Cahiliye Dönemi Medine’sinde Arap-Yahudi İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Sayı: 8, 1 - 26, 30.06.2023

Bilal Toprak Fatih Zengin

https://doi.org/10.47169/samer.1290248

Cited By: 1

Öz

Hicretten önceki adıyla Yesrib, antik döneme uzanan tarihiyle Arabistan’ın önemli bir şehridir. Buradaki su kaynakları ve tarım arazileri sayesinde tarih boyunca birçok topluluk Yesrib’e yerleşmiştir. Bu makale Yesrib’e yerleşen topluluklardan Yahudiler ile onlardan sonra gelen Evs ile Hazrec kabilelerine ve aralarındaki ilişkiye odaklanmaktadır. Yahudilerin buraya nereden geldikleri konusu özellikle Müslüman tarihçiler tarafından değerlendirilmiş ancak bir uzlaşıya varılamamıştır. Yesribli Arapların Yemen kökenli oldukları konusu ise tartışmasızdır. Kâhtanî asıllı Evs ve Hazrec kabilelerinin ataları Yemen’den kuzeye göç eden Ezd kabilesinin kollarına mensuptur. Medine’deki bu iki topluluğun İslam öncesi dini ve sosyal yapıları ile bunların birbirleriyle ilişkileri hicret sonrası Medine’yi doğrudan etkilemiştir. Önceleri aralarında cari olan savaş hukuku Arapların galibiyetiyle sonuçlanmış, akabinde fiilî bir siyasi ortam oluşmuştur. Arap galibiyetinden sonra da Yahudiler şehrin ticari hayatına hâkim olmaya devam etmişler ancak zaman zaman Araplarla ortaklıklar kurmuşlardır. Medine Yahudilerinin dünyanın geri kalan Yahudileriyle irtibatlarının zayıf olduğu görülmektedir. Bu durum onların Araplarla çok daha yakın ilişkiler geliştirmesine ve onlardan etkilenmelerine yol açmıştır. Dil ve kültür açısından Arap örfüne büyük oranda uyum sağlayan Yahudiler, yine de benliklerini yitirmemiş, inanç konusunda ise putperest Araplardan ayrışmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi, Siyer, Cahiliye, Medine, Yahudiler, Araplar

An Evaluation on Arab-Jewish Relations in the Medina of Jahiliyyah Period

Öz

The city known as Yathrib in pre-Islamic times, with a history dating back to ancient times, is an important city in Arabia. Due to its water sources and agricultural lands, many communities have settled in Yathrib. This article focuses on the Jewish communities that settled in Yathrib, as well as the subsequent arrival of the Aws and Khazraj tribes and their relationship with the Jews. The origins of the Jewish community have been a subject of evaluation, particularly among Muslim historians, but a consensus has not been reached. However, it is undisputed that the Arab inhabitants of Yathrib have their roots in Yemen. The Aws and Khazraj tribes of Qahtani descent are branches of the Ezd tribe, which migrated northwards from Yemen. The pre-Islamic religious and social structures of these two communities in Medina, as well as their relations with each other, directly influenced Medina after the Hijrah (migration of the Prophet Muhammad). Initially, the prevailing war customs between them resulted in Arab victory, followed by the establishment of a practical political environment. After the Arab victory, the Jews continued to exert influence over the city’s commercial life but occasionally formed partnerships with the Arabs. It is observed that the Jews of Medina had weak connections with the rest of the Jewish world. This situation led them to develop much closer relationships with the Arabs and be influenced by them. While assimilating to a great extent with Arab customs in terms of language and culture, the Jews did not lose their distinct identity and differed from the polytheistic Arabs in matters of faith.

