Siyer Yazımında Ayet ve Rivayet Kullanımında Görülen Bazı Problemler

Yıl 2020, Sayı: 2, 36 - 53, 30.06.2020

Bünyamin Erul

Öz

Siyer ilminin en temel kaynaklarını Kur'an ayetleri ve hadisler oluşturmaktadır. Gerek klasik siyer eserlerine, gerekse modern siyer çalışmalarına bakıldığında hemen her konunun pek çok ayet ve rivayetle işlendiği görülür. Ancak bunu yaparken, ayet ve rivayetlerin kullanılmasında bazı önemli sorunlar dikkat çekmektedir. Örneğin teoride kaynak olarak öncelikle Kur’an’a başvurulması gerekirken bazen bunun pratikte ihmal edilmesi, çeşitli zaman ve zeminlerde nazil olan ayetlerin kronolojik olarak okunmasının bazen göz ardı edilmesi, bazı geleneksel bilgilerin, bir şekilde Kur'an-ı Kerim'e söylettirilmesi, bazı geleneksel rivayetler ile bilgilerin, Kur'an ayetlerine tercih edilebilmesi, yoruma açık olan bazı ayetlerin, çeşitli rivayetlere dayanarak tek bir anlama indirgenmesi gibi hususlar bu cümledendir. Siyer yazıcılığında rivayetlerin kullanımında görülen en önemli sorunlar arasında normal şartlarda meydana gelmiş bir olayın, olduğundan daha farklı, gizemli ve abartılı bir şekilde anlatılması, beşeri bir bilgiyi vahiyleştirme, sıradan bir olayı mucizeleştirme, efsaneleştirme yahut mecazi ifadeleri hakikatleştirme gibi bazı hususları burada sıralanabilir. Siyer yazıcılığında ayet ve rivayet kullanımında görülen çeşitli problemleri örnekleriyle ele alan bu makale, anılan yöntem hatalarına düşülmeksizin daha metodik bir siret yazıcılığını önermektedir.

Anahtar Kelimeler

Siyer, Hadis, Ayet, Rivayet, Kronoloji

Problems Seen in the use of Qur’an and Hadith in Sirah Writing

Öz

The Qur’an and the hadith constitute the foundational sources of the discipline of Sirah. In both classical and modern sirah works almost every topic of the sirah is naturally treated through Qur’anic verses and narrations. However, certain important problems seem to arise in this practice concerning the use of the Qur’an and hadith. These problems include: a) ignoring the Qur’anic evidence in places where the Qur’an should be consulted theoretically as the primary source; b) disregarding the chronological reading of the Qur’anic verses that were revealed in various times and places; c) forcing the Qur’an to say what was in fact only part of the traditional lore; d) preferring some traditional knowledge over the Qur’an’s clear statements; and e) reducing the interpretation of some verses to a single meaning where alternative intepretations are equally possible. Most serious problems regarding the use of narrations in Sira writing, on the other hand, include: a) telling certain episodes, which were realized under normal circumstances, in a mysterious and embellished manner; b) turning a piece of knowledge coming to the Prophet from a human source into a revelation from God; c) miraculization and legendization of ordinary events; and d) assigning literal truth to metaphorical statements. This article discusses these problems through ample examples and proposes a methodic Sira writing without falling into the above-mentioned methodological errors.

