Zerdüşt, Öğretisi ve Avrupa'ya Yansımaları: Nietzsche Örneği

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 64 - 85, 30.06.2022

Ayşe Eroğlu , Mehmet Adlım

Öz

Bu çalışma, M.Ö. 1500 ile M.Ö. 600 yılları arasında, Kuzey İran bölgesinde yaşadığı kabul edilen Zerdüşt peygamber, öğretisini ve Nietzsche özelinde bu öğretinin Avrupa’ya yansımalarını konu edinmektedir. Zerdüşt ve öğretisine dair bilgiler, Zerdüştlüğün kutsal eseri kabul edilen Avesta üzerinden günümüze kadar ulaşmıştır. 1272 yılında Meşhur seyyah Marco Polo’nun İran’a yaptığı ziyaretle birlikte birçok Batılı seyyahın dikkati Zerdüşt ve Avesta’ya yönelmiştir. 16. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar pek çok seyyah, tüccar ya da misyoner İran’ı ziyaret etmişler ve çalışmalarında Zerdüştlüğe yer vermişlerdir. Bu çalışmalar Batı’da değer görmüş, Zerdüşt ve öğretisinin Avrupa, Amerika ve Asya’da ilgi ile takip edilmesinin önünü açmıştır. Daha önce de felsefi çalışmalara konu olan Zerdüşt ve öğretisi, 19. yüzyıldan itibaren P. Beyl ve G. Ritter gibi birçok yazarın ve filozofun eserlerinde yer edinmiştir. Alman idealizminin en büyük temsilcilerinden Hegel’in Avesta’ya ilgi duyduğu söylenmekte, Dante’nin İlahi Komedya, Goethe’nin Faust ve Doğu-Batı Divanı, Voltaire’in Zadig eserlerinin Zerdüşt’ün mitlerinin en güzel yansımalarını içerdiği yorumları yapılmaktadır. Hatta Schopenhauer’un Avesta’yı yeniden ele aldığı yine Nietzsche’nin Böyle Söyledi Zerdüşt eseriyle Zerdüştlüğün yeni bir yorumunu yapmaya çalıştığı iddia edilmektedir. Zerdüşt ve öğretisi, Avrupa’yı etkilemiştir. Çalışma, belli çalışmalar üzerinden Nietzsche çağına kadar ki dönemde, Zerdüşt ve öğretisinin Avrupa’ya birçok anlamda yansıdığını göstermeyi amaçlar. Bu çalışma, Zerdüşt öğretisinin Avrupa yansımasını Nietzsche felsefesi ve Nietzsche’nin Zerdüşt karakteri bağlamında ele almayı amaçlar. Nietzsche, tarihsel Zerdüşt’ü ‘iyi’ ve ‘kötü’ kavramları ekseninde şekillenen ahlakın kurucusu olarak görmüştür. Bu ahlakı aşmak isteyen Nietzsche, tarihsel Zerdüşt’ü ters yüz ederek kendi Zerdüşt’ünü ahlakın ötesinde konumlandırdığı ‘Üstinsan’ formunun inşa edilmesinde sözcü olarak kullanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Felsefe Tarihi, Zerdüşt, Zerdüştlük, Avrupa, Nietzsche, Böyle Söyledi Zerdüşt

