Ohri ve Prjino Anlaşmaları Bağlamında Kuzey Makedonya’daki Arnavut Nüfusun Siyasal Statüsündeki Dönüşüm

Yıl 2025, Cilt: 2025 Sayı: 2, 128 - 147, 27.10.2025

İsa Deari

https://doi.org/10.56337/sbm.1741562

Öz

Kuzey Makedonya'nın, Makedon ulus merkezli bir devlet yapısı temelinde inşa edilmesi, ülkedeki Arnavut nüfusun siyasal muhalefetine neden olmuştur. Etno-merkezci bir yapıya karşı çıkan Arnavutlar, mevcut haklarını genişletmek ve Makedonlar ile eşit statüde yer almak amacıyla kolektif bir mücadele yürütmüşlerdir. Bu mücadele, etnik gruplar arası gerilimleri arttırarak, silahlı çatışmalara ve siyasi krizlere yol açmıştır. Siyasi gerilimler tamamen iç savaşa dönüşmeden, uluslararası aktörlerin arabuluculuğunda ülke istikrarı için büyük öneme sahip olan uzlaşı metinleri hayata geçirilmiştir. Bu çalışma, Kuzey Makedonya’nın siyasal dönüşüm sürecinde belirleyici rol oynayan Ohri ve Prjino Anlaşmalarının, ülkedeki Arnavut nüfusun siyasal statüsü üzerindeki etkilerini analiz etmektedir. Siyasal süreç, kronolojik sırayla incelenirken, çalışmada birincil ve ikincil kaynaklardan faydalanılmıştır. Elde edilen bulgular, etnik çatışmalar ve krizlerin ardından yapılan anlaşmaların, Arnavut nüfusa yalnızca sembolik değil, kurumsal düzeyde de anlamlı kazanımlar sağladığını ortaya koymaktadır. Süreç içerisinde Arnavut nüfusun yükselen statüsü, milliyetçiliğin baskın olduğu Makedon kesimlerinde toplumsal/siyasal memnuniyetsizliğe yol açmakta ve etnik temelli tartışmaları yeniden gündeme getirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kuzey Makedonya , Kuzey Makedonya Arnavutları , Ohri Çerçeve Anlaşması , Prjino Anlaşması , Etnik Temsiliyet

The Transformation of the Political Status Of The Albanian Population in North Macedonia within the Context of the Ohrid and Przino Agreements

Öz

The establishment of North Macedonia on a Macedonian-centric state structure prompted political resistance from the Albanian population within the country. Opposing this ethno-centric framework, the Albanians mobilized collectively to advance their civil and political rights and to secure equal status. This struggle exacerbated interethnic tensions, leading to armed conflict and political crises. Before these tensions escalated into full-scale civil war, key consensus documents crucial to stability were implemented with the mediation of international actors. This study aims to analyze the impact of the Ohrid and Przino Agreements both of which played a pivotal role in North Macedonia’s political transformation on the political status of the Albanian population in the country. Through a chronological analysis based on both primary and secondary sources, this study demonstrates that the agreements provided substantive benefits for the Albanian community at both symbolic and institutional levels. However, the rising status of the Albanian population has provoked discomfort in certain nationalist Macedonian circles, bringing ethnic-based debates back into the spotlight.

Anahtar Kelimeler

North Macedonia , Albanians of North Macedonia , Ohrid Framework Agreement , Przino Agreement , Ethnic Representation

