Греческое движение за независимость и русские декабристы

Yıl 2021, Sayı: 5, 1 - 19, 30.06.2021

Arzu Erman

https://doi.org/10.48068/rusad.879238

Öz

Движение за независимость Греции, начавшееся в 1821 году с момента отделения ее от Османского государства, не только изменило политическую карту Европы, но и стало образцом для различных либеральных движений того же периода. Одним из примеров этого является движение декабристов в царской России. Движение декабристов или просто декабристы, названные так в честь восстания, произошедшего в декабре 1825 года, является первой организацией выступившей в истории России против царского режима. Эта структура была сформирована для борьбы против жесткой абсолютистской политики автократического режима в России. Лидеры этого движения внимательно следили за восстанием в Греции и установили тесные отношения с ассоциацией «Филики Этерия", которая была инициатором движения за независимость. По этой причине декабристы, многие из которых были членами Филики Этерия, поддержали восстание Греции против Османского государства. С другой стороны, они находились под влиянием этого движения и хотели спланировать и осуществить изменения и преобразования в своей стране. В этом контексте в 1816 году в Санкт-Петербурге был основан Союз спасения, а в 1818 году - Союз благоденствия. Однако эти две организации не соответствовали целям, поставленным декабристами. Поэтому в 1821 году две организации, в основном состоящие из офицеров и находящиеся в тесном контакте друг с другом, объединились. Поэтому на смену Союзу благоденствия пришли Северное общество, основанное в Санкт-Петербурге, и Южное общество, созданное в Тульчине. Идеи Северного общества представлял Никита Муравьев, а Южное общество - полковник Павел Пестель. Несмотря на то, что в планах будущего переустройства России декабристы не пришли к единому мнению и дискуссии продолжались, смерть царя Александра I в ноябре 1825 года создала для них благоприятный повод, поскольку они планировали свергнуть царский режим. Таким образом, офицеры, которые хотели воспользоваться невнятностью перехода наследования власти, подняли восстание. Однако отряды, организованные офицерами, были разобщены, и восстание декабристов провалилось на начальном этапе. Это вооруженное восстание элитной группы с программой социальных преобразований против российского самодержавия было первым в истории России.

Anahtar Kelimeler

История России, царская Россия, декабристы, восстание декабристов, Греческое восстание, Филики Этерия

Greek Independence Movement and Russian Decembrists

Öz

The Greek independence movement, which started in 1821 to be separated from the Ottoman State, did not only change the political map of Europe, but also was considered as a model for various liberal movements during the same period. One example of this is the Decembrist movement in Tsarist Russia. The Decembrist movement or, in other words, The Decembrists, was named after a revolt which started in December 1825, is the first organization against the Tsarist regime in Russia. This structure was formed against the strict absolutist policies of the autocratic regime in Russia. Leaders of this movement have closely monitored the Greek rebellion and established close relations with the Philiki Eteria association, which was the planner of independence movement. For this reason, The Decembrists, many of whom were members of Philiki Eteria, supported the Greek rebellion against the Ottoman State. On the other hand, they were influenced by this movement and wanted to plan and implement the change and transformation in their country. In this context, The Union of Salvation was established in 1816 at St. Petersburg, followed by the The Union of Welfare in 1818. However, these two organizations were not suitable with the goals set by Decembrists. Therefore, in 1821, two organizations, mostly composed of officers and in close contact with each other, have leagued together. Therefore, the Welfare Union was replaced by St. Petersburg. Therefore, the Welfare Union was replaced by Northern Society established in St. Petersburg and Southern Society established in Tul’chyn. The ideas of Northern Society were represented by Nikita Muravyev and The Southern Society by Colonel Pavel Pestel. As the arguments of Decembrists regarding the future of Russia continued, the death of Tsar Alexander I in November 1825 caused a favorable environment for them as they were planning to overthrow the Tsarist regime. Thus, officers who wanted to take advantage of the turmoil have started a revolt. However, the troops organized by the officers dismantled and the Decembrist revolt failed during its initial phase. This is the armed revolt by the elite group with a program of social change against the Russian autocracy for the first time in the history of Russia.

