ЗНАЧИМОСТЬ АВТОРСКОЙ ПУНКТУАЦИИ В ПРОИЗВЕДЕНИЯХ Б. ЗАЙЦЕВА

Yıl 2025, Sayı: 13, 345 - 365, 30.06.2025

Larisa Zakharova

https://doi.org/10.48068/rusad.1646217

Öz

Статья посвящена исследованию особенностей авторской пунктуации в произведениях представителя русской классической литературы первой половины 20-го века Б. Зайцева (1881-1972) как средства создания индивидуального стиля писателя. Под авторской пунктуацией понимается такое употребление знаков препинания мастерами слова, которое не совпадает с описанными в грамматиках правилами, но является стилистическим приемом, создающим определенные смыслы и оказывающим эмоциональное воздействие на читателя. Анализ знаков препинания в работе опирается на три принципа русской пунктуации: грамматический, семантический и психологический. Цель исследования достигнута в результате применения метода сплошной выборки примеров из текстов рассказов, повестей и романов писателя, созданных в разные годы. Их изучение на соответствие существующим правилам синтаксиса проведено методом пунктуационного анализа. Синтагматический анализ позволил определить особенности интонационной характеристики каждого знака препинания, описанные в лингвистических трудах и работах по актерскому мастерству. Методом коммуникативно-синтаксического анализа выявлена роль знаков препинания в выделении актуальной информации высказываний. Для изложения результатов исследования использован описательный метод. На основе исследования примеров из произведений Б. Зайцева выявлены характерные черты своеобразной пунктуационной системы, такие как частое использование тире вместо запятой, в качестве второго дополнительного (наряду с запятой) и авторского знака, постановка которого не предусмотрена грамматикой. Автор также активно пользуется запятой вместо другого знака (точки с запятой) или там, где ее не должно быть. Выявлено несколько случаев нетрадиционного употребления точки с запятой. Исследование показало, что постановка данных знаков в разных контекстах и типах предложений используется писателем в качестве интонационно-ритмического средства передачи повышения тона, пауз ожидания и усиления словесного ударения, а также для выделения семантически значимых членов – рем (сказуемых, дополнений, обстоятельств), актуального членения, логического ударения, синтагматического членения высказывания, создания определенного ритма и темпа повествования.

Anahtar Kelimeler

Русская литература , интонация , пауза , Зайцев , знаки препинания

THE IMPORTANCE OF AUTHOR'S PUNCTUATION IN B. ZAITSEV'S WORKS

Öz

The article presents a comprehensive analysis of author's punctuation in the works of B. Zaitsev (1881-1972), a writer of Russian classical literature of the first half of the 20th century. This analysis aims to demonstrate how author's punctuation serves as a tool for creating an individual style. The term 'author's punctuation' refers to punctuation used intentionally by famous writers, which differs from that described in grammars. It is a stylistic technique that creates specific meanings and emotional impact on the reader. The analysis of punctuation marks in the article was based on three principles of Russian punctuation: grammatical, semantic and psychological. The research method entailed reading stories and novels by different writers from different years. The punctuation analysis ensured the work adhered to current syntax rules. Syntagmatic analysis revealed the features of intonation that characterise each punctuation mark, as described in linguistic works and studies of actors' skills. The communicative-syntactic analysis helped identify the role of punctuation marks in emphasising important information in utterances, and the results of the analyses are presented using a descriptive method. The study of examples from B. Zaitsev's works revealed the characteristic features of a peculiar punctuation system, such as the frequent use of the dash instead of the comma, as a second additional (along with the comma) and author's sign, the putting of which is not regulated by grammar. The author also uses the comma extensively in place of another mark (semicolon) or where it is not needed. We have identified several cases of unusual use of semicolons. Our analysis shows that these marks are used in different contexts and types of sentences as an intonation-rhythmic tool. They create an increase in tone, pauses of expectation and increased word emphasis. They also highlight semantically significant remes (predicate, complements, circumstances), the functional perspective, logical emphasis, syntagmatic segmentation of the sentence and create a specific rhythm and tempo of the narrative.