Kaynakça

• Aliju, D., & Berisha, A. (2024, Ocak 28). Kuzey Makedonya’da ülkeyi seçimlere götürecek geçici hükümet kuruldu. Anadolu Ajansı. Erişim Tarihi: 19.06.2025, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kuzey-makedonyada-ulkeyi-secimlere-goturecek-gecici-hukumet-kuruldu/3121405
• Aliju, D., & Laci, B. (2016, Ocak 19). Makedonya’da geçici hükümet kuruldu. Anadolu Ajansı. Erişim Tarihi: 04.04.2025, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/makedonyada-gecici-hukumet-kuruldu-/507037
• Aliju, D., & Laci, B. (2018, Ocak 11). Makedonya’da Arnavutça’nın resmi dil olması meclisten geçti. Anadolu Ajansı. Erişim Tarihi: 15.04.2025, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/makedonyada-arnavutcanin-resmi-dil-olmasi-meclisten-gecti/1028619
• Andeva, M., Sela, Y. & Matovski. Lazo. (2022, Eylül). Languages and Identities in North Macedonia: Legal and Political Challenges to State Formation. 17th Annual International Conference on Emerging Ideas – AICEI 2022, Skopje.
• Aydın Koyuncu, Ç., & Yılmaz, S. (2018). Makedonya’daki İstikrarın Sürdürülebilirliğinin Ohrid Çerçeve Anlaşması Bağlamında Analizi. International Journal of Social Inquiry, 11(1), 155-181.
• Aziri, E. (2008). The Spirit of the Consensus and the Integration in a Multi- ethnic Society. İçinde Power Sharing and the Implementation of the Ohrid Framework Agreement (ss. 41-65). Skopje: Friedrich Ebert Stiftung.
• Babuna, A. (2000). The Albanians Of Kosovo And Macedonia: Ethnic Identity Superseding Religion. Nationalities Papers, 28(1), 67-92.
• Balkanweb. (2020, Temmuz 16). Historike/ Shqiptarët marrin 32 vende në Parlamentin e Maqedonisë së Veriut (Lista e plotë emërore). Erişim Tarihi: 08.09.2025, https://www.balkanweb.com/historike-shqiptaret-marrin-32-vende-ne-parlamentin-e-maqedonise-se-veriut-lista-e-plote-emerore/#gsc.tab=0
• Bieber, F. (2008). Power-Sharing and the Implementation of the Ohrid Framework Agreement. İçinde Power Sharing and the Implementation of the Ohrid Framework Agreement (s. 7-40). Skopje: Friedrich Ebert Stiftung.
• Brunnbauer, U. (2007). Les partis albanais en République de Macédoine : le cercle vicieux de l’ethnopolitique (1990-2006). Revue d’études comparatives Est-Ouest, 38(4), 83-114.
• Castellan, G. (2003). Un Pays Inconnu : La Macédoine. Crozon: Armeline.
• CBC. (2015, Mayıs 9). 5 Macedonian police killed in clash with armed group. Erişim Tarihi: 08.09.2025, https://www.cbc.ca/news/world/5-macedonian-police-killed-in-clash-with-armed-group-1.3068148
• Daskalovski, Z. (2004). Democratic Consolidation and the ‘Stateness’ Problem: The Case of Macedonia. The Global Review of Ethnopolitics, 3(2), 52-66.
• Demir, H. (2023). Yugoslavya-Sovyetler Birliği ya da Tito-Stalin Çatışması (1948). Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 8(2), 1365-1399.
• Demircioğlu, F. (2021). Makedonya’da Uluslararası Barış ve Güvenlik: Tarihsel Kurumsalcı Bir Analiz. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Demirtaş Çoşkun, B. & Türkoğlu, E. (2002). Makedonya Bıçak Sırtında: Balkanlar’ın Eski “Model Ülkesi”, Yeni İstikrarsızlık Unsuru mu?. İçinde Hatipoğlu, M. (Ed.), Makedonya Sorunu Dünden Bugüne (s. 119-151). Ankara: ASAM Yayınları.