Anahtar Kelimeler

History of Russia, Tsarist Russia, Decembrists, Decembrist Revolt, Greek Rebellion, Philiki Eteria

Yunan Bağımsızlık Hareketi ve Rus Dekabristler

Öz

1821 senesinde Osmanlı Devleti’nden ayrılmak için başlatılan Yunan bağımsızlık hareketi, sadece Avrupa’nın siyasi haritasını değiştirmekle kalmamış aynı zamanda o dönemdeki pek çok liberal hareket için de model olmuştur. Bunun örneklerinden biri de Rusya topraklarında görülen Dekabrist harekettir. Adını Aralık 1825 tarihinde çıkan bir isyandan alan Dekabrist akım ya da başka ifadeyle Dekabristler, Rusya’daki çarlık rejimi karşıtı ilk örgütlenmedir. Çarlık rejiminin sert mutlakiyetçi politikalarına karşı oluşan bu yapı, Yunan isyanını çok yakından takip ederek, bu hareketin planlayıcısı olan Filiki Eteria derneği ile yakın ilişkiler geliştirmiştir. Bu nedenle pek çoğunun Filiki Eteria’nın üyesi olduğu Dekabristler, Osmanlı Devleti’ne karşı başlatılan Yunan isyanına destek olurken, diğer taraftan bu hareketten etkilenmiş ve ülkelerindeki değişim ve dönüşümün hazırlayıcısı ve uygulayıcısı olmak istemişlerdir. Bu bağlamda ilk olarak 1816 senesinde St. Petersburg’da Kurtuluş Birliği ardından 1818 senesinde de Refah Birliği adlı başka bir oluşum meydana gelmiştir. Ancak bu iki oluşum, Dekabrist akımın benimsediği hedeflere uygun değildir. Bu nedenle 1821 senesinde büyük çoğunluğunu subayların oluşturduğu ve birbirleriyle sıkı temas halinde olan iki örgüt meydana getirmiştir. Bu nedenle Refah Birliği’nin yerini St. Petersrburg’da kurulan Kuzey Derneği ve Tulçin’de kurulan Güney Derneği isimli örgütler almıştır. Bunlardan Kuzey Derneğinin görüşlerini Nikita Muravyev, Güney Derneğinin ise Albay Pavel Pestel temsil etmektedir. Dekabristlerin Rusya’nın geleceği ile ilgili tartışmaları devam ederken Kasım 1825 tarihinde Çar I. Aleksandr’in ölümü, Dekabristler için uygun bir ortam yaratmıştır ve subaylar isyan etmiştir. Ancak subayların hazırladığı birliklerin çok kısa sürede dağılması ile Dekabrist isyan daha ilk aşamasında başarısızlığa uğramıştır. Bu olay, Rus tarihinde ilk kez toplumsal değişme programına sahip seçkinler grubunun Rus otokrasisine karşı silahlı başkaldırısıdır. Fakat öncelikli amacı serfliği kaldırarak ülkedeki otokrasiyi, anayasal monarşiye çevirmek olan Rus anayasacılığı büyük bir yenilgi almıştır.

Anahtar Kelimeler

Rusya tarihi, Çarlık Rusyası, Dekabristler, Dekabrist İsyanı, Yunan İsyanı, Filiki Eteria

