The War Tactics of Khālid b. al-Walīd

Yıl 2023, Sayı: 8, 67 - 86, 30.06.2023

Bilal Gök , Merve Zeybek

https://doi.org/10.47169/samer.1290200

Öz

Tactics employed in wars are crucial for determining the outcome of the battles. As Muslims continued their conquest activities in different regions, they took various conditions into consideration and consequently employed different war tactics. We observe that Prophet Muhammad, Abu Bakr, and Umar appointed commanders who were knowledgeable about the challenges of war and the art of warfare. Khālid b. al-Walīd, a famous companion of the Prophet and a renowned commander, stood out among his contemporaries with his heroic acts, superior warfare techniques, and foresight. Khālid spent three years in the conversation and under the command of Prophet Muhammad after embracing Islam. He then served the Islamic community during the reigns of Abu Bakr and Umar. Although numerous works have been written about Khālid’s life until today, no separate study has been conducted specifically focusing on his war tactics. The aim of this study is to introduce the war tactics employed by Khālid, who possessed the ability to devise strategies according to the situation and conditions during battles. He utilized various war tactics such as hit-and-run, intelligence gathering, dividing the army into units, siege tactics, and psychological warfare. Khālid also had a significant role in intelligence operations among his military activities. During the conquest of the Jazira region, the rapid advancement of the Islamic army became possible due to the intelligence activities conducted under his command. Furthermore, Khalid's tactic of changing the positions of military units and employing hit-and-run techniques during the Battle of Mu’tah saved the Islamic army from complete destruction. In the Battle of Yarmouk, Khālid divided the army into center, right, and left wings, assigning a commander to each unit, thus developing a tactic previously unknown to the Muslims. This study will examine these and other mentioned aspects in detail.

Anahtar Kelimeler

Khalid b. Walid, Commander, War, Strategy, Weapon, Soldier

Hâlid b. Velîd'in Savaş Taktikleri

Öz

Savaşlarda kullanılan taktikler savaşın sonucu açısından önemlidir. Müslümanlar farklı coğrafyalarda fetih faaliyetlerini sürdürürken çeşitli şartları göz önünde bulundurdular. Bunun sonucu olarak da farklı savaş taktiklerini kullandılar. Hz. Peygamber, Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer’in savaşın zorluklarını ve harp sanatını bilen komutanlar tayin ettiklerini görmekteyiz. Hâlid b. Velîd, Hz. Peygamber’in “seyfullah” lakabı verdiği sahabi ve meşhur komutandır. O, gösterdiği kahramanlıklar, kullandığı üstün savaş teknikleri ve ileri görüşlülüğü ile çağdaşları içerisinden temayüz etmiştir. Hâlid, Müslüman olduktan sonra üç yıl Hz. Peygamberin sohbetinde ve emrinde bulundu. Daha sonra Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer dönemlerinde de İslâm toplumuna hizmet etti. Günümüze değin Hâlid’in hayatı hakkında birçok eser kaleme alındığı halde, onun savaş taktiklerini anlatan müstakil bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmanın amacı, savaş esnasında vaziyet ve şartlara göre strateji üretme becerisine sahip olan Hâlid’in kullandığı savaş taktiklerini tanıtmaktır. O, yaptığı savaşlar esnasında vur-kaç, istihbarat toplama, orduyu birliklere ayırma, kuşatma ve psikolojik savaş taktiği gibi birçok savaş taktiğini kullanmıştır. Hâlid’in askeri faaliyetleri arasında istihbarat çalışmalarının da ayrı bir yeri vardır. Cezîre bölgesinin fethi aşamasında, onun yaptırdığı istihbarat faaliyetleri sayesinde İslam ordusunun hızlıca ilerlemesi mümkün olabilmiştir. Ayrıca Hâlid’in, Mûte harbinde uyguladığı askeri birliklerin yerlerini değiştirme ve vur-kaç yöntemi, İslam ordusunu tamamen yok olmaktan kurtarmıştır. Hâlid, Yermük savaşında ordunun merkez, sağ ve sol kanatlarını bölüklere ayırmış, her birinin başına bir komutan tayin ederek daha önce Müslümanlar tarafından bilinmeyen bir taktik geliştirmiştir. Çalışmada zikri geçen bu vb. hususlar detaylı şekilde ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hâlid b. Velîd, Komutan, Savaş, Strateji, Silah, Asker

