Legitimacy Claims of Shīʿa and Falsification of Sirah

Yıl 2021, Sayı: 3, 43 - 65, 01.01.2021

Mustafa Köse

https://doi.org/10.47169/samer.815127

Öz

The first divisions and conflicts in the Islāmic world were experienced in the political field. Political debates around the concepts of imāmate/caliphate determined the direction of the divergences in Islāmic thought. As a basic feature of eastern societies where the politics are intertwined with the religious, the debates brought a religious separation. Shiʿism, which is at the center of these debates that lead to the transformation of ʿAlī into a superhuman figure, can be regarded as a typical example of the charismatic leadership mentality. Shiʿism put forward some rational and transmissible evidence in order to impose the authority of the people it named as imāms in determining the religious/political. A typical example of the use of religion in line with legitimacy claims was experienced around the proof of the imāmate of ʿAlī. It can be said that the meanings of verses and hadiths have been distorted, taken out of context and reconstructed within the framework of current problems. Shīʿah preferred to accept ʿAlī as an imām since the first years of Islām in order to defend its claims. In this article, the way of evaluating some historical events that can be considered as an example of this approach of Shiʿism within the framework of allegations of imāmate is discussed. These allegations have been tried to be criticized based on the first history and hadith sources. In here, historical obstacles to the political re-design of the past have been put forward. In this sense, the opinions of neither Shīʿah nor Sunnī authorities were taken into the center.

Anahtar Kelimeler

History of Islamic Sects, Legitimacy, Imāmate, Sirah, Shīʿa

Şia’nın Meşruiyet İddiaları ve Siyer'in Tahrifi

Öz

İslâm dünyasındaki ilk ayrışma ve ihtilaflar siyasi sahada yaşanmıştır. İmamet/hilafet kavramları etrafında sürdürülen siyasi tartışmalar İslâm düşüncesindeki ayrışmaların yönünü de belirlemiştir. Siyasi olanın dini olan ile iç içe olduğu doğu toplumlarının temel bir özelliği olarak tartışmalar dini bir ayrışmayı da beraberinde getirmiştir. Hz. Ali’nin beşer üstü bir figüre dönüştürülmesine kadar götürülen bu tartışmaların merkezindeki Şiilik, karizmatik liderci zihniyetin tipik bir örneği olarak kabul edilebilir. Şiilik, dini/siyasi olanı belirleme noktasında imam olarak isimlendirdiği kişilerin otoritesini kabul ettirebilmek için akli ve nakli birtakım deliller ileri sürmüştür. Dinin meşruiyet iddiaları doğrultusunda kullanılmasının tipik bir örneği Hz. Ali’nin imametinin ispatı etrafında yaşanmıştır. Ayet ve hadislerin manalarının tahrif edildiği, bağlamından koparıldığı ve güncel sorunlar çerçevesinde yeniden kurgulandığı söylenebilir. Şia, kendi iddialarını savunma adına Hz. Ali’yi İslâm’ın ilk yıllarından itibaren imam olarak kabul etmeyi tercih etmiştir. Bu makalede Şiiliğin bu yaklaşımına örnek olarak kabul edilebilecek bir takım tarihi olayların imamet iddiaları çerçevesinde nasıl değerlendirildiği ele alınmıştır. Söz konusu iddialar ilk tarih ve hadis kaynaklarından hareketle kritik edilmeye çalışılmıştır. Burada geçmişin siyasi amaçla yeniden dizayn edilmesinin önündeki tarihsel engeller ortaya konulmuştur. Bu manada ne Şii ne de Sünni otoritelerin görüşleri merkeze alınmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Siyer, Meşruiyet, İmamet, İslâm Mezhepleri Tarihi, Şia