Kaynakça

• Anderson, Matthew S. Doğu Sorunu 1774- 1923 Uluslararası İlişkiler Üzerine Bir İnceleme. çev. İdil Eser. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010.
• Armaoğlu, Fahir. 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1789-1914. İstanbul: Timaş Yayınları, 2013.
• Aslantaş, Selim. Osmanlı’da Sırp İsyanları 19. Yüzyılın Şafağında Balkanlar. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2007. Atabay, Mithat. Aydınlanma Çağı ve Avrupa. Ankara: Nobel Yayın, 2004.
• Basenko, Oksano. “Η διάπλαση των ιδεών των Ρώσων Δεκεμβριστών μέσα από την πολιτική παρακαταθήκη του Ρήγα και την Ελληνική Επανάσταση”, http://academy.eng.auth.gr/files/01_18_pr_rg.pdf, Erişim tarihi: 16.05.2021, 193-201.
• Bolisakof, Leonida. Νέα Στοιχεíα για την Φιλική Εταιρíα. Μετ. Κ. Φουντουκíδη. Aθήνα: Ορíζοντες, 1972.
• Bookchin, Murray. Halk Hareketleri Tarihi Fransız Devriminden İkinci Enternasyonele. çev. Deniz Keskin. 2. Ankara: Dipnot Yayınları, 2017.
• Brewer, David. The GreekWar of Independence The Struggle for Freedom Ottoman Oppression and Birth of the Modern Greek Nation. New York: The Overlook Press, 2001.
• Bushkovitch, Paul. Rusya’nın Kısa Tarihi. çev. Mehmet Doğan. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2016.
• Calhoun, Craig. Milliyetçilik. çev. Bilgen Sütçüoğlu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 2007.
• Carr, Edward H. 1917 Öncesi ve Sonrası. çev. Begüm Adalet. İstanbul: Birikim Yayınları, 2007.
• Clogg, Richard. Modern Yunanistan Tarihi. çev. Dilek Şendil. İstanbul: İletişim Yayınları, 1997.
• Clogg, Richard. Yunanistan’ın Kısa Tarihi, çev. Dilek Şendil, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2018.
• Dakin, Dauglas. Η Ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923. Μετ. Aθανάσιος Ξανθόπουλος. Aθὴνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικὴς Τραπέζης , 2005.
• Dimakis, Giannis D. “Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης πριν από την επανάσταση του 1821”, Μνήμη Αλεξάνδρου Υψηλάντη, 200 χρόνια από τη γέννησή του (1792-1992), Θεσσαλονίκη: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, 1995, 35-46.
• Dimaras, Aleksis. “The Other British Philhellenes”, Greek Struggle for Greek Independence, Ed. Richard Clogg, London and Basingstoke: Palgrave Macmillian Press, 1973, 200- 223.
• Edling, Susanna-Rabow, “The Decembrist Movement and Spanish Constitution of 1821”, Historia Constitucional, 13 (2012): http://www.unioviedo.es/historiaconstitucional/index.php/historiaconstitucional/article/view/328/292, Erişim tarihi: 26.03.2021, 143-161.
• Erman, Arzu. “Fenerli Aristokrasisinde Proto Milliyetçi Bir Örnek: Aleksandros İpsilantis ve Filiki Eteria.” Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi 8/1 (2021): 26-47.
• Erman, Arzu. “Kapodistrias’a Göre Yunan Bağımsızlık Hareketi ve Rusya.” AÜDTCF Tarih Araştırmaları Dergisi 40/69 (2021): 266-293.
• Grigoriadis, Ioannis G. Kutsal Sentez Yunan ve Türk Milliyetçiliğine Dini Aşılamak. çev. İdil Çetin. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2014.
• Hatzopoulos, Konstantinos K “O θεσμός του «Γενικού Επιτρόπου της Αρχής» της Θιλικής Εταιρέας και Ο Αλεξάνδρος Υψηλάντης», Μνήμη Αλεξάνδρου Υψηλάντη, 200 χρόνια από τη γέννησή του (1792-1992), Θεσσαλονίκη: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, 1995, 77-86.
• Hobsbawm, Eric. Devrim Çağı 1789- 1848. çev. Bahadır Sina Şener. Ankara: Dost Kitabevi, 2003.
• Hosking, Geoffrey. Rusya ve Ruslar Erken Dönemden 21.Yüzyıla Kadar. çev. Kezban Acar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2019
• Imber, Colin. Osmanlı İmparatorluğu 1300-1650. çev. Şiar Yalçın. İstanbul: İstanbul Bilgi Yayınları, 2006.
• Jelavich, Barbara. Balkan Tarihi 18. ve 19. Yüzyıllar. çev. İhsan Durdu, Gülçin Tunalı, Haşim Koç. 1. İstanbul: Küre Yayınları, 2009.
• Kedourie, Elie. Avrupa’da Milliyetçilik. çev. M. Halûk Demirtaş. Ankara: MEB Yayınları, 1971.
