İslam Öncesi Arap Toplumunda Sulh

Yıl 2024, Sayı: Cahiliye Özel Sayısı, 146 - 163, 15.12.2024

Öznur Hocaoğlu

https://doi.org/10.47169/samer.1443373

Öz

Tarih, en ilkel toplumların bile bir noktadan sonra sulhe ihtiyaç duyduklarını kaydetmiştir. Bu araştırma, çatışma ve ihtilaf içinde olmaları ile bilinen Cahiliye dönemi Arap toplumunun da sulhten beri olmadığını ortaya koymak amacı ile yapılmıştır. Bu çalışmada Cahiliye dönemi Arap toplumunda mevcut olan sulh uygulamaları ele alınmıştır. Makalenin giriş kısmında “Cahiliye dönemi” ve “sulh” kavramlarından ne kastedildiği belirtilmiştir. Birinci başlık altında Cahiliye döneminde uygulanan sulh şekilleri olan “hilf”, “îlâf”, “emân”, “himâye”, “civâr”, “habl” müesseseleri iki grup halinde izah edilmiştir. Bu yapıların amaçları, seremonileri, sonuçları örneklerle açıklanmıştır. İkinci başlık altında ise Cahiliye Araplarının sulhe ve barış ortamına ulaşmasını kolaylaştıran haram aylara hürmet örfüne, ara buluculuk sistemine, diyet ve kasâme tatbikatlarına yer verilmiştir. Konuyla ilgili tüm veri ve bulgular betimsel içerik ve analiz yöntemiyle ifade edilmiştir. Cahiliye dönemini savaş ve barbarlıktan ibaret görmenin doğru olmadığı, Cahiliye Araplarının da şiddetin olumsuz yönlerinden korunabilmek, hayatın olağan akışını sürdürebilmek amacı ile barış içinde yaşama çabalarının olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Siyer, Cahiliye, Arap, Sulh, Hilf, Emân

Peace in the Pre-Islamic Arab Society

Öz

History has recorded that even the most primitive societies eventually found the need for peace. This research aims to demonstrate that the pre-Islamic Arab society, known for its conflicts and disputes, was not devoid of peace. The study focuses on the existing peace practices during the pre-Islamic era. In the introduction, the terms “pre-Islamic period” and “peace” are clarified. Under the first heading, various forms of peace observed during the pre-Islamic era, such as “hilf,” “îlâf,” “emân,” “himâye,” “civâr,” and “habl,” are explained in two groups. Their purposes, ceremonies, and outcomes are illustrated with examples. The second heading discusses practices that facilitated peace and a peaceful environment among pre-Islamic Arabs, including reverence for the sacred months, the mediation system, and practices related to compensation and oaths. All relevant data and findings are presented descriptively and analyzed. It is concluded that viewing the pre-Islamic period solely as a time of war and barbarism would be inaccurate; the pre-Islamic Arabs also made efforts to protect themselves from the negative aspects of violence and maintain a peaceful way of life.”

