AN EXAMINATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN DISASTER PREPAREDNESS PERCEPTIONS AND SELF-EFFICACY AMONG PREHOSPITAL EMERGENCY HEALTHCARE WORKERS

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 2, 49 - 60, 31.08.2025

Ekrem Eker Sibel Altıntaş , Sevim Çelik , Elif Karahan

Öz

This study aims to examine the relationship between disaster preparedness perception and self-efficacy among personnel working in prehospital emergency medical services. This descriptive study employed a cross-sectional and correlational design and was conducted with 116 healthcare professionals working in prehospital emergency medical services. Data were collected using the “Participant Identification Form,” the “Disaster Preparedness Perception Scale for Prehospital Emergency Healthcare Workers (DPPS-PEHW),” and the “Emergency Teams Self-Efficacy Scale.” The data were gathered online via a Google survey and analyzed using IBM SPSS version 24.0. The mean age of the participants was 30.08±6.51 years. Among them, 41.4% held an associate degree, 50% worked in the 112 emergency call center, and 52.6% had 0–5 years of professional experience. Additionally, 54.3% had previously experienced a disaster, 67.2% had participated in at least one disaster response, and 71.8% had been involved in responding to natural disasters. Participants had a mean score of 115.43±16.66 on the DPPS-PEHW and 63.02±5.74 on the Emergency Teams Self-Efficacy Scale. A weak to moderate positive correlation was found between the subdimensions and total scores of the two scales (p<0.05). Statistically significant differences were identified between the participants' total scale scores and variables such as their workplace, disaster experience, participation in disaster response, and the type of disaster involved (p<0.05). The findings indicate that prehospital emergency healthcare workers have high levels of disaster preparedness perception and self-efficacy. Moreover, a moderate correlation exists between disaster preparedness perception and self-efficacy. We recommend the continuation of training programs and drills to sustain high levels of disaster preparedness perception and self-efficacy among employees.

Anahtar Kelimeler

Emergency , Disaster Perception , Self-Efficacy , Healthcare Worker

Hastane Öncesi Acil Sağlık Çalışanlarının Afetlere Hazırlık Algıları ve Öz Yeterlilikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Öz

Hastane öncesi acil sağlık hizmet birimlerinde çalışanların afetlere karşı hazır oluş algıları ile öz yeterlilikleri arasındaki ilişkiyi incelemektir. Kesitsel ve ilişki arayıcı tipteki bu tanımlayıcı araştırma, hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde görevli 116 sağlık çalışanı ile yapıldı. Araştırmada, ‘Katılımcı Tanılama Formu’, ‘Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Personelin Afetlere Hazırlık Algısı Ölçeği (HASPAHA)’ ve ‘Acil Durum Ekipleri Öz Yeterlilik Ölçeği’ kullanıldı. Veriler, google anket aracılığıyla çevrim içi toplandı ve IBM SPSS 24.0 programında analiz edildi. Katılımcıların yaş ortalaması 30,08±6,51 iken %41,4’ü önlisans mezunuydu, %50’si 112 acil çağrı merkezinde görev yapıyordu ve %52,6’si 0-5 yıldır çalışıyordu. Ayrıca katılımcıların %54,3’ü daha önce afet yaşamış olup %67,2’si en az bir kez afet durumunda görev almış ve %71,8 oranında doğa kaynaklı afetlerde görev almıştı. Katılımcıların HASPAHA Ölçeğinden 115,43±16,66 ve Acil Durum Ekipleri Öz Yeterlilik Ölçeğinden 63,02±5,74 puan aldıkları tespit edildi. HASPAHA Ölçeği ve Acil Durum Ekipleri Öz Yeterlilik Ölçeği alt boyutları ile toplam puan ortalamaları arasında pozitif yönde zayıf-orta düzeylerde ilişki saptandı (p<0,05). Sağlık çalışanlarının çalıştığı birim, afet yaşama durumu, afette görev alma durumu ile görev aldığı afet türleri ile ölçek toplam puan ortalamaları arasında istatiksel olarak anlamlı sonuçlar belirlendi (p<0,05). Hastane öncesi acil sağlık hizmeti veren sağlık çalışanlarının afetlere hazırlık algılarının ve öz yeterlilik düzeylerinin yüksek olduğu ve afetlere hazırlık algıları ile öz yeterlilik düzeyleri arasında orta düzeyde ilişki olduğu belirlendi. Çalışanların afetlere hazırlık algıları ve öz yeterlilik düzeylerini yüksek düzeyde olmasını devam ettirmek amacıyla eğitim programları ve tatbikatların sürekliliğini önermekteyiz.

