Osmanlı Devleti’nde Reklamın Tarihsel Gelişimi Ve Ekonomiye İlk Yansımaları

Yıl 2017, Cilt: 2017 Sayı: 1, 86 - 104, 01.06.2017

Mehmet Emin Yardımcı Sema Yilmaz Genç Duygu Süloğlu

Öz

Siyasi yapıdaki güçsüzlükleri neticesinde birtakım ticari imtiyazlar ile ayakta tutulmaya çalışılan Osmanlı Devleti, mevcut sanayisinin gelişmemiş olması, ürün çeşitliğinin azlığı gibi nedenlerle giderek yarı sömürge haline gelmiş ve sanayileşen ülkelerin açık pazarı olmuştur. Osmanlı Devleti’nin Batı ülkeleri için pazar olarak açılmasının ve Avrupa mallarının yurt içi pazara hâkim olmasının temel nedeni 1838 Balta Limanı Ticaret Antlaşması’dır. Bu antlaşma neticesinde Osmanlı piyasasında daha önceden bilinmeyen mallarını tanıtmak ve daha fazla gelir elde etmek arzusunda olan Avrupalı tüccarlar, Osmanlı ekonomisinde kullanılmak ile beraber az bilinen reklamın gelişmesine ve dönüşmesine katkı sağlamışlardır. Çalışmada reklamın tanımı, amacı, işlevi ile birlikte Dünya’da ve Osmanlı Devleti’ndeki gelişim sürecinin Osmanlı ekonomik yapısı üzerindeki etkisi değerlendirilecektir. Ayrıca Osmanlı basınında yer alan ilk gazeteler ve ilk reklam örnekleri, reklam tarifeleri, reklamların gazete içerisindeki konumları ve hedeflenen tüketici profili, ilk reklamların ayırıcı unsurları ve bazı reklam örneklerinin ekonomi üzerindeki etkileri açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Reklam, Vekayi-i Mısriye, Ceride-i Havadis, Tercüman-ı Ahval

Kaynakça

• Akbulat, N. & Balkaş E. (2006). Adım adım reklam üretimi/ reklam filmi prodüksiyonu. İstanbul: Beta Yayınları. Akyol, A.Ç. (2009). Gazete reklamlarının nitel ve nicel özellikleri: otomotiv reklamları üzerine içerik analizi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (21), 1-27. Arpa, R. (2011). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Osmanlı gazete ve dergilerinde yer alan tefsir ilanları. Usul Dergisi, (16-2), 27-66. Avşar, Z. & Elden M. (2005). Reklam ve reklam mevzuatı. Ankara: Piramit Yayıncılık. Babacan, M. (2008). Nedir bu reklam?. İstanbul: Beta Yayınları. Barouh, Y. (2010). Daha dün gibi- Yakup Barouh’un anılarından Türkiye’de reklamcılık. İstanbul: Gözlem Yayınevi. Boratav, K. (2012). Türkiye iktisat tarihi 1908-2009. Ankara: İmge Kitabevi. Cem, İ. (1975). Türkiye'de geri kalmışlığın tarihi. İstanbul: Yelken Matbaası. Çakır, H. (1997). Osmanlı basınında reklam. Ankara: Elit Reklamcılık. Davison, R. H. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nda reform 1856-1876. (Çev.Osman Akınhay). İstanbul: Agora Kitaplığı. Demir, N.K. & Yiğit, Z. (2013). Reklam fotoğraflarında kadın bedeninin değişimi. Turkish Studies, (8/6), 459-472. Dilber, M., Eraslan, İ. & Artemel, M. (2012). Ekonomik ve toplumsal etkileri açısından Türkiye’de reklamcılık. İstanbul: Fatih Üniversitesi Yayınları Er, T. (2003). Türkiye’de basın yayın ve tanıtma. Ankara: Ümit Yayıncılık ve Matbaacılık. İvrendi, M., Akbal, İ. & Canıtez, M. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarında gazete reklamları ve uygulamaları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (13), 237-257. Karpat, K. (2014). Osmanlı modernleşmesi:toplum, kurumsal değişim ve nüfus. (Çev. Ceren Elitez).İstanbul:Timaş Yayınları. Kazgan, H. (1999). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e şirketleşme. İstanbul: Creative Yayıncılık. Kolay, A., Hızal, D., Durak, B. & Arslan, M. (2012). İlan-ı ticaret resimli ilanlar perspektifinde Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İstanbul ticarihayatı. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayını. Kocabaş, F. & Elden M. (2008). Reklamcılık- kavramlar, kararlar, kurumlar. İstanbul: İletişim Yayınları. Koloğlu, O. (1992). Basınımızda resim ve fotoğrafın başlaması. İstanbul: Engin Yayınlar. Koloğlu, O. (2010a). Osmanlı döneminde basın teknikleri ve araçları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları. Koloğlu, O. (2010b). Osmanlı dönemi basının içeriği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları. Nalcıoğlu, B. U. (2013). Osmanlı’da muhalif basının doğuşu 1828-1878. İstanbul: Yeditepe Yayınevi. Pamuk, Ş. (2014). Osmanlı Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim Yayınları. Pamuk, Ş. (1994). Osmanlı ekonomisinde bağımlılık ve büyüme (1820-1913). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Şahin, H. (2009). Türkiye ekonomisi: tarihsel gelişimi ve bugünkü durumu. Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları. Şapolyo, E. B. (1969). Türk gazetecilik tarihi ve her yönü ile basın. Ankara: Güven Matbaası. Topuz, H. (1973). 100 soruda Türk basın tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi. Topuz, H. (2011). II. Mahmut’tan holdinglere Türk basın tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi. Varlı, A. & Özbay, R.D. (2011). İstanbul’da Perakende Ticareti: tüketim mal ve hizmetleri piyasası (1840-1909). Uluslararası 9. Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, Saray Bosna-Bosna Hersek. Yavuz, Ş. (2007). Modernleşme sürecinde Osmanlı’dan Cumhuriyet’e reklam serüveni. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (29), 183-196. Yerlikaya, İ. (1994). Bir Osmanlı gazetesi olan Vakit Gazetesi’nde ilan ve reklamlar (1875-1884) . Marmara İletişim Dergisi, (8), 201-212. Yerlikaya, İ. (1996). II. Abdülhamit döneminde basın: yarı resmi Vakit gazetesi(1875-1884). Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Yayınları. Yılmaz, A. (2001). İlanattan internete: Türkiye’de reklamcılık. Kurgu Dergisi, (18), 355-367.