Children in the Jāhiliyya Period

Yıl 2024, Sayı: Cahiliye Özel Sayısı, 109 - 129, 15.12.2024

Ömer Sabuncu

https://doi.org/10.47169/samer.1444784

Öz

It is known that in the region where the Prophet Muhammad (peace be upon him) was sent, people had corrupted and strayed from the monotheistic belief that Prophet Ibrahim and Prophet Ismail had preached over time, influenced by their desires and whims. This era is specifically referred to as the Djahiliyya period. Some of the beliefs, culture, and behaviors that people held in the pre-Islamic period were carried over into the Islamic period. Prophet Muhammad (peace be upon him) did not aim to change all of these; rather, he sought to correct the aspects that deviated from the monotheistic belief. Consequently, Islam developed an attitude towards the incorrect features and conditions of the society into which it was born. Some of these were abolished, some were left untouched, and some were corrected. Despite this, the Djahiliyya period often has negative connotations in people’s minds. Among the wrong practices of the Arabs during the Djahiliyya period, certain attitudes towards children were highlighted, with the most extreme example being the burying of baby girls alive. In this study, we aimed to outline the attitudes children encountered from birth, their roles and responsibilities within the family, and the general perception of children in the pre-Islamic period. Accordingly, topics such as the reasons for giving children to wet nurses, the places where they received education, and the games they frequently played are discussed. The purpose of this study is to identify, through examples, the social and cultural lifestyle of children living during the Djahiliyya period. Despite the limited information about children in the pre-Islamic period, this study aims to determine, in the light of available sources and historical documents, what kind of life children faced from birth and the process of their integration into society. In conclusion, despite all the negative connotations of the Djahiliyya period, it can be seen as a period with a societal life worth examining in terms of giving children to wet nurses, taking care of their education, and not excluding them from social spheres.

Anahtar Kelimeler

Sirah, Jāhiliyya, Islam, Arabs, Children

Cahiliye Döneminde Çocuklar

Öz

Hz. Peygamber’in gönderildiği bölgede Hz. İbrahim ve Hz. İsmail’in tebliğ etmiş olduğu tevhid inancını insanların zamanla heva ve hevesine kapılarak bozduğu ve bu inançtan uzaklaştığı bilinmektedir. Bu döneme özel olarak Cahiliye adı verilmektedir. İslâm öncesi dönemde insanların sahip olduğu inanç, kültür ve davranışların bir kısmı İslâmî döneme nakledilmiş Hz. Muhammed (s.a.s.) bunların tümünü değiştirmeye yönelmemiş, tevhîd inancından sapan kısımları düzeltmeye çalışmıştır. Dolayısıyla İslâm, içerisine doğduğu toplumun yanlış özelliklerine ve şartlarına karşı bir tavır geliştirmiştir. Bunlardan bazılarını ilga etmişken bazılarına dokunmamış, bir kısmını ise tashih etmiştir. Buna rağmen Cahiliye dönemi çoğu zaman zihinlerde olumsuz bir çağrışım yapmaktadır. Cahiliye döneminde Arapların yanlış uygulamaları arasında çocuklara karşı bazı tutumları da öne çıkarılmıştır. Kız çocuklarının diri diri gömülmesi bunun en uç örneğidir. Biz de bu çalışmada İslâm öncesi dönemde çocukların doğumundan itibaren karşılaştıkları tutumları, aile içindeki rol ve sorumlulukları, kısaca çocuklara bakışı ana hatlarıyla incelemek istedik. Buna göre, çocukların sütanneye verilme nedenleri, eğitim aldıkları yerler ve sıklıkla oynadıkları oyunlar gibi konular ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, Cahiliye döneminde yaşamış çocukların sosyal ve kültürel açıdan nasıl bir yaşam biçimine sahip olduklarını örnekler üzerinden tespit etmektir. Ayrıca bu çalışmada İslâm öncesi dönemdeki çocuklar hakkında sınırlı bilgilere rağmen, mevcut kaynaklardan elde edilen veriler ve tarihî belgeler ışığında çocukların doğumundan itibaren nasıl bir hayata gözlerini açtıklarını ve toplumdaki yerlerinin nasıl bir süreçten geçtiğini tespit etmeyi hedeflenmektedir. Sonuç olarak Cahiliye dönemi tüm olumsuz çağrışımlarına rağmen, çocukların sütanneye verilmesi, eğitimleriyle ilgilenilmesi ve sosyal alandan koparılmamaları açısından incelenmeye değer bir toplumsal yaşamın var olduğu bir dönem olarak görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Siyer, Cahiliye, İslam, Araplar, Çocuk

