The Use of Armed Unmanned Aerial Vehicles and Unmanned Aerial Vehicles Carrying Weapons of Mass Destruction in the Context of the Changing Nature of Warfare

Yıl 2025, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 22, 07.03.2025

Halili Sıddık Ayhan

Öz

Like Weapons of Mass Destruction (WMD), which have attracted the attention of the international community due to their destructive effects and changed the dynamics of wars throughout history, Armed Unmanned Aerial Vehicles and Unmanned Aerial Vehicles (A/UAVs) have also changed war strategies, become a balancing factor in internationalrelations, and have been a key element in establishing deterrence and superiority. In this study, following the evaluation of the features of WMD and A/UAVs and their use by countries and non-state actors for different purposes, hypotheses are put forward for the future use of the combination of these two game changers, UAV with Weapon of Mass Destruction (UAVWMD). The study aims to raise awareness by predicting that the effects of UAVWMDs,which are combinations of WMDs that have caused the greatest death and destruction throughout history, and S/UAVs that have changed the course of today's battles, can be serious and global in scope. In addition, considering the limited and scarce number of studies in the foreign and Turkish literature on UWMDs, which are thought to be used in the distribution of
WMDs and will change the rules of the game in the coming period, this study is considered to be important in terms of providing ideas for the researchers who would like to work on the threat aforementioned.

Savaşın Değişen Karakteri Bağlamında Silahlı İnsansız Hava Araçları ve İnsansız Hava Araçlarının Kitle İmha Silahları İle Kullanımı

Öz

Yıkıcı etkileri itibariyle uluslararası toplumun dikkatini çeken, tarih boyunca savaşların dinamiklerini değiştiren Kitle İmha Silahları (KİS) gibi Silahlı İnsansız Hava Aracı ve İnsansız Hava Araçları (S/İHA) da savaş stratejilerini değiştirmiş, uluslararası ilişkilerde denge faktörü olmuş, caydırıcılığın oluşturulmasında ve üstünlüğün kurulmasında temel öğe olmuştur. Bu çalışmada, KİS ve S/İHA’ların özellikleri ile ülkeler ve devlet dışı aktörler tarafından farklı amaçlar doğrultusunda kullanımının değerlendirilmesini müteakip gelecekte bu iki oyun değiştiricinin birleşimi Kitle İmha Silahlı İHA’nın (KİHA) kullanımına yönelik varsayımlar ortaya konulmuştur. Çalışma, tarih boyunca en büyük ölümlere ve yıkıma sebep olan KİS ve günümüz muharebelerinin seyrini değiştiren S/İHA’ların birleşimi olan KİHA’ların kullanıldığında etkilerinin ciddi boyutta ve küresel çapta olabileceğini öngörerek farkındalık yaratmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Kitle İmha Silahları (KİS), Silahlı İnsansız Hava Aracı ve İnsansız Hava Araçları (S/İHA), Kitle İmha Silahlı İHA (KİHA), Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik, Nükleer, (KBRN)