• Deutsche Welle. (2022, Ocak 17). Нова влада, нов премиер, нови министри. Erişim Tarihi: 08.09.2025, https://www.dw.com/mk/фотографија-на-денот-нова-влада-нов-премиер-нови-министри/a-60444139
• Dokmanoviky, M. (2021). Sami Na Svoeto: Kratka Historiya Na Makedonskata Nezavisnost (1990-1993). Skopye: Friedrich Ebert.
• Emin, N. (2014). Makedonya Siyasetini Anlama Kılavuzu. Ankara: SETA
• European Comission. (2015, Temmuz 15). Statement by Commissioner Hahn and MEPs Vajgl, Howitt and Kukan: Agreement in Skopje to overcome political crisis. European Comission. Erişim Tarihi: 30.03.2025, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/STATEMENT_15_5372
• European Parliament. (2015, Haziran 2). Przino Agreement. European Parliament. Erişim Tarihi: 08.05.2025, https://www.europarl.europa.eu/cmsdata/212828/Przino_Agreement.pdf
• Fazlagikj, A. & Abdula. (2020, Ağustos 31). Kuzey Makedonya'da yeni hükümet güvenoyu aldı. Anadolu Ajansı. Erişim Tarihi: 04.04.2025, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kuzey-makedonyada-yeni-hukumet-guvenoyu-aldi/1958218
• Gülboy, P. (2012). Makedonya’da Arnavut-Makedon Çatışması ve Ohrid Anlaşması. İçinde Okay, Y. & Babalı, T. (Ed.), Türkiye-Makedonya İlişkileri (s. 101-116). İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Garde, P. (2000). Vie et mort de la Yougoslavie. Paris: Fayard.
• Horowitz, D. L. (1985). Ethnic Groups in Conflict. Berkeley: University of California Press.
• İSAM. (2024). İSAM Türkçe Çeviri Yazı Kılavuzu. Erişim Tarihi: 05.04.2025, https://www.isam.org.tr/uploads/65b578535d55b.pdf
• International Crisis Group. (1998). The Albanian Question In Macedonia: Implications of the Kosovo Conflict for Inter-Ethnic Relations in Macedonia. ICG Balkans Report, 1-28. Erişim Tarihi: 07.09.2025, https://www.crisisgroup.org/sites/default/files/the-albanian-question-in-macedonia.pdf?utm_source=chatgpt.com
• Iseni, B. (2013). One State, Divided Society: The Albanians in Macedonia. İçinde S. Ramet, O. Listhaug, & A. Simkus (Ed.), Civic and Uncivic Values in Macedonia (s. 175-193). London: Palgrave Macmillan.
• Kadriu, B. & Sela, Y. (2017). The right to use the Albanian language as an official language in Macedonia: the new draft law, its content, advancement and comparison. International Journal of Business and Technology, 6(1), 1-11.
• Kılıç Yaşın, G. (2015, Mayıs 15). Makedonya’da Kumanova Baskını Nedir, Ne Değildir?. 21. Yüyzıl Türkiye Enstitüsü. Erişim Tarihi: 15.04.2025, https://21yyte.org/balkanlar-ve-kibris-arastirmalari-merkezi/makedonyada-kumanova-baskini-nedir-ne-degildir/8194
• Krzak, A. (2014). Asymmetry Of The Albanian-Macedonian Military Conflict In 2001. Politeja, 30, 295-316.
• Lijphart, A. (1977). Democracy in Plural Societies: A Comparative Exploration. New Haven: Yale University Press.
• Dimkoviky Mişevska, G. (2019, Ocak 15). Osmani i Ahmeti so orel od vkrsteni ratse go çestitaa ofitsiyaliziranyeto na Zakonot za yazitsite. Makfax. Erişim Tarihi: 08.09.2025 https://makfax.com.mk/makedonija/османи-и-ахмети-со-орел-од-вкрстени-ра/