Kaynakça

• Abū Dāwūd, Sulaymān b. al-Ashʿaṣ b. Ishāq al-Sijistānī (d. 275/889). Sunan Abī Dāvūd. ed. M. Muḥyiddīn ʿAbd al-Ḥamīd. 4 Vol. Beirut: al-Maktabah al-ʿAṣriyyah, n.d.
• Aḥmad b. Ḥanbal (d. 241/855). Faḍāil al-ṣahābah. ed. Waṣiyyullāh Muḥammad ʿAbbās. Beirut: Muassasah al-Risālah, 1403/1983.
• Aḥmad b. Ḥanbal (d. 241/855). Musnad. ed. Aḥmad Muḥammad Shākir. 8 Vol. Cairo: Dār al-Ḥadīth, 1416/1995.
• Ahmet el-Katip. Nedenleri Tarihte Kalmış Siyasi Ayrılık: Sünnilik-Şiilik. trans. Muharrem Tan. İstanbul: Mana Pub., 2009.
• Antākī, Muḥammad al-Marʿī al-Amīn (d. 1383). li-Mādhā akhtartu madhhab al-Shīʿa madhhab Ahl al-Bayt. ed. ʿAbd al-Karīm al-ʿUqaylī. Qom: al-Iʿlām al-Islāmī, 1417.
• Atay, Hüseyin. Ehl-i Sünnet ve Şîa. Ankara: AÜIF Pub., n.d.
• Ayǝtullah ǝl-Uzma Hacı Şeyx Huseyn Vǝhid. Usulid’dinlǝ Tanışlıq. S.l.: Baqirul-Ulum Medresesi, n.d.
• Bağdâdî, Abdulkâhir b. Tâhir b. Muhammed (d. 429/1037). Mezhepler Arasındaki Farklar. trans. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Pub., 5. ed. 2008.
• Balādhurī, Aḥmad b. Yaḥyā b. Jābir (d. 279/892-3). Anṣāb al-ashrāf. ed. Suheyl Dhakkār and etc. 13 Vol. Beirut: Dār al-Fikr, 1417/1996.
• Bukhārī, Abū ʿAbdillāh Muḥammad b. Ismāʿīl (d. 256/870). al-Jāmiʿ al-ṣaḥīḥ. ed. Muḥammad Zuhayr b. Naṣr. 8 Vol. S.l.: Dār Tavq al-Najāt, 2. ed, 1422/2001.
• Demircan, Adnan. Gadîr-i Hum Olayı. İstanbul: Beyan Pub., 2. Ed., 2014.
• Derrida, Jacques. Göstergebilim ve Gramatoloji. trans. Tülin Akşin. İstanbul: Afa Pub., 1994.
• Dırâr b. Amr. Kitâbu’t-Tahrîş. ed. Hüseyin Hansu. trans. Mehmet Keskin. İstanbul: Litera Pub., 2014.
• Dölek, Adem. “Sekaleyn Hadisi ve Değerlendirilmesi”. Marife 4/3 (2004), 149-173.
• Erul, Bünyamin. “Hz. Peygamber’in Bize Bıraktığı Miras”. Dinbilimleri 7/1 (2007), 9-33.
• Erul, Bünyamin. Sahabenin Sünnet Anlayışı. Ankara: TDV Pub., 3. ed., 1999.
• Eşʻârî, Ebû’l-Hasen (d. 324/936). İlk Dönem İslam Mezhepleri Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilafu’l-Musallîn. trans. Mehmet Dalkılıç-Ömer Aydın. İstanbul: Kabalcı Pub., 2005.
• Fayyāz, ʿAbdullah. Tārīkh al-Imāmiyyah ve aslāfuhum min al-Shīʻah. Baghdad: Asʿad Pub., 1970.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “Gadîr-i Hum”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Accessed 17 Nisan 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/gadir-i-hum
• Fīrūzābādī, Murtaḍā el-Ḥuseynī el-Fīrūzābādī. Faḍāil al-khamsah min al-ṣıḥāḥ al-sittah. 3 Vol. Qom: Manshūrātu Fīrūzābādī, 2. Ed., 1424.
• Furāt b. Ibrāhīm al-Kūfī. Tafsīr al-Furāt al-Kūfī. ed. Muḥammad el-Kāzım. Tahran: Muassasah Wizārah al-Thaqāfah wa-l-Irshād al-Islāmī, 1410/1990.
• Gölpınarlı, Abdülbâki. Tarih Boyunca İslâm Mezhepleri ve Şîîlik. İstanbul: Derin Pub., 2011.