Kaynakça

• Ateş, H. (2020). İnsansız Hava Araçlarının Temel Esasları. (Ed.) Ateş H., Düzgün M. İnsansız Hava Araçları Temel Bilgiler ve Kullanım Alanları içinde (ss.1-16). Nobel Yayınları.
• Bayrak, E. (2019). Şiddet Tekelinin Tarihsel Gelişimi ve Bugüne Dair Notlar. Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi 68(1), 57-82. doi: https://doi.org/10.33629/auhfd.553895.
• Baniya, S. (2023). Russian children to learn how to use combat drones at school. Erişim adresi: https://www.euronews.com/2023/07/24/russian-children-to-learn-how-to-use-combat-drones-at-school
• Bilgici, Z. (Ağustos 2014). Siperin Üstüne Çöken Gaz Bulutu. TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, 56-61. Bozbıyık A, Hancı İH, Özdemir Ç, Demirkan Ö. (2001). Nükleer Silahlar Üretimi ve Etkileri. STED. 10(10), 386-387.
• Cameron, G. (1998). The Likelihood of Nuclear Terrorism. Journal of Conflict Studies 18(2), 131-151.
• Chandler, R.W. ve Backschies, J.R. (2011). Savaşın Yeni Yüzü: Kitle İmha Silahları ve Amerika’nın Okyanus Aşırı Askeri Stratejisinin Yeniden Hayata Döndürülmesi.
• Christopher G.W, Cieslak T.J., Pavlin J.A., Eitzen E.M.Jr. (1997). Biological Warfare A Historical Perspective. Journal of the American Medical Association. 278(5), 412-417.
• Dağ, M. (2018). Bir Şehir Efsanesi Olarak “Tak-Takı”nın Gizemi ve Fransızların Zehirli Gaz Kullandığının İşareti. Gaziantep Üniversitesi Ayıntâb Araştırmaları Dergisi, 1(1), 63-68.
• Darling R.G., ve Noste E.E. (2006). “Future Biological and Chemical Weapons”. Gregory R. Ciottone (Ed.), Disaster Medicine içinde (ss. 424-433). Mosby Elsevier.
• Derbes V.J. (1966). DeMussis and the Great Plague of 1348, a Forgotten Episode of Bacteriological Warfare. Journal of the American Medical Association, 196(1), 59-62. doi:https://doi.org/10.1001/JAMA.1966.03100140113030
• Dur, Y. (2003). Kimyasal Savaş. Erişim adresi: http://bilheal.bilkent.edu.tr/aykonu/Ay2003/april03/KimyasalSil.htm
• Ekşi, A. (Şubat 2016), KBRN Terörizminde Risk Değerlendirmesi ve Yönetimi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9(42), 1489-1498. doi: 10.17719/jisr.20164216258.
• Erdurmaz A.S. (2003). Ortadoğu’daki Kitle İmha Silahları, Silahların Kontrolü ve Türkiye. Ümit Yayıncılık, 41.
• Erkekoğlu, P., ve Koçer-Gümüşel, B. (2018). Kimyasal Savaş Ajanları: Tarihçeleri, Toksisiteleri, Saptanmaları ve Hazırlıklı Olma. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi, 38(1), 24-38.
• Forest, James J. (2012). Framework for Analyzing the Future Threat of WMD Terrorism. Journal of Strategic Security 5(4), 51-68. doi:http://dx.doi.org/10.5038/1944-0472.5.4.4
• FM 3-11.22, Weapons of Mass Destruction– Civil Support Team Operations. (December 2007), 3-6.
• Ghabili K., Agutter P.S., Ghanei M., Ansarin K., Panahi Y., Shoja M.M. (2011). Sulfur mustard toxicity: History, chemistry, pharmacokinetics, and pharmacodynamics. Critical Reviews in Toxicology, 41(5), 384-403. doi: 10.3109/10408444.2010.541224
• Hancı İ. H., Özdemir Ç., Bozbıyık A., Tuğ A., Biyolojik Silahlar: Etkileri, Korunma Yöntemleri ve Yasal Düzenlemeler. Mevzuat Dergisi, 5(57), 330-332.
• Harris, S. (1992). Japanese Biological Warfare Research on Humans: A Case Study of Microbiology and Ethics. The Microbiologist and Biological Defense Research: Ethics, Politics and International Security, 666(1), 21-52. doi: https://doi.org/10.1111/j.1749-6632.1992.tb38021.x
• Hiltermann, J. (2007). A poisonous affair America, Iraq and the gassing of Halabja. Cambridge University Press. 37, akt. Takeyh R. (Summer 2010). The Iran-Iraq War: A Reassessment. Middle East Journal. 64(3), 365-383. doi: 10.3751/64.3.12
• Hiltermann, J. (Kış 2010). Deep Traumas, Fresh Ambitions. Middle East Report, 257, 6-15.
• Hüşan U. H. (2010). Biyolojik Terör Riskine Karşı Tıbbi Müdahalenin Etkinliğinin İrdelenmesi ve Yerel Yanıtın Geliştirilmesi. [Doktora Tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Johnson, T.J. (2020). Erişim adresi: https://brewminate.com/a-history-of-biological-warfare-since-ancient-greece/