Anahtar Kelimeler

Sirah, Hadith, Verse, Report, Chronology

Kaynakça

• Abdurrazzâk b. Hemmâm, es-San’ânî. el-Musannef. thk. Habîburrahmân el-A’zamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Meclisu’l-İlmî, ts.
• Ahmed b. Hanbel. el-Musned. 6 Cilt. İstanbul: y.y., 1982.
• Apaydın, Mehmet. Siyer Kronolojisi. İstanbul: Kuramer Yay., 2018.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Delâilu’n-nubuvve ve ma’rifetu ahvâli sâhibi’ş-şerîa. thk. Abdulmutî’ Kal’acî. 7 Cilt. Kahire: Dâru’r-Rayyân, 1988.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Kitâbu’s-Sunen el-kebîr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Şu‘abu’l-îmân. thk. Ebû Hâcer Muhammed es-Saîd b. Besyûnî Zeğlûl. Beyrut: y.y, 1990.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. el-Câmiu’s-sahîh. İstanbul: y.y., 1981.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl. es-Sunen. İstanbul: y.y., 1981.
• Derveze, İzzet. Asru’n-nebî ve bîetuhû kable’l-bi’se. Dımaşk: y.y., 1946;
• Derveze, İzzet. Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı. çev. Mehmet Yolcu. 3 Cilt. İstanbul: Yöneliş Yay., 1995.
• Ebû Nu’aym, Ahmed ibn Abdullâh el-Isbahân. Delâilü’n-nübüvve. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1986.
• Erul, Bünyamin. “Hadis Yorumunun Sınırları”, İlahiyat Akademi Dergisi 7-8 (2018), 1-24.
• Erul, Bünyamin. “Hz. Peygamber’in Risalet Öncesi Hayatına Farklı Bir Yaklaşım”, Diyanet İlmi Dergi, Peygamberimiz Hz. Muhammed (sav) -Özel Sayı-, 33-66.
• Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Hâkim en-Nîsâbûrî. el-Mustedrek alâ’s-sahîhayn. 4 Citl. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm el-Ferâhîdî. Kitabu’l-Ayn. Beyrut: Dâr ve Mektebetu’l-Hilâl, ts.
• Humeydî, Ebû Bekr Abdullah b. ez-Zübeyr b. Îsâ el-Kureşî. el-Musned. 4 Cilt. thk. Habîburrahmân el-A’zamî. Haydarabad: y.y., 1963.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-bârî bi-şerh-i sahîhi’l-Buhârî. thk. Muhibbuddîn el-Hatîb. 13 Cilt. Kahire: el-Mektebetu’s-Selefiyye, 3. Basım, 1407.
• İbn Hıbbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. et-Tekâsîm ve’l-envâ’. thk. M. Ali Sönmez - Halis Aydemir. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2012.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdulmelik. es-Sîretu’n-nebeviyye. thk., şrh. Mustafâ es-Sekâ - İbrâhîm el-Ebyârî - Abdulhafîz Şelebî. 2 Cilt. Kahire: y.y., 2. Basım, 1955.
• İbn Kayyim, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî. Zâdu’l-ma‘âd fî hedy-i hayri’l-‘ibâd. thk. Şu’ayb el-Arnavût - Abdulkâdir el-Arnavût. 5 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 15. Basım, 1987.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî. es-Sunen. thk. M. Fuâd Abdulbâkî. İstanbul: y.y., 1981.
• İbn Sa’d, Muhammed. Kitâbu’t-Tabakâti’l-kebîr. 9 Cilt. Beyrut: y.y., 1985.
• İbnu’l-Esîr, İzzeddîn Ebû’l-Hasen Alî b. Muhammed el-Cezerî. Usdu’l-gâbe fî ma’rifeti’s-sahâbe. 7 Cilt. Kahire: y.y, 1970.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed. el-Câmi’ li-ahkâmi’l-Kur’ân. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Merâğî, Ahmed Mustafa. Tefsîru’l-merâğî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs el-Arabî, ts.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. es-Câmiu’s-sahîh. thk. M. Fuâd Abdulbâkî. İstanbul: y.y., 1981.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sunen. İstanbul: y.y., 1981.
• Öztürk, Mustafa (ed). Tefsir Geleneğinde Anlam-Yorum Nüzul-Siret İlişkisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî. Târîhu’r-rusul ve’l-mulûk. thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Maârif, 5. Basım, ts.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. es-Sunen. 5 Cilt. İstanbul: y.y., 1981.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. eş-Şemâilu’l-Muhammediyye. Beyrut: İhyâi’t-Türâsi’l-Arab, ts.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Vâkıdî. Kitâbu’l-Meğâzî. thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kutub, 1966.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ‘an hakâikı’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.