Sovyetler Birliği Yükseköğretim Kurumlarında Yabancı Öğrencilere Yönelik Eğitim Sisteminin Teşekkülü ve Gelişimi

Yıl 2022, Sayı: 7, 53 - 65, 30.06.2022

Arina Shumilova

https://doi.org/10.48068/rusad.1126681

Öz

Bu makale, Sovyet üniversitelerindeki yabancı öğrencilere yönelik eğitim sürecinin oluşum ve gelişim tarihini incelemektedir. SSCB üniversitelerindeki yabancı öğrencilerin eğitim sisteminin teşekkülündeki ana aşamaları tanımlamaya ve analiz etmeye çalışmaktadır. Problem-kronolojik yöntem, Sovyet üniversitelerinde yabancı uzmanların yetiştirilmesi için sistemin oluşumu ve geliştirilmesindeki tutarlılığı belirlemeyi, bu sistemin oluşumundaki aşamaları vurgulamayı ve her birini devlet politikasının özelliklerine bağlı olarak karakterize etmeyi mümkün kılmıştır. Nesnellik ilkesi, tarihsel sürecin karmaşıklığı ve çelişkileri göz önünde bulundurularak malzemenin kapsamlı bir incelemesine katkıda bulunmuştur. Sistem yöntemi ve kapsamlılık ilkesi sayesinde olaylar arasındaki ilişkiler tespit edilmiştir. Sonuç olarak, SSCB’nin dış politikada takip ettiği hedeflerle Sovyetler Birliği’nin yükseköğretim kurumlarında yabancı uzmanların farklı dönemlerde eğitimlerinin özellikleri arasında bir bağlantı olduğu ortaya çıkmıştır. 1920’lerde RSFSR, daha sonra SSCB, yabancı öğrencilere eğitimde faydalı hedefler izlemiştir. Şöyle ki yabancı personelin eğitimi, dünya devriminin ortaya çıkmasını ve yayılmasını amaçlayan genç Sovyet devletinin dış politikasının bir parçasıydı. Diğer ülkelerle olan eğitimsel bağlar tabii ve kesintili bir yapıya sahipti. Yabancı öğrencilerin seçimi ve eğitim sürecinin düzenlenmesi için açık bir şekilde geliştirilmiş kriterler yoktu. Savaş sonrası döneme ise yabancı devletlerle Sovyetler Birliği arasında SSCB’deki yabancı vatandaşların eğitimi konusunda standart bir anlaşma prosedürü oluşturulması damgasını vurdu. Devlet, öğrenci kontenjanındaki değişiklik ve sayılarındaki önemli artış nedeniyle yabancı uyrukluları eğitime kabul etme hususunda bir takım sorunlarla karşı karşıya kaldı. 1960’lardan itibaren eğitim sisteminde köklü bir reform yapılmaya başlandı ve bu süreç Sovyetler Birliği’nin çöküşüne kadar devam etti.

Anahtar Kelimeler

SSCB, yabancı uzmanlar, öğrenciler, yükseköğretim kurumları, hazırlık fakültesi

Formation and Deployment of a System for Teaching Foreign Students in the Universities of the Soviet Union

Öz

The article is devoted to the history of the formation and evolution of the process of teaching foreign students in Soviet universities. An attempt is made to identify, briefly highlight and analyze the main stages in the formation of the system of education of foreign students in the universities of the USSR. The problem-chronological method made it possible to determine the sequence in the formation and development of the system for training foreign specialists in Soviet universities, to single out the stages in the formation of this system and to characterize each one based on the characteristics of state policy. The principle of objectivity contributed to a comprehensive examination of the material, taking into account the complexities and inconsistencies of the historical process. Thanks to the system method and the principle of complexity, the interrelations of individual phenomena and events were revealed. As a result, the connection between the goals pursued by the USSR in foreign policy and the peculiarities of the training of foreign specialists in higher educational institutions of the Soviet Union in different periods was revealed. In the 1920s the RSFSR, then the USSR, pursued strictly utilitarian goals in teaching foreign students: the training of foreign personnel was part of the foreign policy of the young Soviet state, aimed at the emergence and spread of the world revolution. Educational ties with other countries were of a spontaneous and intermittent nature, there were no clearly developed criteria for the selection of foreign students and the regulation of the educational process. The post-war period was marked by the formation of a standard procedure for agreements between foreign states and the Soviet Union on the issue of training foreign citizens in the USSR. The state faced a number of problems when accepting foreign citizens for education due to a change in the contingent of students and a significant increase in their number. Since the 1960s the educational system began to radically reform, and this process continued until the collapse of the Soviet Union.