Kaynakça

• Acarlıoğlu, Ahmet. “Câhiliye Arap Toplumunda Kız Çocuklarının Katli Meselesi: İslam Tarihi Perspektifinden Değerlendirme”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23/1 (15 Haziran 2019), 441-460.
• Ahmed Teymur Paşa. Lüʿabü’l-ʿArab. Kahire: Müessesetü Hindâvî, 2014.
• Apak, Adem. Ana Hatlarıyla İslamTarihi. 4 Cilt. İstanbul: Ensar Yayınları, 10. baskı., 2003.
• Avcı, Casım - İdris, Mevlana. Hz. Muhammed’in Hayatı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Azizova, Elnure. Hz. Peygamber Döneminde Çalışma Hayatı ve Meslekler. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 2007.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Ensâbü’l-eşrâf. thk. Süheyl Zekkâr - Riyad Zirikli. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1417.
• Bilgin, Beyza - Selçuk, Muallâ. Din Öğretimi. Ankara: Akid Yayıncılık, 1991.
• Birekul, Mehmet - Yılmaz, Mehmet Fatih. Peygamber Günlerinde Sosyal Hayat ve Aile. Konya: Yediveren yayınları, 2001.
• Bozkurt, Nebi. “Eğlence”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/483-488. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Mustafa Deyb el-Biğâ. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbni Kesîr, 3. baskı., 1407.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Arap-İslâm Aklının Oluşumu. çev. İbrahim Akbaba. İstanbul: Kitabevi, 2001.
• Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb. Hayevân. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2. Basım, 1424.
• Cevâd Ali. el-Mufassal fî târîhîl-ʿArab kable’l-İslâm. 20 Cilt. b.y.: Dâru’s-Sâkâ, 4. baskı., 1422.
• Ceylan, Tuncay. Cahiliye Dönemi Eğitim Anlayışı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Demircan, Adnan. Cahiliye Arapları. İstanbul: Beyan Yayınları, 2. baskı., 2015.
• Demircan, Adnan. Câhiliye’den İslâm’a Kadın ve Aile. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
• Demircan, Adnan. “Câhiliyye Araplarında Kız Çocuklarını Gömerek Öldürme Âdeti”. İSTEM 3 (2004), 9-29.
• Derveze, İzzet. Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı. çev. Mehmet Yolcu. 2 cilt. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2. baskı., 2012.
• Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed İbn Haldûn. Târîhu İbn Haldun. thk. Halil Şehhâde. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 2. baskı., ts.
• Erkoçoğlu, Fatih. Peygamberimizin Sütanneleri ve Onu Yetiştiren Hanımlar. İstanbul: Siyer Yayınları, 2022.
• Ertürk, Hatice Nur. Câhiliyeden Hz. Peygamber Dönemine Sütannelik Geleneği, Önemi ve Etkileri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Fayda, Mustafa. “Bedevî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Fayda, Mustafa. “Câhiliye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/17-19. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Halebî, Ebü’l-Ferec Alî b. İbrâhîm b. Ahmed Nûreddîn b. Burhâneddîn (ö.1044/1634), İnsânü’l-’Uyûn fî Sîreti’l-Emîni’l-Me’mûn, I-III, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2006.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Mehmet Yazgan. İstanbul: Beyan Yayınları, 2009.
• Hodgson, Marshal G. S. İslam’ın Serüveni - Bir Dünya Medeniyetinde Bilinç ve Tarih. çev. İzzet Akyol vd. 3 Cilt. Ankara: İz Yayıncılık, 1993.
• Izutsu, Toshihiko. Kur’an’da Dinî ve Ahlâkî Kavramlar. çev. Selahattin Ayaz. İstanbul: Pınar Yayınları, 3. baskı., 1997.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sakkâ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’s Sâdr, 2. Basım, 1955.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. el-Bidâye ve’n-nihâye. 15 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1406/1986.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1994.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa’d b. Menî’ el-Kâtib. Tabakâtü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdulkadir Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1990.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-târîh. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. 11 Cilt. Lübnan: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1997.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed el-Cezerî. Üsdü’l-gâbe fî ma’rifeti’s-sahâbe. thk. Muhammed İbrahim el-Benâ vd. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1989.