Anahtar Kelimeler

Acil , Afet Algısı , Hazır Oluşluk , Öz Yeterlilik , Sağlık Çalışanı

Kaynakça

• Ağahan, M. (2018). Çanakkale 112 acil sağlık hizmetleri istasyonlarında görev yapan sağlık personellerinin afet farkındalığı ve afetlere hazırlık düzeyleri. Yüksek Lisans Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Al-Hunaishi, W., Hoe, V. C., & Chinna, K. (2019). Factors associated with healthcare workers willingness to participate in disasters: A cross-sectional study in Sana’a, Yemen. BMJ open, 9(10), e030547.
• Almukhlifi, Y., Crowfoot, G., Wilson, A., & Hutton, A. (2021). Emergency healthcare workers’ preparedness for disaster management: an integrative review. Journal of clinical nursing.
• Aras, M., Mumcu, A., & Karabey, T. (2021). Sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin afet bilinç düzeylerinin belirlenmesi. TOGÜ Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(2), 40-49.
• Ayvazoğlu, G., Şekerci, Y. G., & Çekiç, M. (2023). Ulusal Medikal Kurtarma Ekibi Birimi personellerinin afetlere hazırlık algılarının belirlenmesi. Genel Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(3), 361-374.
• Becker, J., Paton, D., Johnston, D., Ronan, K., & Mcclure, J. (2017). The role of prior experience in informing and motivating earthquake preparedness. International Journal of Disaster Risk Reduction, 22. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2017.03.006
• Chegini, Z., Arab‐Zozani, M., Kakemam, E., Lotfi, M., Nobakht, A., & Aziz Karkan, H. (2022). Disaster preparedness and core competencies among emergency nurses: A cross‐sectional study. Nursing open, 9(2), 1294-1302.
• Choi, W. S., Hyun, S. Y., & Oh, H. (2022). Perceived disaster preparedness and willingness to respond among emergency nurses in South Korea: a cross-sectional study. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(18), 11812.
• Çelebi, İ., & Uçku, Ş. R. (2017). Kayseri ili 112 acil sağlık hizmetlerinde görev yapan sağlık personelinin deprem bilgi düzeyi ve etkileyen faktörler. Journal of Pre-Hospital, 2(2), 91-103.
• Denizli, F., & Kınış, Z. (2024). Evaluation of disaster preparedness perceptions of prehospital emergency health workers: Kayseri case. Current Perspectives on Health Sciences, 5(2), 49-57.
• Dinçer, S. & Kumru, S. (2021). Afet ve acil durumlar için sağlık personelinin hazırlıklı olma durumu. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(1): 32-43
• Emaliyawati, E., Ibrahim, K., Trisyani, Y., Mirwanti, R., Ilhami, F. M., & Arifin, H. (2021). Determinants of nurse preparedness in disaster management: a cross-sectional study among the community health nurses in coastal areas. Open Access Emergency Medicine, 373-379.
• Erkin, Ö., Aslan, G., Öztürk, M., Çam, B., & Ödek, Ş. (2023). Hemşirelerin genel afete hazırlık durumları ve etkileyen faktörler. Forbes Journal of Medicine, 4(3).
• Esen, H., İlçe, A., & Yiğit, Ü. (2024). Sağlık personelleri arasında kesici delici tıbbi alet yaralanmalarına covid 19 pandemisinin etkisi. Sağlık, Bakım ve Rehabilitasyon Dergisi, 3(1), 01-11.
• Fletcher, K. A., Reddin, K., & Tait, D. (2022). The history of disaster nursing: from Nightingale to nursing in the 21st century. Journal of Research in Nursing, 27(3), 257-272.
• Gökçay, G., & Bağış, K. O. (2022). Hastane öncesi acil sağlık hizmetleri çalışanlarının mesleki kaygı ve afetlere hazırlık algılarının incelenmesi. Uluslararası Hakemli Akademik Spor Sağlık ve Tıp Bilimleri Dergisi, 45 (Özel Sayı), 144-160
