Hz. Peygamber Dönemi ve Ridde Hâdiselerinde Benî Hanîfe ve Müseylime

Yıl 2023, Sayı: 8, 87 - 106, 30.06.2023

Ümmühan Arı

https://doi.org/10.47169/samer.1271892

Cited By: 1

Öz

Bu makalede Hz. Peygamber döneminde başlayan ve onun vefatı sonrasında büyük bir ivme kazanarak devam eden dinden çıkma olaylarında Benî Hanîfe kabilesinin rolü üzerinde durulmuştur. İslâm’ın ortaya çıktığı dönemde Benî Hanîfe gibi bazı büyük kabileler Orta Arabistan’da yer alan Yemâme’de yaşıyorlardı. Bölgede İslâm’ın yayılmasıyla birlikte Benî Hanîfe de İslâm’ı kabul ettiğini deklare etmiştir. Ancak özellikle Resûlullah’ın vefatından önceki ağır hastalığı sırasında Medine’deki otoriteyi tanımayan gruplar ortaya çıkmıştır. Bu grupların ortaya çıkmasında kabileler arası rekabet gibi sosyolojik etkenler ve zekât vermekten kaçınmak gibi iktisadî sebepler etkili olmuştur. Benî Hanîfe kabilesine mensup olan Müseylime’nin peygamberlik iddiasının arka planında da bu sebepler bulunmaktadır. Benî Hanîfe kabilesi de aynı saiklerle Müseylime’nin arkasında durmuş ve bölgeye ulaşan Müslüman ordusuna şiddetli bir şekilde direnmişlerdir. Hz. Peygamber döneminde peygamberlik iddia etmiş olsa da Müseylime ile asıl mücadele Hz. Ebû Bekir döneminde gerçekleşmiştir. Gün geçtikçe güçlenen ve etkilediği insan sayısı artan Müseylime’nin üzerine Hâlid b. Velîd ve ordusu gönderilmiştir. Müslümanlar ile Müseylime’ye inanan grup arasında meydana gelen Akrabâ Savaşı’nda Müslümanlar galip gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Siyer, İslâm Tarihi, Benî Hanîfe, Ridde, Müseylime

Banū Hanīfa and Musaylima in the Period of the Prophet and Ridda Events

Öz

In this article, the role of the Banū Hanīfa tribe in the apostasy events that began during the time of Prophet Muhammad (pbuh) and gained momentum after his passing has been emphasized. During the emergence of Islam, some large tribes such as the Banū Hanīfa lwere residing in Yamama, located in Central Arabia. With the spread of Islam in the region, Banū Hanīfa also declared that they accepted Islam. However, especially during the severe illness of the Messenger of Allah before his death, groups that did not recognize the current authority in Medina emerged. Sociological factors such as intertribal rivalry and economic reasons such as avoiding giving zakat were effective in the emergence of these groups. These reasons are also in the background of Musaylima’s claim to prophethood, who is a member of the Banū Hanīfa. The Banū Hanīfa also stood behind Musaylima with the same motives and fiercely resisted the Muslim army that reached the region. Although he claimed to be a prophet during the time of the Prophet, the main struggle with Musaylima took place during the period of Abu Bakr. Khalid b. Walid and his army were sent against Museilime, which was getting stronger every day and the number of people it affected was increasing. As Musaylima’s influence and followers grew, Khalid ibn Walid and his army were sent against him. In the Battle of Aqrabāʾ that ensued between the Muslims and the followers of Musaylima, the Muslims emerged victorious.