Anahtar Kelimeler

Jews, Arabs, Sirah, History of Religions, History of Religions, Jahiliyyah, Medinah

Kaynakça

• Adam, Baki. “Sinagog”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/222-224. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Adam, Baki. “Üzeyir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/401-402. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Adam, Baki. Yahudilik ve Hıristiyanlık Açısından Kur’an’ın Tartışmalı Konuları. İstanbul: Pınar Yayınları, 2011.
• Ali, Cevad. el-Mufassal fî tarihi’l-Arab kable’l-İslâm. Beyrut: Dâru’s-Sâki, 2001.
• Arslantaş, Nuh. Hz. Muhammed Döneminde Yahudiler. İstanbul: Kuramer, 2016.
• Arslantaş, Nuh. “Hz.Peygamber’in Çağdaşı Yahudilerin Sosyo-Kültürel Hayatlarına Dair Bazı Tespitler”. İSTEM 11 (01 Aralık 2008), 9-46.
• Baş, Mustafa. Hicaz Yahudileri: Tarihçe Etnik Yapı ve Dini Uygulamalar. İstanbul: Kopernik Kitap, 2019.
• Bedr, Abdulbasıt. et-Tarihu’ş-Şamil li’l-Medinetü’l-Münevvere. Medine, 1993.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Fütûhu’l-Büldân. Beyrut: Dâru’l-Mektebeti’l-Hilal, 1988.
• Beyhaki, Ebû Bekr Ahmed b el-Hüseyin b Ali. Delâilü’n-Nübüvve ve Ma’rifetu Ahvâli Sahibi’ş-Şeria. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988.
• Bozkurt, Nebi - Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “Medine”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 305-318. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Cilacı, Osman. “Ahbâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/485-486. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Dabbî, Mufaddal. el-Mufaddaliyât. çev. Ahmed Muhammed Şakir - Abdüsselam Muhammed Harun. Kahire: Dâru’l-Maarif, ts.
• Derveze, M. İzzet. Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı. çev. Mehmet Yolcu. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1989.
• Fi̇restone, Reuven. “İslam’ın Teşekkül DönemindeYahudi Kültürü”. çev. Ertuğrul Döner - Ahmet Rıfat Geçioğlu. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 14/3 (2014), 191-222.
• Fîrûzabâdî, Muhammed b. Yakub. Kamûsu’l-muhît. Beyrut: Dâru’l-Marife, 2009.
• Gil, Moshe. Jews in Islamic Countries in the Middle Ages. çev. David Strassler. Leiden: Brill, 2004.
• Goitein, S. D. Yahudiler ve Araplar. çev. Nuh Arslantaş - Emine Buket Sağlam. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Gürkan, Salime Leyla. “Rabbâniyyûn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/376-377. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Gürkan, Salime Leyla. “Temel kavramlar”. Kur’an’da Yahudiler. ed. Ömer Faruk Harman. 29-122. İstanbul: Kuramer / Kur’an Araştırmaları Merkezi, 2019.
• Ğadban, Yasin. el-Fikru’s-Siyasi İnde’l-Ensar. Jamhoro/Pakistan, 1993.
• Hamidullah, Muhammad. İslam Peygamberi. çev. M. Said Mutlu. İstanbul: İrfan Yayınevi, 1966.
• Hamidullah, Muhammed. “Medine’de Sosyo-Ekonomik Hayat”. Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadette İslam. İstanbul: Beyan Yayınları, 2006.
• Harman, Ömer Faruk. “Arîm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 3. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• Havva, Said. el-Esas fi’s-Sünne. İstanbul: Hikmet Neşriyat, ts.
• Herr, Moshe David. “Minhag”. Encyclopedia Judaica. 12/5-7. Jerusalem: Keter Publishing House, 1978.
• Hoyland, Robert G. “The Jews of Hijaz in the Quran and in their inscriptions”. New Perspective on the Qur’an. ed. Gabriel said Reynolds. 91-116. London: Routledge, 2011.
• İbn Haldûn, Abdurrahmân b. Muhammed b. Muhammed. Tarihu İbn Haldun. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Said el-Endelüsî. Cemheretü Ensâbi’l-Arab. thk. Komisyon. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdülmelik. es-Sîretü’n-Nebeviyye. thk. Mustafa es-Sakâ vd. 2 Cilt. Kahire: Mustafa el-Babî el-Halebî, 1955.