• JP 3-40 Joint Countering Weapons of Mass Destruction. (2021)
• Levine, S. (2010). Putin’in Labirenti, Casuslar, Cinayetler ve Yeni Rusya’nın Karanlık Yüzü. (Mert Akcanbaş Çev.). Destek Yayınları.
• Keim, P.S., Walker, D.H., ve Zilinskas R.A.. (Nisan 2017). Time to Worry About Anthrax Again. Scientific American. 316(4), 70-75. doi: https://doi.org/10.1038/scientificamerican0417-70.
• Kılıç, S. (2006). Biyolojik Silahlar ve Biyoterörizm. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 63 (1,2,3), 1-20.
• Kırçiçek, A., Arslantaş D., İncedere O., Öztaş D., Ateş A. (2020). Bireylere ve Topluma KBRH Farkındalık Eğitimi. 3. Uluslararası Mühendislik Ve Teknoloji Yönetimi Kongresi. 2-23.
• Kibaroğlu, Mustafa. (2002) 11 Eylül Ardından Strateji, Tehdit ve Caydırıcılık. Foreign Policy, Eylül, 2001, 30-38. http://www.mustafakibaroglu.com/sitebuildercontent/sitebuilderfiles/Kibaroglu11EylulArdndanStratejiTehditCaydiricilik-22dec01.pdf.
• Kiremitçi İ., (Kasım 2014). Küresel Boyutta Biyolojik Terör Tehdidi. Savunma Bilimleri Dergisi. 13 (2), 27-58. ISSN (Online): 2148-1776.
• Kozera C.A. (2018). Military Use of Unmanned Aerial Vehicles – A Historical Study. Scientific and Technical Journal Safety & Defense 4 (1), 17-21. doi: 10.37105/sd.4
• Kuna P., Hon Z., Patočka J. (2009). How Serious is Threat of Radiological Terrorism. ACTA MEDICA (Hradec Králové) 52 (3), 85-89. doi: 10.14712/18059694.2016.111.
• Majumdar, A. (2019). Evaluation of Biological Agents in Warfare. International Journal of Academic Research & Development. 5 (2), 20-27.
• Özalp, O.N. (2009). Özel Güvenlik ve Askeri Firmaların Uluslararası Hümaniter Hukuka Göre Statüsü ve Montreaux Dokümanı Bağlamında Yeni Arayışlar. İÜHFM 67 (1-29), 52-77.
• Özdan, S., ve Beydüz B. (2022). Uluslararası Hukukta Salisbury Olayının İncelenmesi. Public and Private International Law Bulletin, 42 (1), 27-52. doi: 10.26650/ppil.2022.42.1.000006
• Özdemir, S. (2022). Iran-Iraq War: The Employment of Chemical Weapons. The Journal of Iranian Studies. 6(1), 105-133. doi: https://doi.org/10.33201/iranian.1084350
• Özgür S. (2006). Geleceğe Yönelik Tehdit Kitle İmha Silahları. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Öztürk İ., Güneren E., Mayadağlı A., Erdoğan Ö. (2020).Afet Tıbbı Açısından Kimyasal Silah Yaralılarının Yönetimi. Afet ve Risk Dergisi, 3 (1), 20-30. doi: 10.35341/afet.623766.
• Pafko W. ve W. Matt. (1992). Chemical Weapons Disposal. Erişim adresi: https://www.pafko.com/wayne/docs/chemical_weapons_disposal.pdf
• Payne, L. A. ve Pereira G. (2014). Corporate Complicity in Dictatorships. Erişim adresi: https://ora.ox.ac.uk
• Renehan, J. N. (1997). Unmanned Aerial Vehicles and Weapons of Mass Destruction a Lethal Combination? Air University Press
• Saballa J. (2023). US Army Opens Drone Fighting School. Erişim adresi: https://www.thedefensepost.com/2023/10/17/us-army-drone-school/?expand_article=1
• Scharre P. (2021). İnsansız Ordular, Katil Robotlar, Otonom Silahlar ve Makine Savaşları. Kronik Kitap. Serinken M. ve Kutlu S.S. (2009). Biyoterörizm ve Şarbon. Türkiye Acil Tıp Dergisi, 9 (4), 185-190.
• Sopko J. (Kış 1996/97). The Changing Proliferation Threat. Foreign Policy 105, 3-20. doi: https://doi.org/10.2307/1148970.
• Tercan B. (2020) Biyolojik Afetler ve COVID-19. Paramedik ve Acil Sağlık Hizmetleri Dergisi, 1(1), 41-50. ORCİD: 0000-0001-5699-0208.
• Thomas, Török J., Birkness, KA., Foster, LR., Horan, JM., Livengood, JR., Mauvais, S., Skeels, MR., Sokolow, R., Taux,e RV., Wise, RP. (1997). A Large Community Outbreak of Salmonellosis Causes by Intentional Contamination of Restaurant Salad Bars. Journal of the American Medical Association. 278 (5), 389-395. doi: 10.1001/jama.1997.03550050051033.
