Dini Gün ve Geceleri Tespitte Yöntem Problemi

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 2, 224 - 241, 30.12.2021

Nihat Tosun

Öz

İslam insan odaklı olan dünya hayatını düzenleyip temin etmek için gönderilmiş ilahi bir nizamdır. İnsanın ihtiyacı olan inanç, ibadet ve muamelât ile ilgili maddi manevi hükümler manzumesidir. Yükümlülük noktasında insanı gücü dâhilinde ve kaldırabileceği oranda sorumlu tutmuştur. Evrensellik özelliğinin gereği gerek ibadetler ve gerekse muamelelerde vakit düzenlemesini ilgilendiren hususlarda her seviyedeki insanın anlayıp idrak edebileceği ve uygulayabileceği genel ölçüler ve yöntemler belirlemiştir. Sorumluluk noktasında hiçbir mükellefin itirazına ve bahane üretmesine meydan vermeyecek bir sistem koymuştur. Meselâ; namaz ibadetinin sorumluluk sebebi ve noktası olan vakitlerin girişini güneşin hareketlerine bağlayıp onun hareketlerine göre düzenlerken, oruç, hac, kurban ve diğer bazı muamelelerde hilâlin hareketlerine bağlı olarak ibadet vakitlerini tanzim etmiştir. Vakitlerin tespit edilmesi bağlamında dinî gün ve gecelerin tespiti ve tayininde bazı yöntem farklılıkları gündeme gelmiştir. Bu farklılıklar ve etkileri erken dönemden günümüze zaman zaman araştırmalara ve ilmi çalışmalara konu olmaktadır. Çalışmamızda dini gün ve gecelerin tespitindeki yöntem farklılığını değerlendireceğiz.

