The Contribution of Halide Edib Adıvar to the Development of the Women’s Movement in Türkiye and Her Influence in the Context of Gender Equality

Yıl 2024, , 141 - 151, 31.10.2024

Gökmen Kantar , Kübra Özpınar

https://doi.org/10.56337/sbm.1524259

Öz

Halide Edib Adıvar, a prominent literary figure, holds a significant place in Turkish political scenes and Turkish literature during the Republican era. Her personal life, activities she participated in, and particularly her views on women's rights distinguish Halide Edib in a unique position. During the National Struggle, Halide Edib actively engaged in Anatolia and was among the first female speakers to emphasize the need for Turkish women to attain a dignified position in modern societies through her speeches, literary works, and writings. Acting as an educator advocating for active female participation in the education sphere, Halide Edib portrayed modern and educated female models in her works. Through her novels and writings, she made substantial contributions to the Turkish women's movement by presenting strong representations of women and questioning societal gender roles. Halide Edib Adıvar used various media outlets such as columns, articles, and books to promote gender equality. Drawing attention to women's education in her novels and writings, she encouraged awareness on the subject. In accordance with the directive of Mustafa Kemal Atatürk, she co-founded the Anadolu Agency with Yunus Nadi Abalıoğlu in Ankara on April 6, 1920, seventeen days before the inauguration of the Grand National Assembly of Turkey on April 23, 1920. Halide Edib actively engaged in journalism by translating the political content of newspapers published in English at the agency. Halide Edib also played a role in the Women's Defense of Homeland Society, one of Turkey's first women's associations, striving to empower women for greater societal and political involvement. This study employs qualitative research methods to comprehensively examine Halide Edib Adıvar's role in societal change, her contributions to the women's rights movement, and her impact on empowering and raising awareness among women in Turkey and globally.

Anahtar Kelimeler

Halide Edip Adıvar, Gender Roles and Women, Women and Media, Women and Literature

Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bağlamında Halide Edib Adıvar’ın Türkiye’deki Kadın Hareketinin Gelişmesine Katkısı ve Medyadaki Etkisi

Öz

Halide Edib Adıvar, Cumhuriyet dönemi Türk siyaseti ve edebiyatında önemli bir yere sahip tanınmış bir edebiyat figürüdür. Kişisel hayatı, katıldığı faaliyetler ve özellikle kadın hakları konusundaki görüşleri onu ayrıcalıklı bir konuma taşımıştır. Millî Mücadele sırasında Anadolu'da aktif rol alan Halide Edib, konuşmaları, edebi eserleri ve yazılarıyla Türk kadınlarının modern toplumlarda onurlu bir konuma ulaşması gerektiğini vurgulayan ilk kadın konuşmacılardan biri olmuştur. Eğitim alanında kadınların daha aktif bir şekilde yer almasını savunan bir eğitimci olarak, eserlerinde modern ve eğitimli kadın modelleri sunmuştur. Romanları ve yazılarında güçlü kadın temsilleri yaratarak Türk kadın hareketine önemli katkılar sağlamış ve toplumsal cinsiyet rollerini sorgulamıştır. Kadın haklarını teşvik etmek amacıyla makale, köşe yazıları ve kitaplar aracılığıyla sesini duyurmuş, özellikle kadınların eğitimi konusuna dikkat çekerek farkındalık yaratmıştır. Mustafa Kemal Atatürk'ün talimatıyla, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açılmasından 17 gün önce, 6 Nisan 1920'de Yunus Nadi Abalıoğlu ile birlikte Ankara'da Anadolu Ajansı'nı kurmuştur. Bu ajans bünyesinde İngilizce yayın yapan gazetelerin siyasi içeriklerini tercüme ederek gazetecilik yapmıştır. Ayrıca, Türkiye'nin ilk kadın derneklerinden olan Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti'nde de yer almış ve kadınların toplumsal ve siyasal alanda daha fazla yer almaları için çaba göstermiştir. Bu çalışma, nitel araştırma yöntemleri kullanarak Halide Edib Adıvar'ın toplumsal değişimdeki rolünü, kadın hakları hareketine katkılarını ve Türkiye ile dünyadaki kadınların güçlenmesine yönelik etkilerini detaylı bir şekilde incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Halide Edib Adıvar, Toplumsal Cinsiyet Rolleri ve Kadın, Kadın ve Medya, Kadın ve Edebiyat