Zoroaster, His Teaching and Its Reflections on Europe: The Case of Nietzsche

Öz

This work, BC. between 1500 and BC. It deals with the teaching of the Zoroastrian prophet, who is accepted to have lived in the Northern Iran region between 600 BC, and the reflections of this teaching on Europe, in particular Nietzsche. The information about Zoroastrianism and its teaching has reached today through the Avesta, which is considered the sacred work of Zoroastrianism. With the visit of the famous traveler Marco Polo to Iran in 1272, the attention of many western travelers turned to Zoroaster and Avesta. From the 16th to the 18th centuries, many travelers, traders or missionaries visited Iran and included Zoroastrianism in their work. These studies were appreciated in the West and paved the way for Zarathustra and his teaching to be followed with interest in Europe, America and Asia. Zoroastrian and his teaching, which has been the subject of philosophical studies before, has taken place in the works of many writers and philosophers such as P. Beyl and G. Ritter since the 19th century. It is said that Hegel, one of the greatest representatives of German idealism, was interested in Avesta, Dante's Divine Comedy, Goethe's Faust and East-West Divan, Voltaire's Zadig works contain the most beautiful reflections of Zoroastrian myths. It is even claimed that Schopenhauer reconsidered the Avesta and tried to make a new interpretation of Zoroastrianism with Nietzsche's Also Sprach Zarathustra. Zoroaster and his teaching influenced Europe. The study aims to show that Zoroastrian and his teachings were reflected in Europe in many ways in the period up to the age of Nietzsche through certain studies. This study aims to deal with the European reflection of Zoroastrianism in the context of Nietzsche's philosophy and Nietzsche's Zoroastrian character. Nietzsche saw the historical Zoroastrian as the founder of morality shaped around the concepts of 'good' and 'evil'. Nietzsche, who wanted to transcend this morality, turned historical Zoroastrian upside down and used his own Zoroastrian as a spokesperson in the construction of the "Overman" form, which he positioned beyond morality.

Anahtar Kelimeler

History of Philosophy, Zarathustra, Zoroastrianism, Europe, Nietzsche, Also Sprach Zarathustra