Anahtar Kelimeler

Vakit, İbadet, Muamelât, Hilâl, Yöntem

Kaynakça

• Aydın, Mehmet Akif. “Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28/231-235. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Bahiyt, İmam Muhammed. “İrşadü Ehli’l-Mille ila İsbâtü’l-Ehille”. Mısır: Matbaatü Kürdistan el-İlmiye, H. 1329.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-u İslâmiye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu. İstanbul: Bilmen Yayınevi, t.s.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Aḥkâmü’l-Ḳurʾân. Beyrut: Daru Kitabi’l-Arabi, 1325 h.
• el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Fethu’l-Bârî. Kahire: Matbaatü’l-Behiiyye, ts.
• el-Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. ʿUmdetü’l-ḳārî fî şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. Beyrut: Tıbaatü’l Münüriyye, t.s.
• el-Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
• el-Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhiddîn. Keşşâfü’l-ḳınâʿ ʿan (metn)i’l-İḳnâ. 4 cilt. Kahire: Mektebetü’n-Nasri’l Hadîs, t.s.
• el-Heytemî, İbn Hacer Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. Tuhfetü’l-Muhtâc. Halep: Matbaatü Mustafa el-Babi, 1972.
• el-Kalyûbî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Ahmed b. Selâme. Ḥâşiyetü’l-Ḳalyûbî ʿalâ Şerḥi’l-Maḥallî ʿale’l-Minhâc. Beyrut: Daru’l Fikr, t.s.
• el-Kārî, Ebü´l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed Ali. Mirḳātü’l-mefâtîḥ. İslahü’l-Metabi Matbaası, b.y. ts.
• el-Mercânî, Ebü’l-Hasen Şihâbüddîn Hârûn b. Bahâiddîn b. Sübhân el-Kazanî. Nâẓûretü’l-ḥaḳ fî farżiyyeti’l-ʿişâʾ. Rusya: Kazan Matbaası, h.1287.
• en-Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen. nşr. Abdüvehhâb Abdüllatîf. Kahire: y.y., 1382/1962
• en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Sahihü’l-Müslim bi Şerhi'n-Nevevî. Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, t.s.
• en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Mecmûʿ şerḥu’l-Müheẕẕeb. Beyrut: Daru’l-Fikir, ts.
• es-Sââtî, Ahmed b. Abdirrahmân b. Muhammed el-Bennâ. Bulûğu'l-Emânî. Fahru’r Rabbani Matbaası, ts.
• es-Sübkî, Ebü’l-Hasen Takıyyüddîn Alî b. Abdilkâfî b. Alî b. Temmâm. Fetâva’s-Sübkî. Beyrut: Daru’l-Marife, t.s.
• es-Sübkî, Ebü’l-Hasen Takıyyüddîn Alî b. Abdilkâfî b. Alî b. Temmâm. el-ʿAlemü’l-menşûr fî is̱bâti’ş-şühûr. thk. Muhammed Cemaleddin el-Kasimi. Mısır: Kürdistan Matbaası, t.s.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn. Reddü’l-muḥtâr. Mısır: Mustafa Halebî Matbaası, 1966.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddin Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed el-Cemmâîlî. el-Muġnî eş-Şerḥu’l-kebîr. Beyrut: Daru Kitabü’l-Arabî, 1972.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Ahmed el-Kurtubî el-Endelüsî. el-Muḳaddimât. Beyrut: Daru’s-Sadır, ts.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddin. Mecmûʿu fetâvâ. nşr. Abdurrahman b. Muhammed b. Kāsım en-Necdî. Riyad: y.y., 1381.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekir Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Meâfirî. Aḥkâmü’l-Ḳurʾân. thk. Ali b. Muhammed Neccar Kahire: Daru İhyai’l-Kütübü’l-Arabiye, 1967.
• İmam Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes el-Asbahî. el-Muvaṭṭaʾ. nşr. Abdüvehhâb Abdüllatîf. Kahire: y.y., 1382/1962.
• Kudaynetov, Said Ali. “Şihâbuddîn el-Mercânî ve Şafağın Kaybolmadığı Bölgelerde Yatsı Namazının Hükmü ile ilgili Nazariyesinin Değerlendirilmesi”. Bilimname (41) 2020, 97-129.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ, nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Kahire: y.y., 1374-75/1955-56.
• Yücel, İrfan. “Hilal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 18/1-11. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Rabıtatü’l-Alemi’l-İslami ve Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından tertip edilen ancak basılmayan tebliğler ve kararlar:
• Tebliğ, “Bülğatü’l-Matali fi Beyani’l-Hisap ve’l-Metali” Cidde’de yapılan Uluslararası Fıkıh Kongresi’ne üye Dr. Muhammet Abdüllatif tarafından H.1406 yılında sunulan tebliğ.
• Tebliğ, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın 1978 yılında (H. 1398) İstanbul’da yapılan Rü’yet Toplantısı’na sunduğu tebliğ.
• Tebliğ, Dünya İslâm Birliği’nin (Rabıtatü’l Alemü’l İslâmi’nin) 1985/1406 yılında düzenlediği Uluslararası Fıkıh Kongresi’ne “Hicri Ayların Aynı Anda Başlaması” ile ilgili sunulmuştur.
• Tebliğ, Hazırlayan ve sunan; Dr. Bekir b. Abdullah Ebu Zeyd, “Hicri ayların başlangıcını belirlemede hesabın durumu ve rü’yette birliği teminetme”
• Tebliğ, Suudi Arabistan Adalet Bakanlığı ve Rabıtatü’l-Âlemilİslâmi’nin (Dünya İslâm Birliği’nin) Cidde’de H. 1405 yılında yapılan Fıkıh Kongresi’ne sunulmuştur.
• Kararlar, Dünya İslâm Birliği – Rabitaü’l Alemi’l-İslâmi’nin - Fıkıh Kongresi’nde H. 1398 birinci dönemden H. 1405 sekizinci döneme kadar alınan kararlar.
• Kararlar, Rü’yeti Hilâl ile ilgili, İslâmi Araştırmalar kongresinin (1966/1386) yılında Kahire’de yaptığı toplantıda aldığı kararlar.