Anahtar Kelimeler

Sirah, Islamic History, Banū Hanīfa, Apostasy, Musaylima

Kaynakça

• Ağırakça, Ahmed. İlk Halife Kim Olmalıydı Tartışması ve Hz. Ebû Bekir’in Hilafet Dönemi. İstanbul: Akdem Yayınları, 2013.
• Ali, Cevâd. el-Mufassal fi târîhi’l-ʿArab kable’l-İslâm. 20 Cilt. Dâru’s-Sâkî, 4. Basım, 2001.
• Âmilî, Zeyneb bint Yusuf Fevvaz. ed-Dürrü’l-mensur fi tabakati rabbati’l hudûr. Mısır: el-Matbaatu’l-Kübra el-Emiriyye, 1894.
• Apaydın, Mehmet. Siyer Kronolojisi. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2018.
• Asker, Abdullah İbrahim el-. Tarihu’l-Yemâme fî sadri’l-İslam -muhaveleten li’l-fehm-. Beyrut: Cedavil, 2012. Avcı, Casim. “Kisrâ”. TDV İslam Ansiklopedisi. 71-72. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Belâzurî, Ebu’l Abbas Ahmed b. Yahya b. Cabir. Fütûhu’l-büldân. çev. Mustafa Fayda. İstanbul: Siyer Yayınları, 2013.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Fütûhu’l-büldân. Beyrut: Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl, 1988.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî el-. Delâʾilü’n-nübüvve. 7 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1988.
• Buhârî, Muammed b. İsmail el-. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tavku’n-Necât, 1422.
• Diyârbekrî, Kâdî Hüseyin b. Muhammed b. el-Hasen. Târîhu’l-hamîs fî ahvâli enfesi nefîs. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’s-Sadır, ts.
• Fayda, Mustafa. Allah’ın Kılıcı Halid b. Velid. İstanbul: İFAV, 5. Basım, 2014.
• Halîfe b. Hayyât, Ebû Amr Halîfe b. Hayyât b. Halîfe eş-Şeybânî el-Basrî. Târihu Halîfe b. Hayyât. thk. Ekrem Ziyâ Umerî. Beyrut: Dârü’l-Kalem-Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1977.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi. çev. Mehmet Yazgan. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
• Hemdanî, Ebû Muhammed Hasan b. Ahmed b. Yakub. Sıfatü cezireti’-l-Arab. Leiden: Brill, 1883.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed. el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-ashâb. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Ceyl, 1992.
• İbn Asâkir, Ebu Kasım Ali b. Hasan. Târihu Dımeşk. thk. Amr b. Ğurame el-Umrevî. 80 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikir, 1995.
• İbn Hayyât, Ebû Amr Halîfe. et-Tabakât. Beyrut: Daru’l Fikr, 1993.
• İbn Hayyât, Ebû Amr Halîfe. et-Târih. çev. Ömer Sabuncu - Mahmut Sabuncu. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2019.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd. Cevâmiʿu’s-sîre. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, ts.
• İbn Hibbân, Ebû Hatim Muhammed. es-Sîretü’n-Nebeviyye ve ahbâru’l-hulefa. 2 Cilt. Beyrut: Kütübü’s-Sekafiyye, 3. Basım, 1996.
• İbn Hibbân, Ebû Hatim Muhammed. es-Sîretü’n-Nebeviyye ve ahbâru’l-hulefa. çev. Harun Bekiroğlu. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik. es-Sîretü’n-Nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekkâ vd. 2 Cilt. Mısır: Şirketi Mektebeti ve Matbuati Mustafa, 2. Basım, 1955.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. çev. Mehmet Keskin. 14 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2017.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Ali Şîrî. 14 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l Arabî, 1988.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. el-Ma`ârif. thk. Servet Ukkâşe. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-âmme li’l-Kütüb, 2. Basım, 1992.
• İbn Sa`d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî. Kitabu’t-tabakâtü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• İbn Sa’d, Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî. Kitâbü’t-Tabakâti’l-kebîr. ed. Adnan Demircan. 11 Cilt. İstanbul: Siyer Yayınları, 2. Basım, 2015.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. el-Muntazam fî târîhi’l-mülûk ve’l-ümem. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ - Mustafa Abdülkâdir Atâ. 19 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
• İbn’ül-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed. Usdu’l-gâbe fi ma‘rifeti’s-sahâbe. 8 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1994.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Kâmil fi’t-târih. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1997.
• İsfahânî, Ebu Nuaym Ahmed b. Abdillâh. Ma’rifetu’s-sahâbe. 7 Cilt. Riyad: Daru’l-Vatan, 1998.
• Karaman, Hayrettin vd. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2007.
• Kehhâle, Ömer b. Rıza b. Muhammed Rağıb b. Abdülğani. Mu’cemu’l-kabâʾili’l-ʿArabi’l-kadîme ve’l-hadîse. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 7. Basım, 1994.
• Kilâî, Ebû Rebî Süleyman b. Mûsa el-Endelûsî. el-İktifâ bimâ tezammenehû min meğâzî Rasûlillâh ve’s-selâseti’l-hulefâ. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1997.
• Merzübânî, Ebû Ubeydillâh Muhammed b. İmrân b. Mûsâ b. Saîd. Mu’cemu’ş-şuarâ. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2. Basım, 1982.
• Ömerî, Ekrem Ziya. Asru’l-hilâfetü’r-râşide. Riyad: Mektebetü’l-Ubeykân, ts.
• Öner, Abdulkerim. Sadık Dost Hz. Ebû Bekir. ed. Davut Adlığ. Ankara: Sonçağ Yayınları, 2022.
• Önkal, Ahmet. “Hevze el-Hanefî”. TDV İslam Ansiklopedisi. 285. İstanbul, 1998.
• Önkal, Ahmet. “Müseylimetü’l-Kezzâb”. TDV İslam Ansiklopedisi. 90-91. İstanbul, 2006.
• Sönmez, Abidin. Rasûlullah’ın Diplomatik Münasebetleri ve Barış Andlaşmaları. İstanbul: İnkılab Yayınları, 2. Basım, 2007.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Târîhu’t-Taberî. 11 Cilt. Beyrut: Dârü’t-Türâs, 2. Basım, 1967.
• Üçok, Bahriye. İslam’dan Dönenler ve Yalancı Peygamberler. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1967.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd. Kitabu’r-Ridde. Beyrut: Daru’l-Ğarbi’l-İslami, 1990.
• Watt, W. Montgomery. Hz.Muhammed Medine’de. çev. Süleyman Kalkan. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2016.
• Welhausen, Julius. İslâm’ın En Eski Tarihine Giriş. çev. Fikret Işıltan. İstanbul: Ankara Matbaası, 1960.
• Yıldız, Hakkı Dursun. Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi. 14 Cilt. Çağ Yayınları, 1992.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. 18 Cilt. Kahire: Dârü’l-Hadîs, 2006.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-aʿlâm. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. 52 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 2. Basım, 1993.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî ez-. el-Keşşâf ʿan Hakâʾikı Ğavâmizi’t-Tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabî, 3. Basım, 1986.
• Zengin, Fethullah. Ensar Kitabı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Zengin, Fethullah. “Heyetler Yılı”. Siyer Dersleri Medine Dönemi. 163-168. Malatya: Malatya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2019.