• Mandacı, N. (2003). Makedonya Cumhuriyeti`nde Arnavut-Makedonya etnik çatışması ve Ohri süreci. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Mejdini, F. (2016, Aralık 30). Macedonian Albanian Leaders Plot Joint Strategy in Tirana. BalkanInsight. https://balkaninsight.com/2016/12/30/tirana-gathers-leaders-of-albanian-macedonian-parties-12-30-2016/
• MIOA. (2023). İzveştay od registarot na vrabotenite vo yavniot sector za 2022. Skopye.
• Mirçeski, V. (2018, Ocak 17). Pretstedatelot İvanov ne go potpişa Zakonot za yazitsite. Voice of America. Erişim Tarihi: 03.05.2025, https://mk.voanews.com/a/voa-macedonian-president-ivanov-macedonia-do-not-sign-law-for-languages/4211935.html.
• Musliu, F. (2019, Ocak 15). Maqedoni: Çfarë ndryshon me zyrtarizimin e gjuhës shqipe?. Deutsche Welle. Erişim Tarihi: 08.09.2025 https://www.dw.com/sq/maqedoni-çfarë-ndryshon-me-zyrtarizimin-e-gjuhës-shqipe/a-47096160
• OSCE. (2001, Ağustos 13). Framework Agreement . Erişim Tarihi: 07.05.2025, https://www.osce.org/files/f/documents/2/8/100622.pdf
• OSCE. (2005). Former Yugoslav Republic Of Macedonia 7 November 2004 Referendum. Warsaw: Office for Democratic Institutions and Human Rights.
• Portalb. (2024, Mayıs 9). Historiku i fituesve të zgjedhjeve parlamentare në RMV që nga 1990 deri në 2024. Erişim Tarihi: 08.09.2025, https://portalb.mk/historiku-i-fituesve-te-zgjedhjeve-parlamentare-ne-rmv-qe-nga-1990-deri-ne-2024/
• Ramadani, F. (2023). Discrimination Of Albanians In Macedonia In 1990s Of The 20th Century. PHILOSOPHICA International Journal of Social and Human Sciences, 10(21), 53-76.
• Reka, A. (2008). The Ohrid Agreement: The Travails of Inter-ethnic Relations in Macedonia. Hum Rights Rev 9, 55–69 (2008). Hum Rights Rev, 9, 55-69.
• Ripiloski, S. & Pendarovski , S. (2013). Macedonia and the Ohrid Framework Agreement: Framed Past, Elusive Future. Perceptions, 18(2), 135-161.
• Sielska, S. (2018). Albanian Minority questions in Macedonia: Selected Issues. Political Preferences, 19, 77-90. Slujben Vesnik na Sotsialistiçka Republika Makedoniya. (1991, Mart 22). Odluka za izbor na vladata na Sotsialistiçka Republika Makedoniya. Erişim Tarihi: 07.09.2025, http://www.slvesnik.com.mk/Issues/ACD37FD3850E45519F33B7E0F3267A30.pdf
• Slujben Vesnik na Republika Makedoniya. (1992, Eylül 7). Odluka za izbor na vladata na Republika Makedoniya. Erişim Tarihi: 07.09.2025, http://www.slvesnik.com.mk/Issues/29E222F36D1D4E4A8C218FAEFF2413CE.pdf
• Slujben Vesnik na Republika Makedoniya. (1994, Aralık 23). Odluka za izbor na vladata na Republika Makedoniya. Erişim Tarihi: 07.09.2025, http://www.slvesnik.com.mk/Issues/ED872E0650A82841A00EF0A47B25F540.pdf
• Slujben Vesnik na Republika Makedoniya. (1996, Şubat 28). Odluka za izbor na vladata na Republika Makedoniya. Erişim Tarihi: 07.09.2025, http://www.slvesnik.com.mk/Issues/C5BEBED5CBA14865B8A0D80C65897D35.pdf
• Slujben Vesnik na Republika Makedoniya. (1997, Mayıs 30). Odluka za izbor na vladata na Republika Makedoniya. Erişim Tarihi: 07.09.2025, http://www.slvesnik.com.mk/Issues/6D85922E831C40F3854C411F2298EDE0.pdf
