Sınıf çatışması bağlamında August Strindberg’in Matmazel Julie ve Vasıf Öngören’in Zengin Mutfağı oyunlarının değerlendirilmesi

Yıl 2022, Sayı: 26, 449 - 464, 21.02.2022

Selda Uygur Gürbüz

https://doi.org/10.29000/rumelide.1073959

Öz

XIX. yüzyılda belirgin şekilde etkisini gösteren sanayi devrimi, özellikle Avrupa’da toplum yapısında gerçekleşen değişiklikler kölelik, kast ve mülk sahipleri tabakalarından farklı olarak sınıf kavramının ortaya çıkmasına neden olur. Toplumun sınıflara ayrılması beraberinde sınıf çatışmasını da getirir. En genel anlamıyla burjuva ve proleterya sınıfları arasında gerçekleşen çatışma beraberinde maddi çelişkileri de getirir. Bununla birlikte üst sınıfı temsil eden mülk sahipleri, soylular ve onların hizmetinde çalışanlar ya da işçiler arasında bir dizi patlamalar ve bunalımlar baş gösterir. Bu çatışmanın toplum ve bireylerdeki etkisi edebi metinlere de yansır. Kitleleri en çok etkileyen sanat dallarından biri olan tiyatro, toplumsal değişimlere koşutluk göstererek özellikle XIX. yüzyılda romantizm ve realizm akımlarının da etkileriyle taklide dayalı klasik kalıplarından sıyrılarak özgürleşir. Natüralizmin etkisiyle bireyin iç çatışmalarının ve kendisiyle savaşımın sahneye taşındığı görülür. Bu dönüşüm ve sınıflar arası farklılık, XX. yüzyılda I. Dünya Savaşı’ndan sonra etkisini göstermeye başlayan Brecht’in ismiyle özdeşleşen epik tiyatroda da kendisini gösterir. Bu makalede XIX. yüzyılda natüralist tiyatro anlayışını yansıtan İsveçli yazar August Strindberg’in (1849-1912) “Matmazel Julie” (1888) ve Epik tiyatronun Türk edebiyatındaki önemli örneklerinden biri olarak kabul edilen Vasıf Öngören’in (1938-1984) “Zengin Mutfağı” (1977) adlı oyunları, sınıf çatışması bağlamında değerlendirilecektir. Önce söz konusu oyunlar ayrı ayrı değerlendirilecek sonra oyunların sınıf çatışmasını ele alma biçimleri karşılaştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

August Srtindberg, Matmazel Julie, Vasıf Öngören, Zengin Mutfağı, tiyatro, sınıf çatışması

Evaluation of Mademoiselle Julie by August Strindberg and Rich Cuisine by Vasif Öngören in the context of class conflict

Öz

The industrial revolution, which had a significant effect in the 19th century, and the changes in the social structure, especially in Europe, led to the emergence of the concept of class, different from slavery, caste and property owners. The division of society into classes brings with it class conflict. In the most general sense, the conflict between the bourgeois and proletarian classes brings with it material contradictions. However, a series of explosions and depressions broke out between the landlords and nobles representing the upper class and those who worked or worked in their service. The effect of this conflict on society and individuals is also reflected in literary texts. The theater, one of the branches of art that most affect the masses, was liberated by getting rid of the classical patterns based on imitation, especially in the 19th century, in parallel with the social changes, with the effects of romanticism and realism movements. It is seen that the inner conflicts of the individual and the struggle with herself are brought to the stage with the effect of naturalism. This transformation and the difference between classes also show itself in the epic theater, which is identified with the name of Brecht, which started to show its influence in the 20th century after the First World War. In this article, "Mademoiselle Julie" (1888) by the Swedish writer August Strindberg (1849-1912), who reflects the naturalist theater understanding in the 19th century, and "Rich Cuisine" by Vasıf Öngören (1938-1984), who is considered one of the important examples of epic theatre in Turkish literature (1977) will be evaluated in the context of class conflict. First, the theatre in question will be evaluated separately, and then the ways in which the theaters will deal with class conflict will be compared.

Anahtar Kelimeler

August Srtindberg, Matmazel Julie, Vasıf Öngören, Rich Cousine, theatre, class conflict

Kaynakça

• Akşin, S. (2007). Kısa Türkiye Tarihi. İş Bankası Kültür Yayınları.
• And, M. (1983). Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu. İş Bankası Yayınları.
• Brecht, B. (1952). Schriften zur Theater. Klassiker der Schauspielregie. (20. Yüzyılda Tiyatro, Mitos Boyut Yayınları, 1993).
• Doğan, A. (2009). Türk Tiyatrosunda Brecht Etkisi. Turkish Studies, Volume/ 1-1.
• Fuat, M., (1961). Başlangıcından Bugüne Türk ve Dünya Tiyatro Tarihi. Varlık Yayınları
• Giddens, A. (2000). Tarihsel Materyalizmin Çağdaş Eleştirisi. Paradigma Yayınları.
• Giddens, A., (2012). Sosyoloji. Çev: Eren Rızvanoğlu. Kırmızı Yayınları.
• Göktaş, E. (2004). Vasıf Öngören’in Tiyatro Dünyası. Mitos Boyut Yayınları.
• İpşiroğlu, Z. (1988). Tiyatroda Devrim. Çağdaş Yayınları.
• Moran, B (2018). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İletişim Yayınları.
• Nutku, Ö. (1963). Modern Tiyatro Akımları, (19. Yüzyıl Tiyatrosu). Dost Yayınları.
• Öner H. (2022). Huzursuz Bir Ruhu Panoraması. İletişim Yayınları.
• Öngören, V. (1999). Bütün Oyunları Almanya Defteri Asiye Nasıl Kurtulur Oyun Nasıl Oynanmalı Zengin Mutfağı. Mitos Boyut Yayınları.
• Öngören, V. (1970). Ulusal Tiyatro Devrimci Tiyatrodur. Ankara Birliği Dergisi.
• Ritzer, G., (2011). Klasik Sosyoloji Kuramları. Çev: Himmet Hülür. De Ki Yayınları.
• Sülker, K. (1987). Türkiye’yi Sarsan İki Uzun Gün 15-16 Haziran, V Yayınları.
• Strindberg, A. (1960). On Modern Drama and Modern Theatre (1889). Playwrights on Playwritining Yayınları.
• Strindberg, A. (2004). Matmazel Julie- Alacaklılar. Mitos Boyut Yayınları.
• Şeker, A. ve Özcan, E. (2021). Edebiyat Sosyolojisini Güncel Kılmak. Nika Yayınları.
• Şener, S. (2020). Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi. Dost Kitabevi Yayınları.
• Tüfekçi, E. M. (2003). Oktay Rifat'ın Yağmur Sıkıntısı ve Auguste Strindberg'in Matmazel Julie Adlı Oyunlarını Birlikte Okumak. Reading Rifat's Yağmur Sıkıntısı with Strindberg's Miss Julie. Tiyatro Araştırmaları Dergisi. 16. Cilt.
• Wellek, R., Varren (2001). A, Edebiyat Teorisi. Çev: Ömer Faruk Huyugüzel. Akademi Kitabevi.
• Yüksel, A. (2012). Çağdaş Türk Tiyatrosundan On Yazar. Mitos Boyut Yayınları.