SÜRDÜRÜLEBİLİR EKONOMİK KALKINMA KAPSAMINDA EKOTURİZMİN ÇEVRE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN ELEŞTİREL BİR BAKIŞ AÇISIYLA İNCELENMESİ

Yıl 2015, Cilt: 2015 Sayı: 1, 1 - 22, 02.02.2015

Hasan Cinnioğlu

Öz

Birçok ülke, azgelişmişlikten kurtulabilmek için ekonomik kalkınma politikaları uygulamaktadır. 1970’li yıllardan önce, kalkınma olgusunun, sadece milli gelirdeki artış gibi ekonomik kriterlere göre değerlendirilmesi, ülkelerin sosyal, kültürel veya fiziksel çevre gibi unsurlarının göz önünde bulundurulmamasına ya da ikinci plana atılmasına neden olmuştur. Bu nedenle, ülkeler ekonomik kalkınmayı sağlamaya çalışırken, çevre unsurları üzerinde olumsuz etkiler bırakmıştır. Zaman içerisinde, insanların çevre konusunda bilinçlenmeye ve çevre kirliliğini fark etmeye başlamasından dolayı, kalkınma kavramı, sosyal, kültürel ve fiziksel çevre gibi göstergelerin de yer aldığı sürdürülebilir kalkınma kavramına dönüşmüştür. Son dönemlerde ise, ekoturizm, sürdürülebilir turizmin bir aracı olarak görülmeye başlanmıştır. Ekoturizmin, turizmin bölge üzerindeki sosyal, kültürel ve fiziksel çevresi üzerine yaratacağı olumsuz etkiyi en aza indirgeyebileceği düşünülmüş ve bu nedenle bir turizm çeşidi olarak teşvik edilmeye başlanmıştır. Bu çalışmada konuyla ilgili literatür taraması yapılarak, ekoturizmin çevre üzerine olan etkileri eleştirel bir bakış açısıyla incelenmiştir. Araştırma sonucunda, ekoturizm faaliyetlerinin bölgelerin ekonomisine beklenen katkıyı yapmadığı ve çevre unsurları üzerinde de neredeyse diğer turizm çeşitleri kadar olumsuz etki bıraktığı ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir Kalkınma, Turizm, Çevre, Ekoturizm

Kaynakça

• Acott, T.G., Trobe, H.L., S.H. Howard, S.H. (1998). An Evaluation of Deep Ecotourism and Shallow Ecotourism. Journal of Sustainable Tourism, 6:3, 238-253 Akdur, R. (2005). Avrupa Birliği ve Türkiye’de, Çevre Koruma Politikaları, Türkiye’nin Avrupa Birliğine Uyumu. Ankara Üniversitesi Avrupa Topluluğu Araştırma ve Uygulama Merkezi Araştırma Dizisi:23, Ankara. Aksu, C. (2011). Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre, Güney Ege Kalkınma Ajansı, Arı, Y. (2009). Eko turizm mi Ego Turizm mi? Kazdağı (Balıkesir). Ankara Üniversitesi, DTCF, Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi, V. Ulusal Coğrafya Sempozyumu. Ankara, 1-10. Arslan, M. (1995). Türkiye'de Turizmle İlgili Yasaların Doğal Çevreye Etkileri. Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, 6 (3-4), 66-75. Atik, M., Alta, T., Artar, M. (2006). Turizm ve Doğa Koruma: Güney Antalya Bölgesi: Gelişmeler ve Sonuçları”, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi,19(2), 165-177 Ayaş, N. (2007). Çevresel Sürdürülebilir Turizm Gelişmesi. Gazi Üniversitesi iktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 9/1, 59 – 69. Baykal, H., Baykal, T. (2008). Küreselleşen Dünya’da Çevre Sorunları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:5, Sayı:9, 1-17. Bertan, S. (2009). Turizmin Çevre Üzerinde Yarattığı Etkiler: Pamukkale Örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt 20, Sayı 2, Bahar:204-214. Björk, P. (2000). Ecotourism from a Conceptual Perspective, an Extended Definition of a Unique Tourism Form. Internatıonal Journal Of Tourısm Research- 2, 189-202. Blamey, R. (1997). Ecotourism:The Search for an Operational Definition. Journal of Sustainable Tourism, 5: 2, 109-130. Bolton, M., Çeviren: Ersin, Y. (2001). Ekoturizm ve Yaban Hayat. Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, DOA Dergisi (Journal of DOA), Sayı:7, 55-81. Bookbinder, M., Dinerstein, E., Arun, R., Cauley, H., Rajauria, A. (1998). Ecotourism’s Support Of Biodiversity Conservation. Conservation Biology 12(6), 399-404. Bousrih, L. (2013). Social Capital, Human Capital And Sustainable Economic Development. Poznań Unıversıty Of Economıcs Revıew Volume 13 Number 3, 42-54. Caroline, J., Lassoie, J., Lee, D., Deshler, D., J. (2003). How 'Eco' is Ecotourism? A Comparative Case Study of Ecotourism in Costa Rica. Journal of Sustainable Tourism, 11: 4, 322-347. Crouch, D., McCabe, S. (2003). Culture, Consumption and Ecotourism Policies, Ecotourism Policy and Planning, CABI Publishing, UK, Çelem, H., Benzer, K.(2007). Bolu-Göynük ve Yakın Çevresi Dogal ve Kültürel Kaynaklarının Ekoturizm Açısından Değerlendirilmesi. Bilimsel Araştırma Projeleri Kesin Raporu, Ankara. Dal, N., Baysal, S. (2007). “Kuşadası’nda Kıyı Kullanımı Ve Turizmin Mekânsal Etkileri Konusunda Yerel Halkın Tutumları”, Ege Coğrafya Dergisi, 16, 69-85. Davran, M. (2007). Türkiye’de Kalkınma Sürecinde Kırsal Çevre Sorunları ve Toplumsal Bilinç Düzeyi. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi/Journal of Sociological Research, Volume; 2, 36-52. Deng, J., Qiang, S., Walker, G.J., Zhang, Y.(2003). Assessment on and Perception of Visitors’ Environmental Impacts of Nature Tourism:A Case Study of Zhangjiajie National Forest Park, China. Journal Of Sustaınable Tourısm Vol. 11, No. 6, 529-548. Diamantis, D. (1999). The Concept of Ecotourism:Evolution and Trends, Current Issues in Tourism, 2:2-3, 93-122. Dixion, J., Margulis, S.(1994). Integrating The Environment İnto Devolopment Policymaking; Making Development Sustainable, Environmentally. Sustainable Development Occasional Paper Series No.2, The World Bank, Washington,D.C., 21-24. Dolmacı, N., Bulgan, G.(2013). Turizm Etiği Kapsamında Çevresel Duyarlılık. Journal of Yasar University, 29 (9), 4853-4871. Dünya Doğayı Koruma Vakfı (World Wide Fund for Nature). Türkiye’nin Ekolojik Ayak İzi Raporu, 2012 http://awsassets.wwftr.panda.org/downloads/turkiyenin_ekolojik_ayak_izi_raporu.pdf(Erişim tarihi:14.12.2014). Egbali, N., Nosrat, A.B., Pour, S.K.S. (2011). Effects Of Positive and Negative Rural Tourism (Case Study:Rural Semnan Province). Journal of Geography and Regional Planning, Vol. 4(2), 63-76. Ercan, F.(2011). Toplumlar ve Ekonomiler, Bağlam Yayıncılık, İstanbul. Erdoğan,İ.(2010).Ekoturizmin Eleştirel Bir Değerlendirmesi. http://www.ekoturizmgrubu.org/OLD/makale/irfan.htm (Erişim Tarihi:07.12.2014) Eser, S., Dalgın, T., Çeken, H. (2010). Sürdürülebilir Kültür Turizmi: Efes Örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 19/2, 27-34. European Comission, Special Eurobarometer 416: Attitudes of European Citizens Towards The Environment, European Union, 2014 http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_416_en.pdf (Erişim Tarihi:06.12.2014) Fennell, D. (2001). A Content Analysis