• Toptaş, E. (2023). Mücadele Anlayışı ve Askeri İlişkilerde Yeni Devrimler. Erişim adresi: https://globalsavunma.com/mucadele-anlayisi-ve-askeri-iliskilerde-yeni-devrimler
• Trumpener, U. (1975). The Road to Ypres: The Beginnings of Gas Warfare in World War I. The Journal of Modern History, 47 (3), 460–480. doi: https://doi.org/10.1086/241340
• Umbach F. (2003). Nuclear Energy Issues: Global Dimensions and Security Challenges. (Ed.) Tertrais B. Nuclear Issues in the Post-September 11 Era içinde (ss.25-46). Fondation pour la Recherche Stratégique.
• Williams P. ve Woessner P. (Ocak 1996). The Real Threat of Nuclear Smuggling. Scientific American 274 (1), 40-44. ISSN 1946-7087 (electronic).
• Amerithrax or Anthrax Investigation. (2024). Erişim adresi: https://www.fbi.gov/history/famous-cases/amerithrax-or-anthrax-investigation.
• Birinci Dünya Savaşı’nda zehirli gaz mücadelesi. (2015). Erişim adresi: http://www.tarihhaber.net/birinci-dunya-savasinda-zehirli-gaz-mucadelesi/
• BM’in Ağustos 1969 tarihli, A_7575_Rev.1_S_9292_Rev.1-EN numaralı, “Chemical and bacteriological (biological) weapons and the effects of their possible use : report of the Secretary-General” başlıklı raporu. (1969). Erişim adresi: https://digitallibrary.un.org/ Chronology of Aum Shinrikyo's CBW Activities. (2016). Erişim adresi:https://www.nonproliferation.org/wp-content/uploads/2016/06/aum_chrn.pdf.
• Gertz, B. (2020, 26 Ocak). Coronavirus link to China biowarfare program possible, analyst says. The Washington Times. Erişim adresi: https://www.washingtontimes.com
• Coronavirus Update (Live) – Worldometer. (2024). Erişim adresi: www.worldometers.info.
• Esed rejimi İdlib’de kimyasal katliam yaptı. (2017). Erişim adresi: https://www.trthaber.com/haber/dunya/esed-rejimi-idlibde-kimyasal-katliam-yapti-307368.html.
• Iraq’s Chemical Warfare Program, A Research Paper, Central Intelligence Agency. (1990). Erişim adresi: https://www.cia.gov/readingroom/document/0000072254.
• Kimyasal Olayların Tarihçesi. (2024). Erişim adresi: https://www.afad.gov.tr/kbrn/kimyasal-olaylarin-tarihcesi. Kimyasal ve Biyolojik Savaş Ajanlarına Karşı Korunma ve Tedavi Yöntemleri:
• Sağlık Personeli Rehberi. (1991). Erişim adresi: https://www.ttb.org.tr/eweb/savas/6.html Kuzey Kore liderinin üvey kardeşi Kim Jong-nam'ın sinir gazıyla öldürüldü. (2017). Erişim adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-39075776
• Litvinenko inquiry: Key findings. (2016). Erişim adresi: https://www.bbc.com/news/uk-35371344.
• Report about attacks on Ghouta, Analysis of Alleged Use of Chemical Weapons in Syria. (2013). Erişim adresi: https://www.hrw.org/report/2013/09/10/attacks-ghouta/analysis-alleged-use-chemical-weapons-syria.
• Rusya Parlamentosu'nun üst kanadı nükleer denemeleri yasaklayan anlaşmadan çekilmeyi onayladı. (2023). Erişim adresi: https://tr.euronews.com/2023/10/25/rusya-parlamentosunun-ust-kanadi-nukleer-denemeleri-yasaklayan-anlasmadan-cekilmeyi-onayla
• Simulation of AI drone killing its human operator was hypothetical, Air Force says. (2023). Erişim adresi: https://www.reuters.com/article/idUSL1N38023R/ “Türkiye İHA Sistemleri Yol Haritası 2011-2030”. (2011). Savunma Sanayi Müsteşarlığı. Erişim adresi:https://www.ssb.gov.tr/Images/Uploads/MyContents/V_20170727165935444762.pdf Yapay zeka destekli askeri drone, simülasyonda operatörünü öldürdü. (2023). Erişim adresi: https://www.trthaber.com/haber/dunya/yapay-zeka-destekli-askeri-drone-simulasyonda-operatorunu-oldurdu-771912.html.
• 6 years after khan sheikhoun chemical attack in syria perpetrators still at large. (2023). Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/en/middle-east/6-years-after-khan-sheikhoun-chemical-attack-in-syria-perpetrators-still-at-large/2863499.
• 10 soruda Doğu Guta’da neler yaşanıyor?. (2018). Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/10-soruda-dogu-gutada-neler-yasaniyor/1069669