• Ibn Hazm (d. 1064). el-Fasl Dinler ve Mezhepler Tarihi. trans. Halil İbrahim Bulut. 3 Vol. İstanbul: TYEK Pub., 2017.
• Ibn Hishām (d. 218/833). al-Sīrah al-nabawiyyah. ed. ʿUmar ʿAbd al-Salām Tadmurī. 4 Vol. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿArabī, 1410/1990.
• Ibn Isḥāq, Muḥammad b. Isḥāq al-Muṭṭalibī (d. 151/768). Kitāb al-siyar wa-l-maghāzī. ed. Suhayl Dhakkār. S.l.: Dār al-Fikr, 1398/1978.
• Ibn Kathīr, Abū al-Fidā Ismāʿīl b. ʿUmar (d. 774/1373). al-Bidāyah wa-l-nihāyah. ed. ʿAbdullāh b. ʿAbd al-Muḥsin al-Turkī. 21 Vol. S.l.: Dār Hijr, 1418/1998.
• Ibn Mājah, Abū ʿAbdullāh Muḥammad b. Yazīd al-Qazwīnī (d. 273/887). Sunan İbn Mājah. ed. Muḥammad Fuād ʿAbd al-Bāqī. 2 Vol. S.l.: Dār Ihyāʾ al-Kutub al-ʿArabī-Faysal Īsā al-Bāqī al-Ḥalabī, n.d.
• Ibn Manẓūr, Abū al-Faḍl Muḥammad b. Mukarram b. ʿAlī al-Ansārī (d. 711/1311). Lisān al-ʿArab. 15 Vol. Beirut: Dār Sādır, 1414.
• Ibn Sa’d, Muhammed b. Sa’d b. Menî el-Hâşimî el-Basrî (d. 230/845). Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr. trans. ed. Adnan Demircan. trans. Musa Kazım Yılmaz. 11 Vol. İstanbul: Siyer Pub., n.d.
• Ibn Taymiyyah, Abū al-ʿAbbās Taqıyyuddīn Aḥmad b. ʿAbd al-Ḥalīm (728/1328). Minhāj al-sunnah al-nabawiyyah. ed. M. Rashād Sālim. 9 Vol. S.l.: s.n., 1406/1986.
• Kummî – Nevbahtî. Şiî Fırkalar Kitâbu’l-Makâlât ve’l-Fırak Fıraku’ş-Şia. trans. Hasan Onat etc. Ankara: Ankara Okulu Pub., 2004.
• Kutluay, Yaşar. Tarihte ve Günümüzde İslâm Mezhepleri. İstanbul: Pınar Pub., 2003.
• Külekçi, Cahit. “Tarihin Araçsallaştırılmasında İmâmiyye Örneği”. Din Algısı İnşasında Tarihin Araçsallaştırılması. ed. Adnan Demircan. 169-190. İstanbul: Mana Pub., 2019.
• Lindholm, Charles. İslâm Toplumlarında Gelenek ve Değişim. trans. Nihal Çelik etc. Ankara: Elips Pub., 2004.
• Majlisī, Muḥammad Bāqır al-Majlisī (d. 1110/1689). Bihār al-anwār al-jāmiʻah li-durari ahbār al-aimmah al-aṭkhār. 110 Vol. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī, 1983/1403.
• Mālik b. Anas, Mālik b. Anas b. Mālik b. ʿĀmir al-Aṣbaḥī al-Madanī (d. 179/795). al-Muwaṭṭaʼ. ed. Muḥammad Muṣṭafa al-Aʿẓamī. 8 Vol. S.l.: Muassasah Zāyid b. Sulṭān al-ʿImārāt, 1425/2004.
• Muḥammad Bāqır al-Ṣadr. al-Maʻālim al-jadīdah li-l-uṣūl. Beirut: Dār al-Taʿāruf li-l-Maṭbūʿāt, 1410/1989.
• Muslim, Abū al-Ḥusayn Muslim b. al-Ḥajjāj (d. 261-875). al-Jāmiʿ al-ṣaḥīḥ. ed. Muḥammad Fuād ʿAbd al-Bāqī. Cairo: s.n., 1374-75/1955-1956.
• Najafī, ʿAbd al-Ḥusayn Aḥmad al-Amīnī. al-Ghadīr fi-l-kitāb wa-s-sunnah. 11 Vol. Beirut: Muassasah al-Aʿlemī li-l-Maṭbūʿāt, 1414/1994.
• Nīsābūrī, Abū ʿAbdillah al-Hākim Muḥammad b. ʿAbdillah b. Muḥammad b. Ḥamdawayh b. Ḥakem (d. 405/1014). al-Mustadrak ʻala’ṣ-Ṣahīhayn. ed. Muṣṭafa ʿAbd al-Qādir ʿAtā. 4 Vol. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 1411/1990.