Anahtar Kelimeler

Russian literature , intonation , pauses , Zaitsev , punctuation marks

B. ZAYTSEV'İN ESERLERİNDE ÖZGÜN NOKTALAMA İŞARETLERİNİN ÖNEMİ

Öz

Bu çalışmada, 20. yy ilk yarısında klasik Rus edebiyatı temsilcilerden B. Zaytsev’in (1881-1972) özgün bir yazı tarzı oluşturma aracı olarak eserlerinde kullandığı noktalama işaretlerinin özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Yazarın noktalama işaretlerini kullanım anlayışı, dilbilgisinde belirtilen kurallarla örtüşmeyen ancak belirli özel anlamlar ifade ederek okuyucu üzerinde duygusal bir etki yaratan özel bir tarza sahiptir. Bu bağlamda Rusça noktalama işaretlerinin incelenmesi, dilbilgisel, anlamsal ve psikolojik olarak üç farklı ilke üzerine temellendirilmiştir. Çalışmanın amacı doğrultusunda yazarın farklı yıllarda yazmış olduğu hikâyeleri, uzun öyküleri ve romanları incelenerek bütünsel örnekler seçilmiştir. Söz konusu örneklerin incelenmesinde noktalama işareti analiz yöntemi kullanılmıştır. Dilbilim ve oyunculuk sanatı çalışmalarında tanımlanan sözdizimsel (sentagmatik) analiz yöntemiyle eserlerdeki her bir noktalama işaretinin sahip olduğu özel tonlama özelliklerinin belirlenmesi sağlanmıştır. Bir diğer yöntem olan noktalama işaretlerinin sözdizimsel özelliklerinin bağlam incelenmesi ile noktalama işaretlerinin cümlelerdeki önemli bilgileri vurgulamadaki rolü ortaya çıkarılarak elde edilen sonuçlar betimleyici bir yöntemle sunulmuştur. Zaytsev’in eserlerinden alınan örnekler üzerinden yapılan incelemelerde, yazara özgü noktalama sisteminin özellikleri ortaya çıkarılmıştır. Yazarın, dilbilgisi kurallarının dışına çıkarak virgül yerine sıklıkla kısa çizgiyi veya ek bir noktalama işareti olarak virgülle birlikte kısa çizgiyi tercih ettiği görülmektedir. Buna ek olarak yazar, kullanılması gerekli görülmeyen yerlerde noktalı virgül yerine sadece virgül işaretini yoğun bir şekilde kullanmıştır. Noktalı virgüllerin kural dışı kullanımına dair birkaç örnek tespit edilmiştir. Çalışma, noktalama işaretlerinin farklı bağlamlar ve cümle türlerinde kullanımının, tonlama, anlamlı duraklama ve vurgu gibi ezgisel ritmik bir araç olarak işlev gördüğünü ortaya koymuştur. Ayrıca, anlamsal açıdan önemli cümle ögelerinin (yüklem, nesne, zarf tümleci) vurgulanmasını, işlevsel bölünmeyi, mantıksal vurguyu, cümlelerin sintagmatik bölünmesini ve anlatının belirli bir ritim ve tempo kazanmasını sağladığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rus edebiyatı , tonlama , duraklama , Zaytsev , noktalama işaretleri

Kaynakça

• Brızgunova, Ye. А. Praktiçeskaya fonetika i intonatsiya russkogo yazıka. Моskva: İzdatelstvo Моskovskogo universiteta, 1963.
• Lomonosov, M. V. Polnoye sobraniye soçineniy. Trudı po filologii (1739-1758 gg.). Tom 7. Moskva – Leningrad: İzdatel’stvo Akademii yauk SSSR, 1952.
• Peşkovkiy, A. М. Şkol’naya i nauçnaya grammatika. Opıt primineniya nauçno-grammatiçeskih printsıpov k şkol’noy grammatike. Moskva: Gosudarstvennoye uçebno-pedagogiçeskoye izdatel’stvo ministerstva prosveşeniya RSFSR, 1959.
• Peşkovskiy, А. М. Russkiy sintaksis v nauçnom osveşenii. Moskva: Yazıki slavyanskoy kul’turı, 2001.
• Rozental’, D. E. Spravoçnik po russkomu yazıku: orfografiya i punktuatsiya. Moskva: Oniks, 2008.
• Stanislavskiy, K. S. Sobraniye soçineniy v vos’mi tomah. Tom 3. Moskva: Gosudarstvennoye izdatel’stvo İsskusstvo, 1954.
• Şerba, L. V. Fonetika frantsuzskogo yazıka. Moskva: Vısşaya şkola, 1963.
• Şvedova, N. Yu. (ред). Russkaya grammatika. Tom 2. Voskva: Nauka, 1980.
• Tihomirov, М. N. Posobiye dlya izuçeniya «Russkoy Pravdı». Мoskva: İzdate’stvo Мoskovskogo universiteta, 1953.
• Valgina, N. S., N. А. Yes’kova, О. Ye. İvanova, S. M. Kuz’mina, V. V. Lopatin, L. K. Çeltsova. Pravila russkoy orfografii i punktuatsii. Polnıy akademiçeskiy spravoçnik. Moskva: АСТ, 2009.
• Vinogradov: V. V. Russkiy yazık: Grammatiçeskoye uçeniye o slove. Moskva: Russkiy yazık, 2001.
• Zaytsev, B. Sobraniye soçineniy. Tom 1-8. Moskva: Russkaya kniga. 1999.