Anahtar Kelimeler

Sirah, Jāhiliyya, Arab, Peace, al-Hilf, al-Amān

Kaynakça

• Acar, Cafer. “Ana Hatlarıyla Câhiliye Toplumunda Savaş Sebepleri”, İlahiyat Araştırmaları Dergisi 1 (2014), 100-103.
• Özel, Ahmet. “Müste’men”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/142-143. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Akyürek, Yunus. “Câhiliye Dönemi Kureyş Toplumunda Hilf Olgusu”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/38 (2018), 35-46.
• Algül, Hüseyin. “Ficâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/52. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• Algül, Hüseyin. “Hilfü’l-Mutayyebîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/32-33. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Algül, Hüseyin. “Haram Aylar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/105-106. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
• Ali, Cevâd. el-Mufassal fi tarîhî’l-Arab kable’l-İslâm. 20 Cilt. b.y.: Dâru’s-Sakî, 2001.
• Âlûsî, Mahmûd Şükrü. Bulûğu’l-ereb fî maʿrifeti aḥvâli’l-ʿArab. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2009.
• Apak, Adem. Ana Hatlarıyla İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Kültürü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
• Apak, Adem. Kur’ân’ın Geliş Ortamında Arap Toplumu. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2017.
• Askalânî, İbn Hacer. Fethu’l-bârî bi şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1379.
• Atar, Fahrettin. “Sulh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/481-485. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Aynî, Bedrettin. Umdetü’l-kâri fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Azimâbâdî. Avnu’l-ma’bûd şerhu süneni Ebî Dâvûd. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• Bardakoğlu, Ali. “Diyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/473-479. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Bardakoğlu, Ali. “Kasâme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/528-530. Ankara: TDV Yayınları, 2021.
• Barış, Mustafa Necati. “Câhiliye Döneminde Yargı Sistemi”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/1 (2012), 153-170.
• Bozkurt, Nebi. “Eman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/75-77. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Cevherî, İsmail b. Hammâd. es-Sıhahu’l-luga. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm, 1987.
• Çağatay, Neşet. İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Câhiliye Çağı. Ankara: AÜİLF Yayınları, 1982.
• Demircan, Adnan. Câhiliye Arapları. İstanbul: Beyan Yayınları, 2019.
• Ebü’l-Abbâs Kalkaşendî. Nihâyetü’l-ereb fî maʿrifeti ensâbi (ḳabâʾili)’l-ʿArab. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Lübnanin, 1980.
• Ekşi, Feyzettin. “Câhiliye Döneminde Barışsever Bir Arap Şairi: Zuheyr b. Ebî Sulmâ”. II. Dînî Araştırmalar ve Küresel Barış Sempozyumu. ed: Muhiddin Okumuşlar. 454-464, Konya: Türkiye İmam Hatipliler Vakfı Yayınları, 2016.
• Emin, Ahmed. Fecru’l-İslâm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Erturhan, Sabri. “Haram Ayların Fıkhî Okunuşu”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 13 (2009), 195-230.
• Ezherî. Tehzibü’l-lüga. 8 Cilt. Beyrut: Dârû’t-Türasi’l-Arabî, 2001.
• Fayda, Mustafa. “Câhiliye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/17-19. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Altuntaş, Hacı Mehmet. Câhiliye’de ve Hz. Peygamber Zamanında Kan Davası. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2021.
• Halil b. Ahmed. Kitâbü’l-ayn. 8 Cilt. B.y.: Dâru Mektebetü Hilâl, ts.
• Çil, Halit. “Risâlet Öncesi ve Sonrası Hz. Muhammed’in Hayatında Himâye Kavramının Sorun Çözücü İzdüşümleri”. Hadis Araştırmaları Dergisi 5/2 (2019), 283-308.
• Hamidullah, Muhammed. “Îlâf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/63-64. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Isfahânî, Ebü’l Ferec. el-Eğânî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâ-i’t-Türâsi’l-Arabî, 1415.
• İbn Habîb. İkdü’l-ferid. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1404.
• İbn Hişâm, Ebu Muhammed. es-Siretü’n-nebeviyye. 2 Cilt. Mısır: Matbaatu Mustafa Elbâbî, 1955.
• İbn İshak, Muhammed el-Kureşî. es-Sîre. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1978.
• İbn Manzûr. Lîsânu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
• İbnü’l-Esîr, Mecdüddîn. en-Nihâye fî garîbi’l-hadis ve’l-eser. 3.Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İlmiyye, 1979.
• Kastallânî, Ahmed b. Muhammed. İrşâdu’s-sâri li şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 10 Cilt. Mısır: Matbaatu’l-Kübra’l-Emîriyye, 1323.
• Kirmânî, Şemseddin. el-Kevâkibü’d-derâri fi şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 15 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, 1981.
• Köse, İrfan. Haram Ayların Kutsallığı ve Savaş Yasağı Hükmünün Neshi Problemi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Nüveyrî. Nihâyetü’l-ereb fî funûni’l-edeb. 33 Cilt. Kahire: Dâru’l-kütüb, 1423.
• Önkal, Ahmet. “Civâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/34-35. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Özkuyumcu, Nadir. “Hilf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/29-30. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• Palabıyık, Muhammed Hanefi. “İslâm Öncesi Arap Düşüncesinde Din ve Din Adamı Algısı”. Câhiliye Araplarının Uluhiyet Anlayışı. Ed. Mahfuz Söylemez. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2015.
• Sarıçam, İbrahim. Emevî-Abbasî İlişkileri İslâm Öncesinden Abbasîlere Kadar. Ankara: TDV Yay., 2015.
• Varıcı, Adem. Câhiliye Devrinde Bedevîler ve Sosyo-Kültürel Hayatları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Yenice, Ali Rıza. Câhiliye Döneminde Kabileler Arası Kan Davaları. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1995.
• Zebîdî. Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs. 40 Cilt. b.y.: Dâru’l-Hidâye, ts.
• Zeydan, Corci. İslâm Medeniyeti Tarihi. çev. Zeki Meğamiz. İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1974.