• Öz, Mustafa. “Teberrî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Accessed 28 Temmuz 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/teberri
• Öz, Şaban. Mevzû Haberlerin Tarihî Değeri. İstanbul: Neva Pub., 2016.
• Qummī, Abū al-Ḥasan ʿAlī b. Ḥusayn b. Bābawayh (d. 329/941). el-Imāmah wa’t-tabṣırah al-hayrah. Qom: Madrasah al-Imām al-Mahdī, 1404/1363.
• Qummī, Abū al-Ḥasan ʿAlī b. Ḥusayn b. Bābawayh (d. 329/941). Tafsīr al-Qummī. ed. Muassasah al-Imām al-Mahdī. 3 Vol. Qom: s.n., 1435.
• Ṣanʿānī, Abū Bakr ʿAbdurrazzāk b. Hammām (d. 211/826-827). al-Muṣannaf. ed. Ḥabīburrahmān al-Aʿẓamī. 11 Vol. Beirut: Maktabah al-Islāmī, 1403.
• Sarıkaya, Saffet. İslâm Düşünce Tarihinde Mezhepler. İstanbul: Rağbet Pub., 3. ed., 2011.
• Shaykh Mufīd (d. 413/1022). Awāil al-maqālāt. ed. Ibrāhīm al-Anṣārī. Qom: Mihr Pub., 1413/1993.
• Shaykh Ṣadūk, Ebū Jaʿfar Muḥammad b. ʿAlī b. al-Ḥusayn b. Mūsā b. Bābawayh al-Qummī (d. 381/991). Man lā yahḍuruh al-faqīh. Profreader Ḥusayn al-Aʿlamī. 4 Vol. Beirut: Muassasa al-Aʿlamī, 1406/1986.
• Shehristânî, Ebu’l-Feth Muḥammad b. Abdulkerim (d. 548/1153). el-Milel ve’n-Nihal. trans. Mustafa Öz. İstanbul: Litera Pub., 2008.
• Şeriati, Ali - Şehidî, Cafer. Sîret. trans. Kerim Güney. İstanbul: Ayışığı Pub., 1991.
• Şeriati, Ali. Ali Şiası Safevi Şiası. trans. Feyzullah Artinli. İstanbul: Yöneliş Pub., 2nd ed., 1990.
• Ṭabarī, Muḥammad b. Jarīr (d. 310/923). Tārīkh al-rusul wa-l-mulūk. ed. Muḥammad Abū al-Faḍl Ibrāhīm. 11 Vol. Mısır: Dār al-Maʿārif, 2nd ed., 1387/1967.
• Ṭabarsī, Abū ʿAlī Faḍl b. Ḥasan. Majmaʿ al-bayān fī tafsīr al-Qurʼān. 10 Vol. Beirut: Dār al-ʿUlūm, 1426/2005.
• Ṭabaṭabāī, Muḥammad Ḥusayn. al-Mīdhân fī tafsīr al-Qurʼān. Proofreader. Ḥusayn al-Aʿlamī. 22 Vol. Beirut: Muassasah al-Aʿlamī li-l-Maṭbūāt, 1417/1997.
• Ṭabaṭabāī, Muḥammad Ḥusayn. Tüm Boyutlarıyla İslâm’da Şia. trans. Kadir Akaras - Abbas Akyüz. İstanbul: Kevser Pub., 4th ed., 2009.
• Tirmidhī, Muḥammad b. Īsā b. Thawrah b. Mūsā b. Ḍahhāk (d. 279/892). al-Jāmiʿ al-kabīr. ed. Bashshār ʿAwwād Maʿrūf. 6 Vol. Beirut: Dār al-Gharbi al-Islāmī, 1998.
• Trouillot, Michel–Rolph. Geçmişi Susturmak Tarihin Üretilmesi ve İktidar. trans. Sezai Ozan Zeybek. İstanbul: İthaki Pub., 2015.
• Uyar, Mazlum. İmamiyye Şîasında Düşünce Ekolleri: Ahbârîlik. İstanbul: Ayışığı Kitapları Pub., 2000.
• Wāqıdī, Muḥammad b. Umer b. Wāqıd (d. 207/823). Kitāb al-Maghāzī. ed. Marsden Jones. Beirut: ʿĀlem al-Kutub, 1996.
• Watt, Montgomery. İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri. trans. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara: Sarkaç Pub., 2010.
• Yavuz, Adil. “Ehl-i Sünnet’e Göre Ehl-i Beyt’in Konumu -Sekaleyn Hadisi Üzerine Bir Değerlendirme”. Marife 5/3 (2005), 333-360.