Kaynakça

• Abadan, U.U.(1982).Türk Toplumunda Kadın, Ekin Yayınları, İstanbul.
• Adıgüzel, H. (1998). Osmanlı Dönemi ve Sonrasında Türk Kadınının Sosyal Hayata Katılma Süreci, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.
• Adıvar, H. E. (1911). “Nereye? Üniversiteli Arkadaşlara…” Akşam, nr. 10963, 20 Nisan 1949.
• Adıvar, H. E. (1913). “Yirminci Asırda Kadınlar”, Mektep Müzesi, nr. 1–3, 1 Mayıs–1 Haziran 1329/14 Mayıs–14 Haziran.
• Adıvar, H. E.(1922). Ateşten Gömlek. İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Adıvar, H. E.(1926) Vurun Kahpeye. İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Adıvar, H. E. (1946). Kadın Çalışmalı mı? Akşam, nr. 10083. Erişim Tarihi: 04 Nisan 2024
• Adıvar, H. E. (2007). Türk'ün Ateşle İmtihanı. İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Akova, S. (2023) İstiklal Marşının Türk Ulusal Kimlik İnşasındaki Rolü.
• Derindusunce.org, 08 Eylül 2008, Tuncay Yılmazer, Bir Milliyetçinin Otobiyografisi - Mor salkimli Ev
• Doğramacı, E. (1989). Türkiye’de Kadının Dünü ve Bugünü, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
• Durakbaşa, A. (2000). Halide Edib Türk Modernleşmesi ve Feminizm, İletişim Yayınları, I.Baskı, İstanbul.
• Enginün, İ. (1998), Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: Dergâh Yayınları
• Erdoğdu, Teyfur. "Üsküdar Amerikan Kız Koleji'nin Kısa Tarihi" (PDF). ktp.isam.org.tr. Üsküdar Belediyesi Üsküdar Sempozyumu (23-25 Mayıs 2003) Bildiri Kitapçığı. 30 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2024.
• Gümüş, Ramazan (7 Nisan 2020). "Türk'ün Ateşle İmtihanı". Tarih Kritik Dergisi. 6 (2): 221-223. ISSN 2149-8733. 12 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 05 Mayıs 2024.
• Halide Edip Adıvar. absoluteastronomy.com (İngilizce). 7 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 02 Nisan 2024.
• İnci Enginün. (1978). Halide Edib Adıvar’ın Eserlerinde Doğu ve Batı Meselesi. Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul, s. 5.
• Kan, M.E. (2022) Siyasi Partilerin Seçim Beyannamelerinde Kadın İstihdamı: 24 Haziran 2018 Milletvekili Genel Seçimleri Örneği
• Kâzım Öztürk. Türk Parlamento Tarihi Tbmm - Ix. Dönem 1950 - 1954 Vii. Cilt (PDF). s. 555.
• Keyfev. (n.d.). Osmanlı'da kadın hareketi ve huzurevleri. https://keyfev.com/post/osmanli-da-kadin-hareketi-ve-huzurevleri
• Kirmit, Ömer Faruk (28 Aralık 2020). "İzmir'in İşgalinden Sonra Yapılan Büyük Sultan Ahmet Mitingleri". Tarih ve Gelecek Dergisi. 6 (4): 1325-1343. doi:10.21551/jhf.829454. ISSN 2458-7672. 28 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 09 Mayıs 2024.
• Mor Salkımlı Ev - Halide Edip Adıvar". edebiyatekibi.com. 30 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 02 Mayıs 2024.
• Mor Salkımlı Ev Özeti. edebiyet.tc. 28 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2024. Süvari, Serdar. "Halide Edib Adıvar". serdarsuvari.com. 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 04 Nisan 2024.
• TBMM Albümü 1. Cilt (1920-1950) (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
• Yalçın Çelik, Dilek (2016). "Halide Edip Adıvar'ın Son Eseri'nde Müfide Kadri'nin Adını Yaşatmak". 1 (1). Sanal Türkoloji Araştırmaları Dergisi. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2024.