ABD ve Birleşik Krallığın Kıbrıs Politikalarının Vazgeçilmezleri: Birleşik Krallık Egemen Üs Alanları

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 20, 22.03.2024

Yalçın Özkütük

Öz

Birleşik Krallık için 1878’den itibaren; sömürgeleri ile anakarası arasındaki deniz yolunun güvenliği, Orta Doğu’nun petrol zenginliğinin transferi ve Rusya’nın sıcak denizlere inmesinin engellenmesi maksadıyla ileri karakol görevi yapan Kıbrıs, günümüzde de güncellenmiş benzer bir maksatla görevine devam etmektedir. Dolayısıyla Birleşik Krallık bahse konu tarihten bu yana Kıbrıs ile bir şekilde bağ kurmuş, Birleşik Krallık’ın doğal ve stratejik müttefiki Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ise bu bağa Soğuk Savaşın başlangıcında dahil olmuştur. Birleşik Krallık, 1960’ta kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti’ne Ada’yı şeklen devretmek zorunda kalırken, bünyesinde Agrator ve Dikelya Üslerinin bulunduğu Egemen Üs Alanları (EÜA)’nın hariç tutulmasını sağlayarak bunlar üzerinde egemen bir yönetim kurmuştur. Makalenin argümanı, Birleşik Krallık ve ABD emperyalizminin EÜA’dan hiçbir koşulda vazgeçmeyeceği, buralarda kalıcı oldukları ve paylaşmayacaklarına dairdir. Nitekim bu tespitin doğrulanmasına yönelik çok sayıda ve çok çeşitli veri mevcuttur. Vazgeçilmezliğin sebebi ise, bölgede ve civarında yapılan her tür harekatın öncelikle istihbarat, müteakiben hava gücü ve ardından diğer destek faaliyetlerinin buralara istinaden etkin bir şekilde, en önemlisi olası bir ev sahibi ülke engeli dikkate alınmaksızın icra edilebilmesidir. Literartürde pek fazla yer bulamayan konuya ilişkin, çok yönlü ve kapsamlı, aynı zamanda güncel gelişmeleri de içeren bir bakış açısı ile yaklaşılmış olmasının, makaleye bir özgünlük kazandırdığı, alana ise sınırlı da olsa bir katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Birleşik Krallık, ABD, Kıbrıs, Egemen Üs Alanları

