İslam Öncesi Arabistan’da Tarım

Yıl 2024, Sayı: Cahiliye Özel Sayısı, 200 - 213, 15.12.2024

Muhammad Reza-ur-rahīm Çevirmen: Nilüfer Ateş

https://doi.org/10.47169/samer.1490339

Öz

Arap Yarımadası, günümüzde çöl iklimi ve engebeli yeryüzü şekilleri itibariyle tarımsal faaliyetlerden uzak bir coğrafya olarak düşünülmektedir. Oysaki antik dönemde Arabistan’da insanların temel geçim vasıtalarından biri tarım idi. Bu makalede, Arap Yarımadası’nda İslâm öncesi dönemde tarımsal hayatın durumu ele alınmıştır. Eski çağlarda Arabistan halkının tarım faaliyetlerinde kaydettikleri ilerlemeleri gösteren belge, yazıt ve yapı kalıntıları bulunmaktadır. Ayrıca Kur’an-ı Kerim’de pek çok âyet, Arapların İslâm öncesi dönemdeki tarım hayatına ve bu coğrafyada yetiştirilen çeşitli ürünlere işaret etmektedir. Hz. Peygamber’in hadislerinde de konuyla ilgili örnekler vardır. Makalede İslâm öncesi dönemde Arabistan’ın hangi bölgelerinde ne tür ürünlerin yetiştirildiği, ürünlerin yaygınlık durumu, çiftçilerin toplumsal konumu, ekim-dikim yapılan araziler ve çeşitleri, arazilerin işletilme biçimleri, tarımsal üretimde kullanılan sulama sistemleri, tarım aletleri ve dağlık bölgelerde yapılan teras tarımı hakkında bilgiler verilmiştir. Arabistan’ın tarımsal anlamda en gelişmiş yerinin Güney Arabistan olduğu vurgulanırken Hicaz’da da belirli yerlerde tarımsal üretimin olduğu açıklanmıştır. Sonuç olarak elde edilen bilgiler, tarımın İslâm öncesi Araplarında önemli bir yere sahip olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Siyer, Cahiliye, Tarım Tarihi, Tarım Kültürü, Arabistan

Agriculture in Pre-Islamic Arabia

Öz

Today, the Arabian Peninsula is considered a geography far from agricultural activities due to its desert climate and rugged landforms. However, in ancient times, one of the main means of livelihood of people in Arabia was agriculture. In this article, the situation of agricultural life in the Arabian Peninsula in the pre-Islamic period is discussed. There are documents, inscriptions and building ruins showing the progress made by the people of Arabia in agricultural activities in ancient times. In addition, many verses in the Holy Quran point to the agricultural life of the Arabs in the pre-Islamic period and the various products grown in this geography. There are also examples on the subject in the hadiths of the Prophet Muhammad. In the article, information is given about what kind of products were grown in which regions of Arabia in the pre-Islamic period, the prevalence of the products, the social position of the farmers, the lands where cultivation and planting were done, their types, the way lands were operated, the irrigation systems used in agricultural production, agricultural tools and terrace cultivation in mountainous regions. While it is emphasized that the most developed place of Arabia in terms of agriculture is South Arabia, it is stated that agricultural production also takes place in certain places in the Hejaz. As a result, the information obtained shows that agriculture had an important place in the pre-Islamic Arabs.

Anahtar Kelimeler

Sirah, Jāhiliyya, History of Agriculture, Agricultural Culture, Arabia

Kaynakça

• el-Alûsî, Mahmud Şükri el-Bağdâdî. Bülûğu’l-ereb fî-ma’rifeti ahvâli’l-’Arab. 3 Cilt. Mısır: el-Mektebetü’l-Ehliyye, 1924.
• el-Aynî, Bedreddin. Umdetü’l-kârî. 12. Cilt. b.y.: y.y., ts.
• Bowen, Richard LeBaron - Albright, Frank P. Archaeological Discoveries in South Arabia. U.S.A.: The Johns Hopkins University Press, 1958.
• Brice, William C. South West Asia. London: y.y., 1966.
• Bullard, Sir Reader. The Middle East A Political and Economic Survey. London: Oxford University Press, 1961. Bury, George Wyman. Arabia Infelix. London: MacMillan, 1915.
• Cevâd Ali. Târîhu’l-’Arab kable’l-İslâm. 8. Cilt. Irak: y.y., 1959.
• Derveze, Muhammed İzzet. Târîhu’l-cinsi’l-’Arabî fî muhtelifi’l-etvâr ve’l-edvâr ve’l-aktâr. 5. Cilt. Lübnan: y.y., 1961.
• Döndüren, Hamdi. “Müsâkât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/70-71. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Ebû Bekir Zekeriyyâ Yahyâ bin Muhammed. Kitâbü’l-filâhat. Urducaya çev. Seyyid Muhammed Hâşim Nedvî. 1. Cilt. Azamgarh: y.y., 1927.
• Encyclopaedia Britannica. 1. Cilt. b.y.: y.y., 1951.
• Encyclopaedia of Islam, (New Ed.). 1. Cilt. London: y.y., ts.
• (Fîrûzâbâdî-çev.). el-Kâmûs. 2. ve. 4. Cilt. b.y.: y.y., ts.
• Glaser, Eduard. Skizze. 2. Cilt. b.y.: y.y., ts.
• Hogarth, P. G. The Restoration of Arabia. b.y.: y.y., ts.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasen Ali b. İsmâîl. Kitâbü’l-Muhassas. 11. Cilt. Mısır: Bulak Matbaası, 1316.
• Kallek, Cengiz. “Muhâdara”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/388-390. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Kayapınar, Hüseyin. “Müzâraa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/234-236. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Oğuzay, Fatih. “Hz Peygamber’in Tarıma Bakışı ve Medine Merkezli Tarımsal Düzenlemeleri”. İslâmî İlimler Dergisi 15/2 (Kasım 2020), 215-242.
• Pickthall, M. M. The Meaning of the Holy Quran. Bangalore: y.y., 1952.
• et-Tebrîzî, Hatîb. el-Mişkâtü’l-Mesâbih. Delhi: y.y., 1932.
• Twitchell, K. S. Saudi Arabia. U.S.A.: Princeton University Press, 1958.
• Zebîdî, Muhammed Murtazâ. Şerhü’l-Kâmûs el-müsemmâ Tâcü’l-’arûs min cevâhiri’l-kâmûs. 10 Cilt. Mısır: el-Matbaatü’l-Hayriyye, 1306.