Russotürk: Soviet Foreign Investment and the Social History of the Early Turkish Republic

Yıl 2022, Sayı: 7, 67 - 94, 30.06.2022

Erdal Bilgiç

https://doi.org/10.48068/rusad.1117085

Öz

The purpose of this article is to introduce and examine the story of Russotürk, which was established as a venture capital company that was established in 1924 with the collaboration of the Soviet Union and Turkey in Istanbul. Russotürk helped the Soviet Union during the 1920s to overcome the obstacles that were put on export goods in the foreign trade of the Russians as it was a joint-stock company. One of the most important tasks undertaken by the company is to promote and increase the export of Soviet goods in the Middle East and Balkan countries such as Turkey, Egypt, Syria, Palestine, and Greece, in which the Soviet Trade Representatives were not allowed to operate. Russotürk, which was trying to attract the attention of the Turkish bourgeoisie, could not prevent the company, with which they were dealing joint business Karadeniz firm, to become partners with White Russians. Thus, the White Russians were effective in the foreign trade of the Soviets until Russotürk was liquidated. Selling Soviet export goods below the average world prices and issuing import licenses in return are among the most criticized issues that the company encountered. Russotürk constantly competed with Arcos and other Soviet economic institutions. The most obvious indication of this competitive situation was the sales of the Soviet agricultural tools in the Turkish market. The founding officials of Russotürk, which had eventful and nontrivial establishment and closure, were tried in the Soviet courts. Russotürk completed its duty and ended its existence when 1927 trade agreement was signed among the Soviet Union and Turkey.

Anahtar Kelimeler

Soviet Union, Turkey, foreign trade, Arcos, Russotürk, White Russians

Russotürk: Sovyet Yatırımı ve Erken Cumhuriyet Türkiye'sinin Sosyal Tarihi

Öz

Bu makalenin amacı 1924 yılında İstanbul'da Sovyetler Birliği ve Türkiye ortak sermayesiyle kurulan Russotürk şirketini incelemektir. Russotürk Sovyetler Birliğinin 1920'ler boyunca dış ticaretinde ihraç mallarının önüne konulan engelleri aşmasında bir anonim şirket olmasından dolayı yardımcı oldu. Sovyet Ticaret Temsilciliklerinin açılmasına müsaade edilmeyen Türkiye, Mısır, Suriye, Filistin, Yunanistan gibi Orta Doğu ve Balkan ülkelerinde Sovyet mallarının ihracatının arttırılması ve tanıtılması en önemli göreviydi. Diğer yandan Türkiye burjuvazisinin yatırımlarına ilgisini çekmeye çalışan Russotürk ortak iş yaptığı Karadeniz şirketine Beyaz Rusların ortak olmasına engel olamadı. Böylelikle Beyaz Ruslar Russotürk kapanana kadar Sovyetlerin dış ticaretinde böylelikle etkili oldular. Sovyet ihraç mallarının dünya fiyatlarının altında satılması ve karşılığında ithalat lisanslarının verilmesi Russotürk'ün en çok eleştiri aldığı konuların başında geldi. Russotürk sürekli olarak Arcos ve diğer Sovyet ekonomik kurumları ile rekabete girdi. Bu rekabetin en belirgin örneği Sovyet tarım aletlerinin Türkiye pazarlarındaki satışlarıdır. Şirketin kurulması gibi kapanması da olaylı oldu, Russotürk'ün kurucu görevlileri Sovyet mahkemelerinde yargılandılar. Russotürk 1927 ticaret anlaşması imzalandığında vazifesini tamamladı ve varlığına son verdi.

Anahtar Kelimeler

Sovyetler Birliği, Türkiye, dış ticaret, Arcos, Russotürk, Beyaz Ruslar

Руссотурк: Советские Зарубежные Инвестиции и Социальная История Ранней Турецкой Республики

Öz

Данная статья посвящена истории “Руссотурк” — русско-турецкой компании венчурного капитала, основанной в 1924 году в Стамбуле. “Руссотурк”, как акционерное общество, помогало Советскому Союзу в 1920-х годах преодолеть экспортные ограничения во внешней торговле. Одной из важнейших задач, решаемых компанией, являлось продвижение советских товаров и увеличение их экспорта в страны Ближнего Востока и Балкан (Турция, Египет, Сирия, Палестина и Греция), в которые не допускались работать советские торговые представители. “Руссотурк”, которая стремилась привлечь внимание турецкой буржуазии и вела дела с черноморскими фирмами, не могла помешать русским белоэмигрантам стать ее партнерами. Таким образом белоэмигранты приносили пользу внешней торговле Советского Союза, пока “Руссотурк” не была ликвидирована. Продажа советских экспортных товаров по ценам ниже средних мировых и выдача взамен лицензий на импорт — одна из проблем, за которую компания подвергалась наибольшей критике. “Руссотурк” постоянно конкурировала с “Аркосом” и другими советскими экономическими институтами. Самым наглядным примером этой конкурентной ситуации были продажи советских сельскохозяйственных орудий на турецком рынке. Основатели “Руссотурк” предстали перед советским судом. Закрытие компании стало таким же знаменательным событием, как и ее создание. Компания “Руссотурк” выполнила свой долг и прекратила существование в 1927 году, когда было подписано торговое соглашение между Советским Союзом и Турцией.