of Ecotourism Definitions. Current Issues in Tourism, 4,5, 403-421. François, S., Kallis, G., Alier, J., M. (2010). Crisis or Opportunity? Economic Degrowth For Social Equity And Ecological Sustainability. Introduction To This Special İssue. Journal of Cleaner Production, 18, 511–518. Gaul, D. (2003). Environmental Impacts of Ecotourism, A Review of Literature. www.fao.org/forestry/foris/pdf/foph/ecotour.pdf (Erişim Tarihi:10.12.2014) Goodland, R. (1995). The Concept Of Environmental Sustainability. Annual Review Of Ecology and Systematics, Volume:16, 1-24. Gösslin, S., Peeters, P., J., Ceron, J.P., Dubois, G. (2005). Trista Patterson, Robert Richardson,“Analysis The Eco-Efficiency Of Tourism. Ecological Economics , 54, 417– 434. Gössling, S. (2002). Global Environmental Consequences of Tourism. Global Environmental Change, 12, 283-302. Grossman, G., M., Krueger, A.B. (1995). Economic Growth and The Environment. The Quarterly Journal of Economics, Vol. 110, No. 2, 353-377. Günes, S.,Yılmaz, B.,S.(2010). Sürdürülebilir Turizm Kapsamında Konaklama İşletmelerinde Yeşil Pazarlama:Calısta Luxury Resort Hotel. İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt 11, Sayı 1, 51-74. http://www.un-documents.net/our-common-future.pdf (Erişim tarihi:30.11.2014) İlkden, T., Akpınar, N., Belkayalı, N. (2010). Doğal Kaynakların Rekreasyonel ve Turizm Amaçlı Kullanımının Ekonomik Değerinin Tespiti:Göreme Tarihi Milli Parkı Örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 8 (2), 137-146. Emel, İ., Karaman, E. (2004). “Edremit Küçükkuyu Arasındaki Turizm Faaliyetlerinin Kıyı Alanlarına Etkisi ve Önerilen Yönetim Programı”, İTÜ. Dergisi Mühendislik Cilt:3, Sayı:1, 3-14. Jim, C.Y. (2000). Environmental Changes Associated With Mass Urban Tourism and Nature Tourism Developments In Hong Kong. The Environmentalist, No 20, 233-247. Jingjing, Z. (2014). Trade, Environment And Economic Development:A Dynamic Relationship in East Asia. International Journal of Trade, Economics and Finance, Vol. 5, No. 5, 379-385. Kılıçaslan, İ. (1996). Çevre Koruma ve Turistik Gelişme İkilemi. Türkiye’de 19. Dünya Şehircilik Günü Kolokyumu. Kızılırmak, İ. (2011). Dünya da ve Türkiye'deki Turizm İşletmelerinde Çevre Korumaya Yönelik Uygulamalar: Amacı ve Önemi. Sosyal Bilimler Dergisi ,(2), 1-12. Kuter, N., Ünal, H.E. (2009). Sürdürülebilirlik Kapsamında Ekoturizmin Çevresel, Ekonomik ve Sosyo-Kültürel Etkileri. Kastamonu Üniversitesi., Orman Fakültesi Dergisi, 9 (2): 146-156. Lindberg, K., Jeremy, E., Keith, S.(1996). “Ecotourism Questioned:Case Studies From Belize”, Annals of Tourism Research 23(3), 543–562. Mawere, M., Mubaya, T. R. (2012). The Role of Ecotourism in the Struggles for Environmental Conservation and Development of Host Communities in Developing Economies:The Case of Mtema Ecotourism Center in South-Eastern Zimbabwe. International Journal of Environment and Sustainability, Vol. 1, 16-33. Mohammad, B. G., Moussavi, Z. (2014). Development and Environment in Urmia Lake of Iran. European Journal of Sustainable Development, 3, 3, 219-226. Nepal, S. (2000). Tourism in Protected Areas:The Nepalese Himalaya. Annals of Tourism Research, 27(3), 661-681. Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018), Ankara, T.C.Kalkınma Bakanlığı http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Yaynlar/Attachments/518/Onuncu%20Kalk%C4%B1nma%20Plan%C4%B1.pdf (Erişim Tarihi:07.12.2014) Özdemir, Ü. (2006). Amasra'da Turizm ve Çevresel Etkileri/ Tourism And Its Environmental Effecets In Amasra. Doğu Coğrafya Dergisi 11.15, 33-52. Özkök, F., Gümüş, F. (2009). Sürdürülebilir Turizmde Bilginin Önemi”, Yönetim Bilimleri Dergisi (7: 1), 51-71. Öztürk, N. (2005). Kalkınma Kuramlarına Eleştirel Bir Bakış, Roma Yayınlar, Ankara. Pearce, D., Markandya, A., Babier, E.B. (2000). Blue Print For A Green Economy, Earth Scan Publications, U.S.A. Lai, P.H., Nepal, S.K. (2006) . Local Perspectives Of Ecotourism Development In Tawushan Nature Reserve, Taiwan. Tourism Management 27, 1117–1129. Popescu V.A., Gh. N. Popescu; Popescu, C.R. (2014). “The Relatıon Productıvıty Envıronment In The Context Of Sustainable Development-Case Study On The Romanian Industry”, Metabk 54(1), 286-288. Rennings, K., Wiggering, H. (1997). Steps Towards İndicators Of Sustainable Development:Linking Economic And Ecological Concepts. Ecological Economics 20, 25-36. Robbins, L. (1968). The Theory Of Economıc Development In The Hıstory Of Economıc Thought, Macmıllan St.Martın's Press, London. Ross, Ş., Wall, G. (1999). “Ecotourism:Towards Congruence Between Theory and Practice. Tourism Management, 20 123-132. Safwat H., S., H. , Kendal T. H., IOsborne-Lee. I.W., Cesaretti, G.P., Misso, R., Andreopoulou, Z.S. (2014). Global Ecological Human Imprint, Sustainable Development and Environment:Assessment and Impacts. European Journal of Sustainable Development, 3, 3, 1-24. Salah S.H.. (2000). Determinants of Market Competitiveness in an Environmentally Sustainable Tourism Industry. Journal of Travel Research, Vol. 38, February, 239-245. Selimoğlu, Ö. (2004). Dünya da ve Türkiye de Ekoturizm, İ.T.O. Etüt ve Araştırma Şubesi, İstanbul. Spenceley, A. (2003). Managing Sustainable Nature-Based Tourism İn Southern Africa:A Practical Assessment Tool. Unpublished PhD Thesis, University of Greenwich, .http://www.anna.spenceley.co.uk/files/ManagingSustainableNBTToolkitSpenceley.pdf (Erişim Tarihi:12.12.2014). Sun, D; Walsh, D. (1998). Review of Studies on Environmental Impacts of Recreation And Tourism in Australia. Journal of Environmental Management, No:53, , 323-338. Sungur, Z. (2012). Sürdürülebilir Ekoturizmin Toplumsal Etkileri:Türkiye’den Örnekler. Internatıonal Conference On Eurasıan Economıes, 338-344. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Türkiye Turizm Stratejisi 2023, Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü. Yayın No:3085. Ankara 2007. Tatyana P. (2004). Soubbotina. Beyond Economic Growth An Introduction to Sustainable Development, The World Bank, U.S.A. Terrero, L.S. (2014). Social Impacts of Tourism in Brazil, Global Sustainable Tourism Review (GSTR); 1st Draft Repor. The International Economic Development Council’s Economic Development Reference Guide, 2000. http://www.iedconline.org/clientuploads/Downloads/IEDC_ED_Reference_Guide.pdf (Erişim Tarihi:07.12.2014). The International Ecotourism Society (TIES), 1990. https://www.ecotourism.org/what-is-ecotourism(Erişim Tarihi:06.12.2014) Tıraş, H. (2012). Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre:Teorik Bir İnceleme. Kahramanmaraş Şütçü İmam Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt:2 Sayı:2, 57-73. Clem, T. (2003). Economic Aspects of Ecotourism:Wildlife-based Tourism and Its Contribution to Nature. Sri Lankan Journal of Agricultural Economics. Vol. 5, No. 1, 83-95. Tolunay, A., Akyol, A. (2006). Kalkınma ve Kırsal Kalkınma:Temel Kavramlar ve Tanımlar. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Seri:A, Sayı:2, ISSN:1302-7085, 116-127. Turner R.K; Pearce D; Bateman I. (1994). Environmental Economics:An Elementary İntroduction, Harvester Wheatsheaf, New York Tutar, F. (2011). Türkiye’de Sürdürülebilir Kalkınma Bağlamında Çevre, Kalkınma ve Ticaret. Mevzuat Dergisi, Yıl:14, sayı 166, Tütüncü, Ö., Kuşluvan, Z. (1997). Çevre Sorunlarının Doğada Rekreasyon Faaliyetlerine Duyulan Gereksinimi Arttırıcı Etkisi. Anatolia:Turizm Araştırmaları Dergisi, Yıl:8, Sayı:1, 9-11. Uithol, C.(2000). A Sustainable Future for PAN Parks Regions. Nhtv Breda. UN Documents. Gathering a body of global agreements, Report of the World Commission on Environment and Development:Our Common Future, http://www.un-documents.net/wced-ocf.htm (Erişim Tarihi:07.12.2014) United Nations Environment Programme; World Tourism Organization. Makıng Tourısm More Sustaınable, A Guide for Policy Makers, 2005. http://www.unep.fr/shared/publications/pdf/DTIx0592xPA-TourismPolicyEN.pdf (Erişim Tarihi:06.12.2014) Weaver, D. (1998). Ecotourismin the Less Developed World, Wallngford:CAB International. Wheeler, B.(1993). Sustaining the Ego. Journal of Sustainable Tourism. 1:121-129. Wood, M. E. (2002). Ecotourism:Principles, Practices, Policies For Sustainability. UNEP, TIES, USA. WTO, Unwto World Tourism Barometer, October 2014 Volume 12 Http://Dtxtq4w60xqpw.Cloudfront.Net/Sites/All/Files/Pdf/Unwto_Pisa2014_İpk_Jk_1pp_0.Pdf (Erişim Tarihi:07.12.2014) Wunder, S. (2000). Ecotourism and Economic Incentives-An Empirical Approach. Ecological Economics 32, 465–479. Xueliang Y., Mu, R., Zuo, J., Wang, Q. (2014). Economic Development, Energy Consumption, and Air Pollution:A Critical Assessment in China. Human and Ecological Risk Assessment, 21:781–798. Yaviloğlu, C. (2002). Kalkınmanın Anlambilimsel Tarihi ve Kavramsal Kökenleri. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, 59-77. Yaylı, H. (2012). Çevre Etiği Bağlamında Kalkınma, Çevre ve Nüfus. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, Sayı:15, 151-169. Yıldırım, U., Öner, Ş. (2003). Sürdürülebilir Kalkınma Yaklaşımının Türkiye’ye Yansımaları:Gap’ta Sürdürülebilir Kalkınma ve Yerel Gündem 21. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt:12, Sayı:4, 6-27. Yücel, F.(2003). Sürdürülebilir Kalkınmanın Sağlanmasında Çevre Korumanın Ve Ekonomik Kalkınmanın Karşıtlığı ve Birlikteliği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:11 Sayı:11, 1-27. Zambrano, A. M. A., Eben N. B., Durham, W.H. (2010). Social and Environmental Effects of Ecotourism In The Osa Peninsula of Costa Rica:The Lapa Rios Case. Journal of Ecotourism, 9:1, 62- 83. Zeppe, H. (2003). Sharing The Country: Ecotourism Policy and Indigenous Peoples in Australia, Policy and Planning, CABI Publishing, U.K.