HEROIC FORM OF LORD RAGLAN AND KHAN ORBA

Yıl 2014, Cilt: 2 Sayı: 4, 13 - 30, 01.04.2014

Erhan Aktaş

https://doi.org/10.7816/sad-02-04-02

Öz

ABSTRACT Character cadre is one of the most important dynamics of plot in oral based literary genre. Character cadre could be rich or consist of only one character according to the properties of the genre. As a product of folk literature, epics -short or long – prose or poetical- have a rich cadre of characters and pool of pivotal/ secondary heroes. Despite the fact that volume of the product is critical, root of the plot is shaped upon the hero/es. Structural analysis based on hero of the epic has been done in West and East literatures. Lord Raglan’s study is also very important for the issue in addition to the studies of J.G. von Hahn, Otto Rank, Axel Olrik, Thomas Carlyle, Eric Hobsbawm, C.W.Bowra, Joseph Campbell, Dean A. Miller and Ye. M. Meletinsky. Raglan’s study, which focused on the Latin and Middle Eastern epic heroes and consisted of twenty two matters, was also applied to some of the Turkish epic heroes by the researchers of Turkish field. The researchers explored the similarities and differences with Raglan’s model. In this paper we will analyze Han Orba within the framework of Raglan’s model. Han Orba, which takes place in the epic tradition of South Siberian Turks, is an epic of Khakas Turks and its pivotal hero is a woman: Han Orba. By doing so we intend to put forward the similarities and differences between Raglan’s heroes and Turkish ones and make some analyses in the light of Han Orba. Key Words: Lord Raglan, Khassian Turks, traditional hero pattern, Khan Orba

Anahtar Kelimeler

Lord Raglan, Khassian Turks, traditional hero pattern, Khan Orba

LORD RAGLAN’IN KAHRAMAN KALIBI ve ALP HAN ORBA

Öz

ÖZET Anlatıya dayalı edebî türlerde olay örgüsünü ayakta tutan en önemli dinamiklerden biri şahıs kadrosudur. Türe has özelliklere göre bu kadro zengin olabildiği gibi tek bir kişinin bulunduğu türler de mevcuttur. Bir halk edebiyatı ürünü olan destanlar da uzun veya kısa, mensur yahut manzum olsun zengin bir şahıs kadrosuna, merkezî/talî kahraman(lar) havuzuna sahiptir. Eserin hacmine göre bu durum artış veya azalma göstermekle birlikte örgünün temeli merkezî kahraman(lar) etrafında şekillenir. Batı ve Doğu literatüründe destan kahramanı merkezli yapısal inceme yapılmıştır. Bu çalışmaları yapan araştırıcılar arasında J.G. Von Hahn, Otto Rank, Axel Olrik, Thomas Carlyle, Eric Hobsbawm, C.W. Bowra, Joseph Campbell, Dean A. Miller, Ye. M. Meletinsky, gibi isimlerin yanı sıra Lord Raglan’ın çalışması önemli bir yer tutar. Latin ve Orta Doğu menşeli destan kahramanları üzerine yaptığı ve yirmi iki madde ile kalıplaştırdığı bu çalışma Türkiye sahası araştırmacılar tarafından da bazı Türk destan kahramanlarına tatbik edilmiştir. Raglan’ın kalıbı ile olan farklılık ve benzerlikler ortaya konmuştur. Biz bu çalışmada Güney Sibirya Türk destancılık geleneği içinde yer alan Hakas Türk destanı Han Orba’nın merkezî kadın kahramanı alp Han Orba’yı söz konusu kalıp çerçevesinde inceleyeceğiz. Bu minvalde hem Raglan’ın kahramanları hem de bazı Türk destan kahramanları arasındaki benzerlik ve farklılıkları ortaya koyacak, Han Orba destanı ışığında bazı değerlendirmelerde bulunacağız. Anahtar Kelimeler: Lord Raglan, Hakas Türkleri, geleneksel kahraman kalıbı, Han Orba

Anahtar Kelimeler

Lord Raglan, Hakas Türkleri, geleneksel kahraman kalıbı, Han Orba

Kaynakça

• Aça, Mehmet (2000a), “Köne Epos (Arkaik Destan) Kavramı ve Türk Halk Hikâyelerindeki ‘Âşıklara Mahsus Evlilik’ Konusunun Kaynaklarından ‘Alplara Mahsus Evlilik’”, Millî Folklor, S. 47 s. 11-21.
• Aça, Mehmet (2000b), “Türk Destancılık Geleneğine Bütüncül Yaklaşabilme ve Alp Kavramı Üzerine Bazı Yeni Yaklaşım Denemeleri”, Millî Folklor, S. 48 s. 5-17.
• Aça, Mehmet (2007), “Reşideddin Oğuznâmesinde Kadın”, Millî Folklor, S. 76 s. 76-92.
• Aktaş, Erhan (2011a), “Altay ve Tıva Türk Destanlarında ‘Haber Verme’ Motifi Üzerine Genel Bir Değerlendirme”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi C. 11 S.1 s. 45-62.