• Hasan, M. K., Srijan, M. H., Mahatasim, M., Anjum, A., Abir, A. I., Masud, M. B., & Islam, M. S. (2024). Factors influencing disaster response self-efficacy among registered nurses in Bangladesh. Progress in Disaster Science, 23, 100341.
• Haverkamp, F. J., van Leest, T. A., Muhrbeck, M., Hoencamp, R., Wladis, A., & Tan, E. C. (2022). Self-perceived preparedness and training needs of healthcare personnel on humanitarian mission: a pre-and post-deployment survey. World Journal of Emergency Surgery, 17(1), 14.
• Jonson, C. O., Pettersson, J., Rybing, J., Nilsson, H., & Prytz, E. (2017). Short simulation exercises to improve emergency department nurses' self-efficacy for initial disaster management: Controlled before and after study. Nurse Education Today, 55, 20-25.
• Kamanyire, J. K., Wesonga, R., Achora, S., Labrague, L. L., Malik, A., Alshaqsi, S., & Alhabsi, J. A. (2021). Nursing students’ perceived disaster preparedness and response: pilot study in Oman. Sultan Qaboos University Medical Journal, 21(4), 621.
• Kang, B. A., Barnett, D. J., Mehmood, A., Afzal, B., Razzak, J., & Asad, N. (2023). The role of self-efficacy and risk perception in the willingness to respond to weather disasters among emergency medicine health care workers in Pakistan. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 17, e461.
• Khairina, I., & Maisa, E. A. (2023). Self efficacy and nurses' disaster competency in disaster preparedness management. Malaysian Journal of Medicine & Health Sciences, 19(3).
• Kılıç, N., & Şimşek, N. (2019). The effects of psychological first aid training on disaster preparedness perception and self-efficacy. Nurse Education Today, 83, 104203.
• Kocaman, Y. (2019). 112’de çalışan personelin afete hazırlık düzeyinin incelenmesi: Gümüşhane ili örneği. Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gümüşhane Üniversitesi.
• Koçak, H. S., & Serin, E. K. (2023). Are nurses ready for a disaster in Turkey? A hospital case. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 17, e436.
• Labrague, L. J., Kamanyire, J. K., Achora, S., Wesonga, R., Malik, A., & Al Shaqsi, S. (2021). Predictors of disaster response self-efficacy among nurses in Oman. International Journal of Disaster Risk Reduction, 61, 102300.
• Li, H. Y., Bi, R. X., & Zhong, Q. L. (2017). The development and psychometric testing of a Disaster Response Self-Efficacy Scale among undergraduate nursing students. Nurse education today, 59, 16-20.
• Lin, C. H., Tzeng, W. C., Chiang, L. C., Lee, M. S., & Chiang, S. L. (2023). Determinants of nurses’ readiness for disaster response: A cross-sectional study. Heliyon, 9(10).
• Loke, A. Y., Guo, C., & Molassiotis, A. (2021). Development of disaster nursing education and training programs in the past 20 years (2000-2019): A systematic review. Nurse Education Today, 99, 104809.
• Marceron, J.E., & Rohrbeck, C. A. (2019). Disability and disasters: the role of self-efficacy in emergency preparedness. Psychology, Health & Medicine, 24(1), 83-93.
• McNeill, C.C., Killian, T. S., Moon, Z., Way, K. A., & Betsy Garrison, M. E. (2018). The relationship between perceptions of emergency preparedness, disaster experience, health-care provider education, and emergency preparedness levels. International Quarterly of Community Health Education, 38(4), 233–243. https://doi.org/10.1177/0272684X18781792
• Mohamed, N. A., Abdel-Aziz, H. R., & Elsehrawy, M. G. (2023). Nursing students’ knowledge, attitude, and practice regarding disaster preparedness: a cross-sectional study. Risk Management and Healthcare Policy, 2427-2437.