• İbn İshak, Ebû Abdullah Muhammed. Sîretu İbn İshak. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1978.
• İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa’d b. Meni’ ez-Zührî. Tabakâtü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdulkadir Ata. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• İbn Sellam, Ebû Abdullah Muhammed. Tabakâtü fuhûli’ş-şuarâ. thk. Mahmud Muhammed Şakir. Cidde: Dâru’l-Medeni, ts.
• İbnü’l-Kelbî, Ebu’l-Münzir Hişâm b. Muhammed. Kitâbü’l-Asnâm. Kahire: Dârü’l-Kütübü’l-Mısriyye, 2000.
• İsfahanî, Ebu’l-Ferec Ali b. Hüseyin. Kitâbu’l-Eğâni. thk. İhsan Abbas. 25 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1423.
• Komisyon. “Medina”. Encylopedia Judaica. 11/1211-1212. Jerusalem: Keter Publishing House, 1978.
• Kurt, Ali Osman. Erken Dönem Yahudi Tarihi (Yahudiliğin Mimarı Ezra). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2007.
• Lecker, Michael. “İslam Öncesi ve İslam’ın İlk Döneminde Medine/Yesrib Pazarı Üzerine”. çev. Mehmet Mahfuz Söylemez. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/4 (ts.), 157-172.
• Margoliouth, David Samuel. İslamiyet Öncesi Arap-İsrailoğulları İlişkileri. çev. Suat Ertüzün. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2003.
• Newby, Gordon Darnell. A History of the Jews of Arabia: From Ancient Times to Their Eclipse under Islam. South Carolina: University of South Carolina Press, 1988.
• Okiç, Tayyib. “İslâmiyette İlk Nüfus Sayımı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (1958), 11-19. Râzî, Ebu Bekir Muhammed b. Şemseddin. Muhtâru’s-sıhah. Şam: Dâru’l-Feyha, 2010.
• Scholem, Gershom. “Metatron”. Encyclopedia Judaica. 11/1443-1446. Jerusalem: Keter Publishing House, 1978.
• Semhûdî, Ebû’l-Hasan Nureddin Ali b. Abdullah b. Ahmed. el-Vefâu’l-vefâ bi ahbâri dâri’l-Mustafa. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• Sıbt İbnü’l-Cevzi, Ebû’l-Muzaffer Şemseddin Yusuf Kızoğlu. Mir’atü’z-zaman fî tarihi’l-a’yân. thk. Muhammed Berekât. 23 Cilt. Dımaşk: Dâru’r-Risaleti’l-İlmiyye, 2013.
• Stillman, Norman A. The Jews of Arab Lands: A History and Source Book. Philadelphia: Jewish Publication Society of America, 1979.
• Süheyli, Ebû’l-Kasım Abdurrahman b. Abdullah. Ravdü’l-ünf. 7 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâu’t-Turâs, 1991.
• Taberî, Ebû Cafer İbn Cerir Muhammed b. Cerir b. Yezid. Tarihü’t-Taberî. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Türas, 1967.
• Tarakçı, Muhammet. “Tevrat ve İncil’in Tahrîfi ile İlgili Kur’ân Âyetlerinin Anlaşılması Sorunu”. Usul İslam Araştırmaları 2/2 (2004), 33-54.
• Uraler, Aynur. Hz. Peygamber’e Yahudi ve Hristiyanların Yönelttikleri Sorular. İFAV Yayınları, 2015.
• Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Eslemî el-. el-Megâzi. thk. Marsden Jones. Beyrut: Dâru’l-A’lemi, 1989.
• Watt, W. Montgomery. Hz. Muhammed Medine’de. İstanbul: Kuramer, 2020.
• Yakubî, Ahmed b. Ebi Yakub b. Cafer. Tarihu Yakubî. Beyrut: Dâru Sâdır, 1415.
• Yalar, Mehmet. “İslami Arap Şiiri ve Hz. Peygamber”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/1 (2009), 61-88.
• Zengin, Fethullah. Ensar Kitabı İslâm Siyasi Tarihinde Ensar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Zengin, Fethullah. “Pazar’ın Kuruluşu ve İslam İktisadî Hayatındaki Yeri”. Siyer Dersleri Medine Dönemi. ed. İdris Söylemez. Malatya: Malatya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2019.
• Zeydan, Corci. el-Arab Kable’l-İslam. Mısır: y.y., 1922.
• Zeyveli, Hikmet. Medine Sahifesi. İstanbul: Kuramer, 2019.