Kaynakça

• Abandoned Forgotten & Little Known Airfields in Europe. (2014). Erişim adresi: https://www.forgottenairfields.com/airfield-kingsfield-63.html
• ABD ve İngiltere, Kıbrıs’taki üslerden dünyayı izliyor. (2023). Erişim adresi: https://www.halkinsesikibris.com/guney-den-haberler/abd-ve-ingiltere-kibristaki-uslerden-dunyayi-izliyor-h206765.html
• Ağrotur ve Dikelya (2023) Erişim adresi: https://www.turkcewiki.org/wiki/A%C4%9Frotur_ ve_Dikelya#/media/Dosya:Cyprus_SBAsInRed.png /
• Akalın, D. (2011). Süveyş Kanalı (Açılışı ve Osmanlı Devleti’ne Etkisi 1854-1882) [Doktora Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Akrotiri. (2023). Erişim adresi: https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ akrotiri/
• Atun, A. (2005). İngiliz Üslerinde baş ağrıtıcı gelişmeler. Erişim adresi: https://www.ataatun.org/İngiliz+Üslerinde+baş+ağrıtıcı+gelişmeler
• Atun, A. (2017). İngiltere Garantiler konusunda takiyye yapıyor. Erişim adresi: http://soyledik.com/tr/makale/3630/ingiltere-garantiler-konusunda-takiyye-yapiyor--profdr-ata-atun.html
• Balyemez, M. (2021). İngiltere’nin Doğu Akdeniz’deki İstihbarat Faaliyetlerine Kesitsel Bir Bakış (Kıbrıs, Orta Doğu ve Türkiye). Prof. Dr. Bige Sükan’a Armağan, Cumhuriyet Tarihi Yazıları içinde (ss. 369-401). Kömen Yayınları.
• Başeren, S. H. (2010). Doğu Akdeniz Deniz Yetki Alanları Uyuşmazlığı. Stratejik Araştırma ve Etüt Merkezi (SAREM). 129-184.
• British forces overseas posting: Dhekelia, Cyprus. (2013). Erişim adresi: https://www.gov.uk/guidance/british-forces-overseas-posting-dhekelia-cyprus
• British Forces overseas posting: RAF Akrotiri, Cyprus. (2013). Erişim adresi: https://www.gov.uk/guidance/british-forces-overseas-posting-raf-akrotiri-cyprus
• British forces overseas posting: Troodos, Cyprus. (2013). Erişim adresi: https://www.gov.uk/guidance/british-forces-overseas-posting-troodos-cyprus
• Constantinou, C. and Oliver R. (2005). The Long Mile of Empire: Power, Legitimation and the UK Bases in Cyprus. Mediterranean Politics, 10(1), 65–84.
• Cyprus, United Kingdom (t.y.)Erişim adresi: https://sovereignlimits.com/boundaries/cyprus-united-kingdom-maritime
• Dhekelia. (t.y.). Erişim adresi: https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/dhekelia/
• Dikerdem, M. (1977). Ortadoğuda Devrim Yılları. İstanbul Matbaası.
• Dodds, K, Rikke B.J. and Costas M. Constantinou. (2015). Signposts: Cyprus, UK and the Future of the SBAs. The RUSI Journal, 160(5), 36-45.
• Doğan, Z. (2019). Türkiye-ABD İlişkilerinin Temel Dinamikleri ve Stratejik İttifak Boyutu. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üni. İİBF Dergisi, 9 (2). 133-156.
• Episkopi Cantonment (2023). Erişim adresi: http://www.turkcewiki.org/wiki/Episkopi_Cantonment Foreign, education ministries reassure Cypriots over Brexit. (2020). Erişim adresi: https://cyprus-mail.com/2020/01/31/foreign-education-ministries-reassure-cypriots-over-brexit/
• Garanti Anlaşması (Zürich, 11 Şubat 1959). Erişim adresi: https://www.mfa. gov.tr/garanti-antlasmasi-_zurich_11-subat-1959_.tr.mfa
• Ghez, J. (2011). Alliances in the 21st Century Implications for the US- European Partnership. RAND Corporation Occasional Paper.
• Güger, B. (2021). 1974’ten Bugüne Joe Biden’ın Kıbrıs Sicili. Doğu Akdeniz’de Rekabet: Savunma, Diplomasi, Enerji, (Ed.) Ş. Çarık. Halk Kitabevi.
• Güvenç, S. (2020). Andre Vitchek, Kıbrıs’taki İngiliz (NATO) üsleri ve unutulan bağımsızlık. Erişim adresi: https://haber.sol.org.tr/yazar/andre-vitchek-kibristaki-ingiliz-nato-usleri-ve-unutulan-bagimsizlik-16649
• Hadjipavlis, P. (2015). The Geopolitical Importance of the Eastern Mediterranean Airspace. Eastern Mediterranean Geopolitical Review, 1. 44-60.
• Irkıçatal, E. (2012). İngiltere’nin Kıbrıs Politikası (1945-1960). [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• İngiltere, Kıbrıs'ta tatbikata hazırlanıyor. (2011). Erişim adresi: https://www. denizhaber.net/ingiltere-kibrista-tatbikata-hazirlaniyor-haber-35114.htm
• İsrail-Hamas Savaşı. (2023) Erişim adresi: https://twitter.com/rusencenter/status/ 1723073826685141241?t= TcW3wEiR fA4Hgw6httvqDQ&s=08
• İttifak Antlaşması (Zürich, 11 Şubat 1959). Erişim adresi: https://www.mfa. gov.tr/ittifak-antlasmasi-_zurich_11-subat-1959_.tr.mfa
• Kennard, M. (2023a). Revealed: Amerıca’s Secret Military Deployment On British Cyprus. Erişim adresi: https://www.declassifieduk.org/revealed-americas-secret-military-deployment-on-british-cyprus/