• Nejadshafiee, M., Mirzaee, M., Aliakbari, F., Rafiee, N., Sabermahani, A., & Nekoei-Moghadam, M. (2020). Hospital nurses’ disaster competencies. Trauma Monthly, 25(2), 89-95.
• Okan, F., Porsuk, S. K., Yıldırım, M., Dursun, B., Toğuşlu, İ., & Yanık, F. (2023). 112 acil sağlık hizmetleri çalışanlarının afetlere hazırlık algısı. Afet ve Risk Dergisi, 6(2), 562-574.
• Oktari, R. S., Munadi, K., Idroes, R., & Sofyan, H. (2020). Knowledge management practices in disaster management: systematic review. International Journal of Disaster Risk Reduction, 51, 101881.
• Öksüz, M. A., Avci, D., & Kaplan, A. (2025). Relationship between disaster preparedness perception, self‐efficacy, and psychological capital among Turkish nurses. International Nursing Review, 72(1), e13097.
• Said, N. B., Molassiotis, A., & Chiang, V.C. (2020). Psychological preparedness for disasters among nurses with disaster field experience: an international online survey. International Journal of Disaster Risk Reduction, 46, 101533.
• Sevinç, Ö., Güner, Y. & Til, A. (2018). Çanakkale ili 112 acil sağlık hizmetleri istasyonlarında çalışan personelin afet tıbbı konusundaki bilgi düzeyleri. Pamukkale Tıp Dergisi, 11(2):119-125.
• Shapira, S., Aharonson-Daniel, L., Bar-Dayan, Y., Sykes, D., & Adini, B. (2016). Knowledge, perceptions, attitudes and willingness to report to work in an earthquake: A pilot study comparing Canadian versus Israeli hospital nursing staff. International Emergency Nursing, 25, 7-12.
• Sharour, L. A., Salameh, A. B., Suleiman, K., Subih, M., El-Hneiti, M., Al-Hussami, M., ... & Al Omari, O. (2022). Nurses’ self-efficacy, confidence and interaction with patients with COVID-19: A cross-sectional study. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 16(4), 1393-1397.
• Songwathana, P., & Timalsina, R. (2021). Disaster preparedness among nurses of developing countries: an integrative review. International Emergency Nursing, 55, 100955.
• Sultan, M. A. S., Løwe Sørensen, J., Carlström, E., Mortelmans, L., & Khorram-Manesh, A. (2020). Emergency healthcare providers’ perceptions of preparedness and willingness to work during disasters and public health emergencies. In Healthcare 8 (4), 442. doi:10.3390/healthcare8040442
• Tan, Y. F., & Maydan Acımış, N. (2022). Denizli 112’de çalışan sağlık personelinin afete hazırlık durumlarının değerlendirilmesi. Pamukkale Tıp Dergisi, 15(1), 107-115. https://doi.org/10.31362/patd.952835
• Tercan, B. & Şahinöz, S. (2021). Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde çalışan personelin afetlere hazırlık algılarını belirlemeye yönelik ölçek geliştirme: metodolojik bir çalışma. Hastane Öncesi Dergisi, 6(3), 367-379. doi: 10.54409/hod.995792.
• Turner, J. A., Rebmann, T., Loux, T. M., & Charney, R. L. (2020). Willingness to respond to radiological disasters among first responders in St. Louis, Missouri. Health Security, 18(4), 318-328.
• Uhm, D., Jung, G., Yun, Y., Lee, Y., & Lim, C. (2019). Factors affecting the disaster response competency of emergency medical technicians in South Korea. Asian Nursing Research, 13(4), 264-269.
• Wang, Y., Lıu, Y., Yu, M., Wang, H., Peng, C., Nıan, X., & Lı, C. (2023). Disaster preparedness among nurses in China: a cross-sectional study. Journal of Nursing Research, 31(1), e255.
• Yalçın, F. (2018). Acil durumlarda çalışanların öz yeterliliği: Bir ölçek geliştirme çalışması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.