Rıza Tevfik ve Babanzâde Ahmet Naim arasındaki Tevfik Fikret tartışmasına çok boyutlu bir yaklaşım

Yıl 2022, Sayı: 26, 419 - 430, 21.02.2022

Mehmet Cihangir

https://doi.org/10.29000/rumelide.1073951

Öz

Türk yazınında önemli isimlerden biri olan Tevfik Fikret’in kişilik özellikleriyle ilgili çok çeşitli görüşler ortaya konulmuştur. Bu kapsamda pek çok örnek sunulabilir. Rıza Tevfik ve Babanzâde Ahmet Naim arasında meydana gelen Tevfik Fikret hakkındaki tartışma da bu bağlamda ele alınabilir. Her iki yazarın Tevfik Fikret üzerine çeşitli açılardan değerlendirme yaptıkları ve yorumda bulundukları görülür. Ancak söz konusu değerlendirme ve yorumların birbirinden farklı yaklaşımlar barındırdığı ve karşıt düşünceler içerdiği tespit edilmiştir. Rıza Tevfik, Tevfik Fikret’i olumlu ifadelerle anlatırken, Babanzâde Ahmet Naim ise Tevfik Fikret’i olumsuz içerik taşıyan sözlerle ifade ettiği ve bu anlamda Rıza Tevfik’le sert bir üslupla tartışmaya girdiği anlaşılır. Bahsi geçen tartışmanın sadece iki yazar arasında ortaya çıkmış ve bitmiş bir konu olmadığı, öncesinde bir arka plan taşıdığı ve sonrasında yapılan benzer münakaşalar üzerinde de etki meydana getirdiği söylenebilir. Bu bağlamda, Rıza Tevfik ile Babanzâde Ahmet Naim arasında cereyan eden Tevfik Fikret tartışmasının, Tevfik Fikret ile Mehmet Akif arasında önceki zamanlarda meydana gelen tartışmadan bağımsız değerlendirilemeyeceği ileri sürülebilir. Hatta söz konusu hususun Osmanlının son dönemlerinde Batılı toplumlarla ilişkisinin bir yansıması olan modern-muhafazakâr, Batıcı-Doğucu vb. tabirlerle karşılık bulan münakaşalardan da ayrı ele alınamayacağı ifade edilebilir. Benzer içerik taşıyan tartışmaların bu zamanda da çeşitli alanlarda farklı yazarlar tarafından icra edildiği görülür. Bu durum, konunun ne denli derinlik taşıdığını ve etkiye/etkileşime açık ve çok boyutlu bir özelliğe sahip olduğunu gösterir. Bu çalışmada, Rıza Tevfik ile Babanzâde Ahmet Naim arasında geçen Tevfik Fikret hakkındaki tartışma öncesi ve sonrasıyla ele alınmış ve çeşitli değerlendirmeler ışığında konu irdelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tevfik Fikret, Rıza Tevfik, Babanzâde Ahmet Naim

A multidimensional approach to the discussion on Tevfik Fikret between Rıza Tevfik and Babanzâde Ahmet Naim

Öz

Various opinions have been put forward about the personality traits of Tevfik Fikret, one of important figures in Turkish literature. This is illustrated in many forms. The discussion on Tevfik Fikret between Rıza Tevfik and Babanzâde Ahmet Naim can also be addressed in this context. It is observed that both authors evaluated and made interpretations on Tevfik Fikret from various perspectives. However, it has been determined that these evaluations and interpretations contain different approaches and contrast opinions. While Rıza Tevfik describes Tevfik Fikret in positive terms, Babanzâde Ahmet Naim expresses Tevfik Fikret with negative terms and in this sense, it is well understood that Ahmet Naim has joined the debate using a strong tone against Rıza Tevfik. It can be said that this discussion was not merely a debate between the two authors but also had a background which had an impact on subsequent discussions. In this context, it can be argued that the discussion on Tevfik Fikret between Rıza Tevfik and Babanzâde Ahmet Naim cannot be evaluated independently of the previous discussion between Tevfik Fikret and Mehmet Akif. Moreover, it can be stated that this issue cannot be addressed separately from the discussions that corresponded with modern-conservative, Western-Orientalist, etc., which reflect the relationship of the Ottoman Empire with Western societies in the last periods. It is observed that discussions with similar content were carried out by different authors in various fields at that time. This indicates how profound the subject is and has multidimensional characteristics with potential impact/interaction. This study encompasses the pre-and-post discussion on Tevfik Fikret between Rıza Tevfik and Babanzâde Ahmet Naim and examines the relevant subject in the light of various evaluations.

Anahtar Kelimeler

Tevfik Fikret, Rıza Tevfik, Babanzâde Ahmet Naim

Kaynakça

• Akyüz, Kenan (1947). Tevfik Fikret, Sakarya Basımevi, Ankara.
• Akyüz, Kenan (1995). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, İnkılap Kitapevi, İstanbul.
• Amin Maalouf (1998). Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Telos Yayıncılık, İstanbul.
• Babanzâde Ahmet Naim (2018). “Tevfik Fikret’e Dair Filozof Doktor Rıza Tevfik Beyefendiye” Hazırlayan: M. Cüneyt Kaya, Sebîlürreşâd Kütüphanesi Neşriyatı, Babanzâde Ahmet Naim Hayatı Eserleri Fikirleri, Editörler: M. Cüneyt Kaya – İsmail Kara, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul, s. 562 – 576.
• Banarlı, N. Sâmi (1997). Resimli Türk Edebiyat Tarihi II, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Barthold, Vasili Viladimiroviç (2004). Rusya’da ve Avrupa’da Oryantalizm, Terc. Kaya Bayraktar – Ayşe Meral, Küre Yayınları, İstanbul.
• Davişa, Adid (2004). Arap Milliyetçiliği, Çev. Lütfi Yalçın, Literatür Yayınları, İstanbul.
• Dawn, C. Ernest (1998). Osmanlıcılıktan Arapçılığa, Türkçesi: Bahattin Aydın – Taşkın Temiz, Yöneliş Yayınları, İstanbul.
• Ebû–Rabi, M. İbrahim. (2005) Çağdaş Arap Düşüncesi, Çev. İbrahim Kapaklıkaya, Anka Yayınları, İstanbul.
• Kaplan, Mehmet (1986). Tevfik Fikret, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Korkmaz, Ramazan (2007). “Yeni Türk Edebiyatına Giriş”, Yeni Türk Edebiyatı 1839-2000 El Kitabı, Editör: Dr. Ramazan Korkmaz, Grafiker Yayıncılık, Ankara, s. 13-40.
• Moran, Berna (2012).Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış I, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Okay, Orhan (2011). Sanat ve Edebiyat Yazıları, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Ortaylı, İlber (2009). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Özkırımlı, Atilla (1987) Tevfik Fikret, Cem Yayınevi, İstanbul.
• Rıza Tevfik (1945). Tevfik Fikret Hayatı - San’atı – Şahsiyeti, Kenan Matbaası, İstanbul.
• Sivri, Medine – Özdemir, Halil (2021). “Victor Hugo ve Tevfik Fikret’in Çocuk Temalı Şiirlerine Karşılaştırmalı Bir Bakış”, Güncel Yaklaşımlar Işığında Karşılaştırmalı Edebiyat Çalışmaları, Editör: Dr. Mehmet Cihangir, Efe Akademi Yayınevi, İstanbul. s. 7-38.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2001). 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Basımevi, İstanbul.