Anahtar Kelimeler

Советский Союз, Турция, международная торговля, Руссотурк, Аркос, белоэмигранты

Kaynakça

• Bakar, B. Esir Şehrin Misafirleri: Beyaz Ruslar, İstanbul: Tarihçi Kitabevi, 2012.
• Bakulin, S. and Muşistin, D., Vneshnaya Torgovliya SSSR za 20 let 1918-1937 Statisticheskiy Spravochnik, Moskva: Mejdunoradnaya Kniga, 1939.
• Ball, A. The Cambridge History of Russia Volume 3, Ronald Grigor Suny (ed.), England: Cambridge University Press, 2006.
• Ball, A. Russia's Last Capitalists- The Nepmen 1921-1929, England: University Of California Press, 1987.
• Baykov, A. Soviet Foreign Trade, Princeton: Princeton University Press, 1946.
• Baykov, A. The Development of The Soviet Economic System, England: Cambridge University Press, 1948.
• Bilgiç, E. ''Soviet Cement Export To Turkey In The Early Republican Period'', HÜTAD, 32, (2020):39-58.
• Carr, H. E. Bolşevik Devrimi Cilt 2, çev: Tuncay Birkan, İstanbul: Metis Yayınları, 1989.
• Carr, H. E. Lenin'den Stalin'e Rus Devrimi 1917-1919, çev. Levent Cinemre, İstanbul: Yordam Yayınları, 2010.
• Criss, B. İstanbul İşgal Altında 1918-1923, İstanbul: İletişim Yayınları, 1993.
• Deleon, J. Beyoğlu'nda Beyaz Ruslar, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2008.
• Dobb, M. Soviet Economic Development Since 1917, England: International Publishers,1968.
• Evtuhov, C., Richard S., 1800'den İtibaren Rusya Tarihi Halklar, Efsaneler, Olaylar, Güçler, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2018.
• Goldstein J. et al. Entsiklopediya Sovetskovo İmporta, Moskva: İzdatelstvo Narkomtorga SSSR i RSFSR,1929.
• Hamit, T., Remzi, S. Sermaye Hareketi, İstanbul: Amedi Matbaası, 1930.
• Hirst, S. ''Georgiy Çiçerin, Sovyet Dış Politikası ve Türk İhtilali'', Toplumsal Tarih, 298, (2018):56-62.
• Karakaya, A. İstanbul İşgal Altında, İstanbul: İnkılap Yayınevi, 2016.
• Kazgan, G. ''Türkiye Ekonomisinde 1927-1935 Depresyonu, Kapital Birikimi ve Örgütleşmeler'', Atatürk Dönemi Ekonomik ve Toplumsal Sorunları, İstanbul: İYİTM Mezunları Derneği Yayınları, 1977.
• Keyder, Ç. Dünya Ekonomisi İçinde Türkiye 1923-1929, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1993.
• Koptevskiy, V.N. Rossiya-Turtsiya Etapı Torgovo-Ekononicheskovo Satrudichestva, Moskva: RAN, 2003.
• Lenin,V. Sosyalizme Geçiş Döneminde Ekonomi Devrim Yazıları 3, çev: Ferit Burak Aydar, İstanbul: Agora Kitaplığı, 2010.
• Nove, A. An Economic History of the SSSR 1917-1991, England: Penguin Books, 1992.
• Ökçün, G. 1920-1930 Yılları Arasında Kurulan Türk Anonim Şirketlerinde Yabancı Sermaye, Ankara: AÜSBFY, 1973.
• Samohin, Y.M. Ekonomiçeskaya İstoriya Rossii, Moskva: GUVŞE, 2001.
• Şemsutdinov, A., Bagirov Y. A. Bir Karagün Dostluğu Kurtuluş Savaşı Yıllarında Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri, çev. Hasanoğlu A., İstanbul: Bilim Yayınları, 1979.
• Tacibayev, R. Kızıl Meydan'dan Taksime, Siyasette, Kültürde ve Sanatta Türk-Sovyet İlişkileri 1925-1945, İstanbul: Truva Yayınları, 2004.
• Tezel, S.Y. Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1994.
• Tezel, S.Y. ''1923-1928 Dönemi Türkiye'nin Dış İktisadi İlişkileri'', Atatürk Döneminin Ekonomik ve Toplumsal Sorunları, İstanbul: İYİTM Mezunları Derneği Yayınları, 1977.
• Uturguari, S.N. Boğazdaki Beyaz Ruslar, çev. Uğur Büke, İstanbul: Tarihçi Yayınevi, 2015.
• Üre, P. ''Remnants of Empires: Russian Refugess and Citizenship Regime in Turkey,1923-1938'', Middle Eastern Studies 56/2 (2019): 207-221.