Kaynakça

• Ağırman, Mustafa. Hz. Peygamber’in Savaş Stratejisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Doktora Tezi, 1992.
• Akbaş, Mehmet. “Seyfullah Lakabının Halid b. Velid’in Cihadına Yansıması”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2012), 91-109.
• Algül, Hüseyin. “Mûte Savaşı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 31. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2020.
• Arı, Ümmühan. İlk Dönem İslam Tarihinde Yemâme. Malatya: İnönü Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Aseli, Bessam. Hâlid b. Velid. Beyrut : Dârü’n-Nefâis, 1991.
• Aselî, Bessâm. el-Mezhebü’l-askeriyyi’l-İslâmî. Lübnan: Dâr’u-l Nefâis, 1993.
• Aselî, Bessâm. Kâdetü fethu bilâdü’ş-Şam ve’l-Irak. Dâr’u-l Nefâis, 2012.
• Asiler, Çiğdem. İslam Tarihinde İşkence (Emevilere Kadar). Çorum: Hitit Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Askalânî, İbn Hacer. el-İṣâbe fî temyîzi’ṣ-ṣaḥâbe. çev. Seyfullah Erdoğmuş. İstanbul: Sağlam Yayınevi, 2011.
• Bakırcı, Mehmet Emre. İslam Hukuku’nda Cizye. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Balçık, Süreyya. Sebep ve Sonuçlarıyla Mûte Savaşı. Konya Selçuk Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Belâzurî, Ahmed b. Yahyâ. Fütûhu’l Büldân. çev. Mustafa Fayda. İstanbul: Siyer Yayınları, 2013.
• Câbî, Subhî. Seyfullah Hâlid b. Velîd. çev. İbrahim Ekrem. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 7. Basım, 1994.
• Çil, Halit. Hz. Ömer Dönemi Ordu ve Ordugâhlar. Ankara: Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 1999.
• Çil, Halit. “Hz. Ömer Döneminde Ordunun Silahları ve Lojistiği”. Akademik Bakış: Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi 37 (2013), 1-21.
• Çokgez, Kamil Özkan. Sosyal Dayanışma Açısından Tebük Gazvesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Çoruhlu, Tülin. “Hançer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 15. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Dûrî, Abdülaziz - Hançabay, Halil İbrahim. “Hz. Ömer’in Mali Düzenlemeleri: Şam Bölgesindeki Vergiler”. İSTEM: İslâm San’at, Tarih, Edebiyat ve Mûsikîsi Dergisi 9/17 (2011), 195-207.
• Eceoğlu, Kenan. Hz. Ebû Bekir Dönemi Devlet Bürokrasisi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Eker, Cihan. Hz. Ömer Devrinde Ehl-i Kitâpla İlişkiler ve Tehcîr. Ankara: Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Eralp, Nejat. Tarih boyunca Türk Toplumunda Silah Kavramı ve Osmanlı İmparatorluğunda Kullanılan Silahlar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1993.
• Ertürk, Mustafa. “Ükeydir b. Abdülmelik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C.42. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Erişim 24 Ağustos 2022.
• Fayda, Mustafa. Allah’ın kılıcı Halid b. Velid. İstanbul: Çağ Yayınları, 1990.
• Fayda, Mustafa. “Hâlid b. Velîd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 17. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Gökalp, Hüseyin. Irak’ın Fethi ve İslâmlaşma Süreci (Hulefâ-i Râşidîn Dönemi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Doktora Tezi, 2019.
• Grabus, Merzuk. Hz. Peygamber’in Mekke Müşrikleri Dışındaki Arap Kabileleri ile Münasebetleri (Medine Dönemi). Bursa: Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Gül, Esra. İslâm Savaş Tarihinde Müslüman Kadınların Faaliyetleri. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Hamidullah, Muhammed. Hz. Peygamber’in Savaşları. çev. Nazire Yurter. İstanbul: İnkılab Yayınevi, 2005.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Mehmet Yazgan. İstanbul: Beyan Yayınları, 2017.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân. Mukaddime. çev. Halil Kendir. 