• Kohn, Hans. Panslavizm ve Rus Milliyetçiliği. çev. A. Oktay Güner. İstanbul: İlgi Kültür ve Sanat Yayınları, 2007.
• Kremmidas, Vasilis. Σύντομη Ιστορία του Ελληνικού Κράτους. Αθήνα: Καλλιγράφος, 2012.
• Kurat, Akdes Nimet. Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye Kadar. Ankara: TTK, 1987.
• Mackenzie, Molly. Türk Atinası Unutulan Yüzyıllar (1456-1832). çev. Mehmet Harmancı. İstanbul: Aksoy Yayıncılık, 1999.
• Madariaga, Isabel de. “Spain and Decembrist.” European Studies Review III, 2 (1973): 141- 156.
• Mazarakis-Ainian. I. K. FilikiEtairia. Atina: Etniko Istoriko Mouseio Yayınları, 2007.
• Mazour, Anatole G. The First Russian Revolution 1825 Dekembrist Movement İt’s Origins, Development and Signifiance. California: California Press, 1937.
• McNeill, William. Avrupa Tarihinin Oluşumu. çev. Yusuf Kaplan. İstanbul: Külliyat Yayınları, 2008.
• Milas, Herkül. “1821 İhtilali Öncesinde Siyasal İdeolojiler.”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 1993.
• Milas, Herkül. “Velestinli Rigas’ın Anayasası”. Haz. Hamdi Can Tuncer. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar. Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999, 104-131.
• Milas, Herkül. Geçmişten Bugüne Yunanlılar Dil, Din ve Kimlikler. İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
• Milas, Herkül. Yunan Ulusunun Doğuşu. İstanbul: İletişim Yayınları, 1994.
• Ortaylı, İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Timaş Yayınları, 2013.
• Özkırımlı, Umut-Sofod, Spyros A. Tarihin Cenderesinde Yunanistan ve Türkiye’de Milliyetçilik. çev. Sezin Tekin Özsakınç, Özlem Bülbül. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Papageorgiou, Stefanos, P. Apo to Genos sto Ethnos i Themeliosi tou Ellinikou Kratous, Atina: Papazisi Yayınları, 2005.
• Perraivos, Hristoforos. Σύντομος Βιογραφία του αοιδίμου Ρὴγα Φερραίου του Θετταλού Αθὴνα: Τυπ. Ιο. Αγγελοπούλου, 1860.
• Petrovich, Michael B. The Emergence of Russian Panslavism 1856-1870. New York: Colombia University Press, 1956.
• Philemon, Ioannis. Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως. Αθὴνα: Τύπ. Π. Σούτσα, Α. Κτενά, 1859.
• Philemon, Ioannis. Ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρίας. Ναυπλία: Τυπ.θ. Κονταξὴ, Ν. Λουλὰκη, 1834.
• Phillips, W. Alison. The War of Greek Independence 1821-1833. London: Smith Elderga Co Press, 1897.
• Riasanovsky, Nicholas V. ve Mark D. Steinberg, Rusya Tarihi, Başlangıçtan Günümüze, çev. Figen Dereli. İstanbul: İnkilap Kitapevi, 2014.
• Rodakis, Periklis. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και η Φιλική. Αθήνα: Γόρδιος, 1996.
• Seignobos, Charles. Rusya’nın Doğuşu’ndan Çar II. Nikola’ya Rus Hükümeti. Haz. Vefa Kurban. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2018.
• Sparo, Olga B. Η Απελευθέρωση της Ελλáδος και Η Ρωσíα (1821- 1829). Μετ. Α. Σαραντοπούλου, Επ. N. Σ. Αλεξίου, Aθήνα: Γ. Φέξη, 1971.
• Svolopoulou, Kontantinos. “Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και η εξέγερση στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες Μία επανεκτίμηση”, Μνήμη Αλεξάνδρου Υψηλάντη, 200 χρόνια από τη γέννησή του (1792-1992), Θεσσαλονίκη: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, 1995, 59-76.
• Svoronos, Nikos. Çağdaş Helen Tarihine Bakış. çev. Panayot Abacı. İstanbul: Belge Yayınları, 1988.
• Tappe, E. D.“The 1821 Revolution in the Rumanian Principalities”, The Struggle For Greek Independence. Ed. Richard Clogg, London and Basingstoke: Palgrave Macmillian Press, 1973.
• Vernadsky, George. Rusya Tarihi. çev. Doğukan Mızrak, Egemen Ç. Mızrak. İstanbul: Selenge Yayınları, 2019.
• Vournas, Thasos. Φιλική Εταιρíα: α’ το παράνομο οργανωτικó της, β’ ο διωγμóς της απο τοúς ξένους. Αθήνα: Αφοí Τολíδη, 1982.
• Walicki, Andrezej. Rus Düşünce Tarihi Aydınlanmadan Marksizm’e. çev. Alaeddin Şenel. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Zürcher, Erik Jan. Modernleşen Türkiye Tarihi. çev. Yasemin Saner. İstanbul: İletişim Yayınları, 2013.