Anahtar Kelimeler

SSSR, foreign specialists, students, higher educational institutions,, preparatory faculty

Формирование и развертывание системы обучения иностранных студентов в вузах Советского Союза

Öz

Статья посвящена истории формирования и эволюции процесса обучения иностранных студентов в советских вузах. Предпринята попытка выделить, кратко осветить и проанализировать основные этапы складывания системы образования иностранных студентов в вузах СССР. Проблемно-хронологический метод позволил определить последовательность в формировании и развитии системы подготовки иностранных специалистов в советских вузах, выделить этапы складывания этой системы и охарактеризовать каждый, исходя из особенностей государственной политики. Принцип объективности способствовал всестороннему рассмотрению материала с учетом сложностей и противоречивости исторического процесса. Благодаря системному методу и принципу комплексности были выявлены взаимосвязи отдельных явлений и событий. Как итог,выявлена связь между целями, преследуемые СССР во внешней политике, и особенностями обучения иностранных специалистов в высших учебных заведениях Советского Союза в различные периоды. Так, в 1920-е гг. РСФСР, затем СССР преследовал строго утилитарные цели в обучении иностранных студентов: подготовка зарубежных кадров являлась частью внешнеполитического курса молодого советского государства, направленного на зарождение и распространение мировой революции. Образовательные связи с другими странами носили стихийный и непостоянный характер, отсутствовали четко выработанные критерии отбора иностранных учащихся и регламентация учебного процесса. Послевоенный период отмечался складыванием типовой процедуры соглашений между иностранными государствами и Советским Союзом по вопросу обучения иностранных граждан в СССР. Государство сталкивалось с рядом проблем при принятии иностранных граждан на обучение в связи с изменением контингента учащихся и значительным увеличением их численности. С 1960-х гг. образовательная система начинала коренным образом реформироваться, и данный процесс продолжался вплоть до распада Советского Союза.

Anahtar Kelimeler

СССР, иностранные специалисты, студенчество, высшие учебные заведения, подготовительный факультет

Kaynakça

• Sbornik dokumentov po voprosam priema, obucheniya i material`nogo obespecheniya inostranny`x grazhdan, obuchayushhixsya v SSSR (M.: UDN, 1983).
• Doklad Pervogo sekretarya CzK KPSS tov. N. S. Xrushheva. XX s``ezd KPSS 14–25 fevralya 1956 g. Stenograficheskij otchet. T. 1. (M., 1956).
• D. N. Androsova, “Obuchenie studentov iz socialisticheskix stran v vuzax SSSR (1956–1964): pravovoj aspekt”. Vestnik RGGU. Ser.: Politologiya. Istoriya. Mezhdunarodny`e otnosheniya, 7 (2012): 108–116.
• T. Ya. Anoxina, E. V. Panin “Istoriya i osobennosti obucheniya inostranny`x studentov v sovetskix i rossijskix vuzax”. Vestnik Rossijskogo universiteta druzhby` narodov. Seriya: Teoriyay azy`ka. Semiotika. Semantika, 4 (2014): 134–142.
• V. A. Belov, Podgotovka kadrov dlya zarubezhny`x stran v sovetskix vuzax (Kaliningrad: KGU, 2003).
• V. N. Golubev, “Osnovny`e vexi razvitiya sistemy` podgotovki inostranny`x studentov v vuzax Sovetskogo soyuza”. Materialy` 74 nauchnoj sessii sotrudnikov universiteta (2019): 546–457.
• A. E. Golubev, “Universitet druzhby` narodov: Uchrezhdenie. Start. Pervy`eshagi. 1960–1965 gg.”. Rossijskomu universitetu druzhby` narodov — 40 let. Istoriya i sovremennost`: Materialy` V mezhdunarodnoj nauchno-prakticheskoj konferencii (2000): 10–23.
• I. V. Dzevul`skaya, Nekotory`e formy` internacional`noj raboty` so studentami (M.: Vy`sshaya shkola, 1974).
• P. I. Timofeeva, “Kommunisticheskij universitet trudyashhixsya Vostoka. KUTV (1921–1938 gg.)”. Narody` Azii i Afriki, 2 (1979): 33–35.
• V. A. Xripun, “Inostranny`e studenty` v vuzax Leningrada v 1950-e — seredine 1960-x godov”. Trudy` Istoricheskogo fakul`teta Sankt-Peterburgskogo universiteta, 14 (2013): 280–293.
• N. Tsvetkova, “Education during the Cold War: Soviet Social Transformation and American Social Reproduction”. Comparative Education Review, vol. 52, 2 (2008): 99–109.
• A. V. Shevchenko, Osnovny`e tendencii razvitiya podgotovki specialistov dlya zarubezhny`xstran v otechestvenny`x vy`sshix uchebny`x zavedeniyax v 1960–2003 gg.: dissertaciya… kand. ist. nauk (Belgorod, 2006).