2 Cilt. Ankara: Yeni Şafak Yayınları, 2004.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik. Sîret-i İbn Hişâm (es-Sîretü’n Nebeviyye). çev. Abdülvehhab Öztürk. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2021.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. Lübnan: Dâru’l-Ma’rife, 1976.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed. Kitâbü’ṭ-Ṭabaḳâti’l-kebîr. çev. Mehmet Vehbi Şahinalp - Hikmet Akdemir. 8 Cilt. İstanbul: Siyer Yayınları, 2. Basım, 2015.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed. Kitâbü’ṭ-Ṭabaḳâti’l-kebîr. çev. Mehmet Vehbi Şahinalp - Hikmet Akdemir. 8 Cilt. İstanbul: Siyer Yayınları, 2. Basım, 2015.
• İbnü’l-Esîr, İzzeddin. el-Kâmil fi’t-târîḫ. çev. Ahmet Ağırakça. İstanbul: Bahar Yayınları, 1991.
• Kaya, Emine. Enfâl, Âl-i İmrân ve Tevbe Sûrelerinde Bedir, Uhud ve Tebük Gazverinin Tasviri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Kaymaz, Şerafettin. Hz. Ebû Bekir’in Ridde Olaylarıyla Mücadelesinin İslamiyet’in Yayılmasına Etkisi. Mardin: Artuklu Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Kelpetin, Mahmut. Seyf b. Ömer ve Tarihçiliği. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2008.
• Kılıç, Murat. Tarih Öncesi Çağlardan Hellenistik Çağ’a Anadolu’da Savaş Stratejileri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Doktora Tezi, 2021.
• Koç, Hasan. Hz. Ömer Döneminde el-Cezîre’nin Fethi. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, 2019.
• Külekçi, Cahit. “Hz. Ömer’in Halid b. Velîd ile İlişkisi”. Uluslararası Hz. Ömer Sempozyumu II (2018), 41-54.
• Neamah, Mohammed Hussein Neamah. Raşit Halifeler Döneminde Irak’ın Fethi ve Kitap Ehli ve Mecusilerle İlişkiler. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, ts.
• Özyılmaz, Fatih. İslam’ın Suriye’ye Yayılışı (Emevî Dönemi Sonuna Kadar). Ankara: Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Reşid, Abdullah. İslam’da Ordu ve Komutan. çev. Enver Günenç. İstanbul: Şule Yayınları, 1996.
• Sicistânî, Ebû Dâvûd. es-Sünen-i Ebû Dâvûd. çev. İsmail Lütfi Çakan. 15 Cilt. İstanbul: Şamil Yayıncılık, 3. Basım, 1987.
• Sönmez, Zekiye. “Hz. Ömer’in Arap Yarımadası ve Çevresindeki Hıristiyanlarla Münasebetleri”. Uluslararası Hz. Ömer Sempozyumu 2 (2018), 255-292.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Târîḫu’l-ümem ve’l-mülûk. Mısır: Huseyniyye, 1275.
• Terzi, Mustafa Zeki. “Emevîler’de Kara Ordusu Teşkilâtı”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (1997), 41-88.
• Terzi, Mustafa Zeki. “Hz. Peygamber Döneminde Askerî Teşkilât”. Diyanet İlmi Dergi 39/3 (2003), 7-32.
• Terzi, Mustafa Zeki. “Ordu”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 33. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Tzu, Sun. Savaş Sanatı. çev. Pulat Otkan - Giray Fidan. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 11. Basım, 2018.
• Uraler, Aynur. “Ümmü Hakîm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 42. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Urcun, Muhammed Sadık İbrâhim. Hâlid b. el-Velid. Kahire : Mektebetü’l-Külliyati’l-Ezheriyye, 1967.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd. Hz. Peygamber’in Savaşları (Kitâbü’l-Meğâzî). çev. Musa Yılmaz. İstanbul: İlk Harf Yayınevi, 2013.
• Yıldırım, Sadettin. Hz. Ebû Bekir’in Hayatı ve Tarihi Şahsiyeti. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Yıldız, Hakkı Dursun. “Ecnâdeyn Savaşı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 10. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994.
• Yılmaz, Metin. “İlk İslâm Fetihlerindeki Savaş Stratejileri ile Avlanma Taktikleri Arasındaki Benzerlik”. Marife: Bilimsel Birikim (Marife: Dini Araştırmalar Dergisi) 8/2 (2008), 9-45.