• Kennard, M. (2023b). US Spies Have ‘Wide Range’ of Facilities on UK’s Cyprus Base Near Gaza—and Share Material ‘Daily’ with Israel. Erişim adresi: https://www.declassifieduk.org/u-s-spies-have-wide-range-of-facilities-on-uks-cyprus-bases-near-gaza-and-share-material-daily-with-israel/
• Ker-Lindsay, J. (2007). A Difficult Transition to a New Relationship: Britain and Cyprus in the European Union. Journal of Contemporary European Studies, 15(2). 185–200.
• Keser, H. (2014). 11 Eylül Sonrası Dönem ve Değişen Yeni Dünya Düzeninde Stratejik Güvenlik Bağlamında Doğu Akdeniz'de İngiliz Üsleri. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Atılım Üniversitesi.
• Keser, U. ve Ak, G. (2020). Tarih, Hukuk, Politika ve Aktörler. Doğu Akdeniz ve Kıbrıs’ta Strateji ve Güvenlik. Hiperyayın.
• Keser, U. ve Akgün, S. (Ed.) (2015). Stratejik Güvenlik Bağlamında Doğu Akdeniz ve Kıbrıs Adasının Stratejik Pozisyonu Üzerine Bir Değerlendirme. Casus Belli; Kıbrıs içinde (ss.1-14). Kıbrıs-Akdeniz Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayını.
• Keser, U. (2006). Kıbrıs'ın Stratejik Önemi Bağlamında Adada Askeri Faaliyetler ve İlgili Tarafların Askeri Gücü. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 2(3). 114-147.
• Keser, U. (2019). Kıbrıs; Espiyonaj Ve İntelijans Üzerine Bir Değerlendirme. (Ed.) D. Güler, A. Yıldız ve İ. Savaş. Yeni Deniz Güvenliği Ekosistemi ve Doğu Akdeniz içinde (ss.38-68). TASAM Yayınları.
• Kıbrıs'taki İngiliz Üsleri’ne dev yatırım (2011). Erişim adresi: https://haberkibris.com/kibristaki-ingiliz-uslerine-dev-yatirim-1509-2021-11-28.html
• Kılıç Yaşın, G. (2021). Doğu Akdeniz Krizinin Perde Arkası. (Ed.) Ş. Çarık. Doğu Akdeniz’de Rekabet; Savunma, Diplomasi, Enerji içinde (ss.141-166). Halk Kitabevi.
• Kurban, V., Ergün, O., Çümen, N. ve Gül, B. (2020). Stratejik Paralaksın Doğduğu Noktada Türk ve Rus İlişkilerinin Geleceği: Kıbrıs ve Ötesi. İksad Yayınevi.
• Lord Palmerston and the ‘civis Romanus sum’ principle. (2015). Erişim adresi: https://history.blog.gov.uk/?s=There+isn%27t+Eternal+friends+and+enemies+of+England%2C+they+have+immutable+interests Mamalı, B. (2014). Türkiye'yi Trodos Dağı'ndan dinliyorlar. Erişim adresi: https://www.odatv4.com /analiz/turkiyeyi-trodos-dagindan-dinliyorlar-64066
• Matruşka bebekleri neden iç içe geçmektedir?. (2022). Erişim adresi: https://hukukidestek.net /matruska-bebekleri-neden-ic-ice-gecmektedir/ Millet Meclisi Kanun Tasarısı. Sayı: 387. 25 Aralık 1961.
• Özgöker, U. ve Çelik, H. (2016). Kıbrıs’ta Enerji Politikları ve İngiltere “İlgisi”. Yay. Haz. D. Türker Çelik. Uluslararası Boyutlarıyla Kıbrıs Meselesi ve Geleceği Uluslararası Sempozyumu, 11-13 Aralık 2014 / Gazimağusa, Bildiriler içinde (ss. 531-550). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
• Stelya, N. (2021). İngiltere, Kıbrıs'taki üslerini yeniliyor. Erişim adresi: https://www.gazeteduvar.com.tr/ingiltere-kibristaki-uslerini-yeniliyor-haber-1516389
• Stergiou, A. (2015). The Exceptional Case of the British Military Bases on Cyprus. Middle Eastern Studies, 51(2). 285-300.
• Tamçelik, S. (2011). Kıbrıs’taki İngiliz Üslerinin Stratejik Önemi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1). 1510-1539.
• Sonyel, Salahi R. (1978). İngiltere Dışişleri Bakanlığı Belgelerine Göre Osmanlı Padişahı Abdülhamit 48 Saat İçinde Kıbrısı İngilizlere Nasıl Kiraladı. Belleten, 42(168). 725-744.
• Sozos-Christos, T. (2018). British Military Bases in Cyprus: Law, History and Politics. The 13th International Conference Of International Society for the Study of European Ideas (ISSEI). Treaty Concerning The Establishment of The Republic of Cyprus. Erişim adresi: https://www.mfa.gov.tr/kibris-cumhuriyeti_nin-kurulusuna-iliskin-temel-antlasma-_1960__ ingilizce_.tr.mfa
• Türk Dışişleri Bakanlığı'ndan İngiltere'ye Kıbrıs tepkisi. (2020). Erişim adresi: https://tr.euronews.com/2020/06/12/turk-d-sisleri-bakanl-g-ndan-ingiltere-ye-k-br-s-tepkisi
• Viglietta, R. (1989). The US Presence In The Mediterranean Sea As A Result of National Interests In The Area and NATO Involvement. US Army War College Study Project.
• Yiolitis, E. (2016). Back to base: what does Brexit mean for UK sovereign bases in Cyprus? Erişim adresi: https://www.harneys.com/jurisdictions/cyprus