Kaynakça

• Alıcı, Mehmet. Mecusi Geleneğinde Tektanrıcılık ve Düalizm İlişkisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Alighieri, Dante. İlahi Komedya. çev. Rekin Teksoy. İstanbul: Oğlak Yayıncılık, 12. Basım, 2011.
• Azizi, Najiba Ziyayi. Zerdüştiliğin Kutsal Kitabı (Avesta) Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• Bardakçı, Murat. “Dante’nin ‘İlâhî Komedya’sına ilham veren cennet ve cehennem günlüğü”. Habertürk (24 Temmuz 2011).
• Bekhrad, Joobin. “Batıya esin veren esrarengiz doğu dini”. BBC News Türkçe (4 Ekim 2017). https://www.bbc.com/turkce/vert-cul-39556026
• Bozkurt, Nejat. Friedrich Nietzshe: Filozofun Kitabı(Kuramsal İncelemeler). İstanbul: Sentez Yayıncılık, 2011.
• Burhan, Muhammed. “Alman filozof Nietzsche, Zerdüşt’ü “ahlaklı” olarak tanımlıyor”. Mehr News Agency (12 Eylül 2018). https://tr.mehrnews.com/news/1874875/Alman-filozof-Nietzsche-Zerdüşt-ü-ahlaklı-olarak-tanımlıyor
• Christina Mohr, Melanie. “Goethe and Zoroastrianism : The eternal battle between good and evil - Qantara.de”. Erişim 11 Ağustos 2021. Erişim 11 Ağustos 2021. https://en.qantara.de/content/goethe-and-zoroastrianism-the-eternal-battle-between-good-and-evil
• Danto, Arthur. Nietzsche: Hayatı, Eserleri ve Felsefesi. çev. Ahmet Cevizci. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2002.
• Deleuze, Gilles. Nietzsche. çev. İlke Karadağ. İstanbul: Alfa Yayınevi, 2021.
• D'Iorio, Paolo. Nietzsche'nin Sorrento Yolculuğu. çev. Burcu Bilgiç. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
• Eliade, Mircea. Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi: Taş Devrinden Eleusis Mysteria'larına. çev. Ali Berktay. 1 Cilt. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2003.
• Goethe, Johann Wolfgang von. Faust. çev. Sadi Irmak. İstanbul: İstanbul Kitabevi, 2. Basım, 1973.
• Goethe, Johann Wolfgang von. Doğu-Batı Divânı. çev. Bayram Yılmaz. İstanbul: İyiadam Yayınları, 2000.
• Işık, Yıldız. “Böyle Duyurdu Zerdüşt (1)”. Erişim 4 Ağustos 2021. Erişim 19 Nisan 2020. https://yildizisik.wordpress.com/2016/02/05/boyle-duyurdu-zerdust-1/
• Jackson, Roy. Nietzsche: Kilit Fikirler. çev. Nevra Yaraç. İstanbul: Optimist Yayınları, 2012.
• Jung, Carl Gustav. Nietzsche'nin Zerdüşt'ü Üzerine Seminerler. çev. Turgut Berkes. İstanbul: Alfa Yayınevi, 2019.
• Keskin, Abdullah (ed.). Avesta: Zerdüştilerin Kutsal Metinleri. çev. Fahriye Adsay – İbrahim Bingöl. İstanbul: Avesta, 3. Basım, 2017.
• Korkmaz, Esat. Zerdüştlük Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi, 2004.
• Korkmaz, Mehmet. Zerdüşt Dini İran Mitolojisi. İstanbul: Alter Yayıncılık, 2. Basım, 2010.
• Meçin, Mehmet Mekin. Gatalar'a Göre Zerdüşt. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Meçin, Mehmet Mekin. Zerdüştîliğin Temel Öğretileri. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Nietzsche, Friedrich. Şen Bilim: La Gaya Scienza. çev. Levent Özşar. Bursa: Asa Kitabevi, 2003.
• Nietzsche, Friedrich. Ecce Homo: Kişi Nasıl Kendisi Olur. çev. Can Alkor. İstanbul: İthaki Yayınları, 2. Basım, 2006.
• Nietzsche, Friedrich. İnsanca, Pek İnsanca 1. çev. Mustafa Tüzel. İstanbul: İthaki Yayınları, 2. Basım, 2007.
• Nietzsche, Friedrich. Şen Bilim: Şiirler. çev. Ahmet İnam. İstanbul: Say Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Nietzsche, Friedrich. Tan Kızıllığı: Ahlaksal Önyargılar Üzerine Düşünceler. çev. Hüseyin Salihoğlu – Ümit Özdağ. İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları, 5. Basım, 2015.
• Nietzsche, Friedrich. Böyle Söyledi Zerdüşt. çev. Mustafa Tüzel. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 9. Basım, 2016.
• Nietzsche, Friedrich. Böyle Buyurdu Zerdüşt: Herkesin ve Hiç Kimsenin Kitabı. çev. Gülperi Sert. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 4. Basım, 2019.
• Nietzsche, Friedrich. Yunanlıların Trajik Çağında Felsefe. çev. Nusret Hızır. İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2021.
• Oprak, Oral. İran Kültür İnşasında Zerdüştlük. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Rezi, Haşim. Zerdüşt: Hayat Zaman Mekan. çev. Erkan Çardakçı. İstanbul: Avesta, 2014.
• Şensoy, Deniz. İlahi Komedya ile Erdâvîrâfnâme'nin Karşılaştırılması. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Tığlı, Asiye. Zerdüşt, Hayatı ve Öğretisi. İstanbul: Beyan Yayınları, 2004.
• Ülger, İbrahim. Zerdüşt: Güzel Söz, Güzel Davranış, Güzel Eylem. İstanbul: Berfin Yayınları, 2009.
• Voltaire. Micromegas ve Diğer Hikayeler. çev. Hasan Fehmi Nemli. İstanbul: Helikopter, 2012.
• Voltaire. Zadig. çev. Hasan Fehmi Nemli. İstanbul: Alfa Yayıncılık, 2015.
• Wolf, Abraham. Nietzsche'nin Felsefesi. çev. Hüseyin Subhi Erdem – Sebahattin Çevikbaş. İstanbul: Hikemiyat Yayınları, 2020.
• Yıldırım, Kadri. Zerdüştî ve İslamî Kaynaklara Göre Zerdüşt Avesta ve Temel Öğretileri. İstanbul: Avesta, 2019.
• Yıldırım, Nimet. İran Mitolojisi: Kökenleri, Kaynakları, Ana Temaları. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2012.
• Yurt, Engin – Yıldız, Erdal (ed.). Armağanın Fenomenolojisi. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2021.