• Slujben Vesnik na Republika Makedoniya. (2001, Kasım 20). Odluka za proglasuvanye na amandmanite IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII, XIII, XIV, XV, XVI, XVII i XVIII na Ustavot na Republika Makedoniya. Erişim Tarihi: 21.03.2025, https://www.slvesnik.com.mk/Issues/4565B8A8CCA245AC99E52A0EE60B3FCD.pdf
• Slujben Vesnik na Republika Makedoniya. (2004, Şubat 23). Ukaz za proglasuvanye na zakonot za osnovanye na drjaven univerzitet vo Tetovo. Erişim Tarihi: 28.03.2025, https://www.slvesnik.com.mk/Issues/9231FB9589008144895AD4048248C24B.pdf
• Slujben Vesnik na Republika Makedoniya. (2004, Ağustos 16). Ukaz za proglasuvanye na zakonot za teritoriyalnata organizatsia na lokalnata samouprava vo Republika Makedoniya. Erişim Tarihi: 29.03.2025, https://www.slvesnik.com.mk/Issues/9D37AEDC6F890F40A8795ED71D0C72A9.pdf
• Slujben Vesnik na Republika Makedoniya. (2004, Aralık 17). Odluka za izbor na vladata na Republika Makedoniya. Erişim Tarihi: 29.03.2025, http://www.slvesnik.com.mk/Issues/226B2D17B24B584BB3B4B80252D2B3DD.pdf
• Slujben Vesnik na Republika Makedoniya. (2019, Ocak 14). Ukaz za proglasuvanye na zakonot za upotreba na yazitsite. Erişim Tarihi: 26.04.2025, https://www.slvesnik.com.mk/Issues/1c2c606e0a894e1ea3f2cd277ff6a1fa.pdf
• Stamova, M. (2018). The Albanians In the Independent Republic Of Macedonia (1991 – 2001). Études Balkaniques, 54, 608-620.
• State Statistical Office. (2002). Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002. Skopje: State Statistical Office of the Republic of North Macedonia. Erişim Tarihi: 06.09.2025, https://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf
• State Statistical Office. (2005). Total Population, Households And Dwellings According To The Territorial Organization Of The Republic Of Macedonia, 2004. Skopje: State Statistical Office of the Republic of North Macedonia.
• State Statistical Office. (2024). Statistical Yearbook of the Republic of North Macedonia 2024. Skopje: State Statistical Office of the Republic of North Macedonia.
• Şehabi, B. (2003). Kapanmayan Yaralar / Uncured Wounds. Üsküp: Özel Baskı.
• Tezcan, G. (2019). Gruevski’den Zaev’e Makedonya’nın İç ve Dış Politikasındaki Gelişmeler. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(2), 379-394.
• Tezcan, G. (2025). Konsosyonel Demokrasi ve Küçük Azınlıkların Temsili: Kuzey Makedonya Örneği. Gazi Akademik Bakış, 18(36), 389-410.
• Treneska, Y., Smilevski, T., Vasilev, G. & Sofeska, A. (2024). Priraçkin za parlamentarni izbori vo Republika Severna Makedoniya 2024 godina. Skopye: Fondatsia Konrad Adenauer.
• Velkovski, M. (2023). Eu Statebuilding In Macedonia – Przino Agreement. Sovremena Makedonska Odbrana, 45, 63-76.
• Velyanova, H. (2017). Priçanik za parlamentarni izbori vo Republika Makedoniya 2016 godina. Skopye: Fondatsia Konrad Adenauer.
• Vlada. (2017, Haziran 1). İzbrana novata vlada na Rebublika Makedoniya. Erişim Tarihi: 08.09.2025, https://vlada.mk/node/12802
• Zahariadis, N. (2003). External Interventions and Domestic Ethnic Conflict in Yugoslav Macedonia. Political Science Quarterly, 118(2), 259-279.