• İyidoğan, Mustafa. Hz. Peygamber Dönemi Eğlence Kültürü. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Kahya Canlı, Sinem - Demirarslan, Deniz. “Çocuk Oyun Alanlarının Tarihi Gelişimi”. Çocuk ve Gelişim Dergisi 3/6 (2020), 60-75.
• Kapar, Mehmet Ali. “Müşrikler ve Müşriklerle ilişkiler”. Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadette İslâm. İstanbul: Beyan Yayınları, 2006.
• Kazıcı, Ziya. İslam Müesseseleri Tarihi. İstanbul: Kayıhan Yayınevi, 1991.
• Kılıç, Ünal. “Hz. Peygamber’i Anlama ve Anlatmada Kaynak ve Araştırmaların Yeri ve Önemi,”. İSTEM: İslâm San’at, Tarih, Edebiyat ve Mûsikîsi Dergisi 7/13 (2009), 25-50.
• Landau, Jacob M. “Küttâb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Mevlânâ Şiblî, Nu’mânî. Son Peygamber Hz. Muhammed Sîretü’n-Nebî. çev. Yusuf Karaca. İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
• Muhammed Gazzâlî es-Sâkka. Fıkhu’s-Sîre. thk. Muhammed Nasuruddin el-Elbânî. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 1427.
• Özaydın, Abdulkerim. “Arap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Özer, Arzu vd. “Oyunun Çocuk Gelişimi Üzerine Etkileri”. Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi 4/3 (Temmuz 2006), 54-57.
• Palabıyık, Hanefi. “Cahiliye Dönemi ve İslam’ın İlk Yıllarında Okuma ve Yazma Faaliyetleri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27 (2007), 31-68.
• Safedî, Selahaddin Halil b. Aybek b. Abdullah. el-Vâfî bi’l-vefayât. thk. Ahmed el-Arnavûd. 29 Cilt. Beyrut: Daru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 2000.
• Sarıçam, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. baskı., 2004.
• Sırma, İhsan Süreyya. İslâm Öncesi Mekke Dönemi Ve Hz. Muhammed. İstanbul: Beyan Yayınları, 27. baskı., 2015.
• Sırma, İhsan Süreyya. “İslam Tarihine Giriş”. Diyanet İlmi Dergi 19/5 (1977), 290-299.
• Şahin Utku, Nihal. “Antik ve Orta Çağ’da Sütannelik: Başkasının Sütünün Biyolojik, Ekonomik ve Kültürel Kodları”. Kadem Kadın Araştırmaları Dergisi 6/1 (2020), 51-112.
• Şakir, Mahmut. İslâm Tarihi. çev. Ferit Aydın. 8 Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 4. Basım, 2004.
• Şâmî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed. Sübülü’l-Hüdâ ve’r-reşâd fî sîreti hayri’l-ʿibâd. thk. Âdil Ahmet Abdülmevcut. 12 Cilt. Beyrut: Dârü’l- Kütübü’l-İlmiyye, 1414.
• Şeker, Mehmet (ed.). İslâm Tarihi ve Medeniyeti. 15 Cilt. İstanbul: Siyer Yayınları, 2018.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Taberî Tefsiri. çev. Hasan Karakaya - Kerim Aytekin. 9 Cilt. İstanbul: Hisar Yayınları, 1996.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Târîhu’l-Ümem ve’l-mülûk. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Turas, 1967.
• Uğur, Mücteba. Hicri Birinci Asırda İslam Toplumu. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1980.
• Usta, İbrahim. “Arapçanın Gelişimindeki Dış ve İç Etkenler”. The Journal of Academic Social Science Studies 6/2 (2013), 935-950.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Târihu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-a’lâm. thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmurî. 52 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabi, 2. Basım, 1993.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf. çev. Muhammed Coşkun - Ömer Çelik. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu, 2016.
• Zengin, Fethullah. “Cahiliye Araplarında Bazı İyi Ahlâk Örnekleri ve Sebepleri Üzerine Bir Değerlendirme”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/3 (2016), 53-69.
• Zevzenî, Ebû Abdillâh Hüseyn b. Ahmed. Şerhu’l-Mu’allakât. Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 2002.