İktisadi Kalkınma Kuramlarına Eleştirel Yaklaşım

Yıl 2013, Cilt: 2013 Sayı: 1, 1 - 27, 03.06.2013

E. Recep Erbay Miray Özden

Öz

Uluslararası rekabetin artık
ekonomiler ve kültürler üzerinden sağlanması ülkeleri uygulamaya koydukları
politikalar konusunda daha dikkatli davranmaya itmiştir. Sadece büyüme
rakamlarının değerlendirilmeye alınıp, nicel faktörlerin ön planda tutulması,
sosyolojik ve kültürel anlamda geri kalmışlığın artmasına yol açmış,
konjonkturel istikrarsızlıkların ortaya çıkışında önemli bir etken olmuştur. Bu
anlamda istikrarsızlıkların ve dalgalanmaların nedenini araştıran kuramlar,
çözüm önerilerini büyüme üzerinden sunmuş, ekonomik kalkınmanın temelleri olan
faktörlerin göz ardı edilerek geri kalmış toplumların sürece dahil olamamasına
neden olmuştur. Bu çalışmanın amacı, kalkınma kavramının tarihsel gelişimini
kuramlar ile açıklamak ve kuramların başarısız kaldıkları noktalara eleştirel
bir bakış açısı sunmaktır. Tarihsel süreçte kalkınma kavramının açıklanmasında
ekonomik büyümenin kullanılmasından kaynaklı birtakım eksikliklerin olduğu
görülmektedir. Toplumsal yapıyı gözetmeksizin oluşturulan yaklaşımlar,
iyileştirmeyi sağlamak yerine bazı toplumlarda yetersizliğe neden olmuştur.
Sadece ekonomik göstergeleri ele alan çalışmaların yerine bütünü açıklamayı
gerekli kılan kalkınma kavramı gelişmeye çalışan ülkelerin dâhil oldukları
ciddi bir program haline gelmiştir. Öyle ki; tarım, sanayi ve hizmet
sektörlerini birbirleriyle karşılıklı olacak şekilde düzenleme yoluna gidilmiş,
kurumsal yapıları iyileştirmek adına çeşitli yenileme çabalarına girilmiş,
eğitim, sağlık gibi öncül konularda yeni politikalar izlemiş ve refah
seviyesini arttırıcı önlemlerle toplumsal kalkınmışlığı sağlamayı hedef edinmiştir.
Bütünsel bir kalkınma yaklaşımı, toplumların kendi kültürlerine uygun ekonomik,
sosyal, psikolojik ve sosyolojik gelişmeler ışığında sağlanabilir. Bu yüzden
tek boyutta bir iyileştirmenin sağlanmasından öte birçok kurumun karşılıklı
olarak iyileştirmeye yöneltilmesi başarılı çözümlemelere imkan sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma, Büyüme, Az gelişmişlik, Kalkınma kuramları, Eleştirel yaklaşım

Kaynakça

• Arndt H. W., (1981), Economic Development: A Semantic History, Economic Development and Cultural Change, Vol: 29, No: 3 BaĢkaya Fikret, (1991), Az geliĢmiĢliğin Sürekliliği, Ġmge Kitabevi Yayınları, Ankara BaĢkaya Fikret, (1994), Kalkınma Ġktisadının YükseliĢi ve DüĢüĢü, Ġmge Kitabevi Yayınları, Ankara Berber Metin, (2011), Ġktisadi Büyüme ve Kalkınma, Derya Kitabevi, 4.baskı, Trabzon Black C. E., (1986), ÇağdaĢlaĢmanın Ġtici Güçleri, Türkiye ĠĢ Bankası Kültür Yayınları, Ankara Bottomere T. B., (1977), Toplum Bilim, Çev: T. Toskay, Doğan Yayınevi, Ankara CheneryHollis, (1988), Handbook of Development Economics, Ed: T. N. Srinavasan, Amsredam, North Holland. Doğan Bahar, (2011), Kalkınma Ġktisadının XX. Yüzyıldaki GeliĢim Süreci, Ġktisat Politikalarına Etkisi ve Son On Yıllık Konjonktürün Disiplinin Geleceğine Etkisi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı:2: 41-83 Doğaner Gönel Feride, (2010), Kalkınma Ekonomisi, Efil Yayınevi, I.basım, Ankara Dulupçu M. Ali, (2002), Kalkınma Ġktisadı Üzerine Bazı DüĢünceler, Gazi Üniversitesi Ġ.Ġ.B.F. Dergisi, s: 31-52 Flammang R. A., “Economic Growth and Economic Development; Counterparts or Competitors?”, Economic Development and Cultural Change, Vol: 28, No: 1. Gürkan Aydın, (1979), Ekonomik GeliĢme ve Sorunları, Ankara Ġktisadi ve Ticari Ġlimler Akademisi Yayını, No: 129, Ankara Hirschman A. O., (1959), The Strategy of Economic Development, New Haven. Ġlkin Akın, (1988), Kalkınma ve Sanayi Ekonomisi, Ġstanbul Üniversitesi Yayın, No: 3487, Ġstanbul Ġsmayilov A., (2007), Az geliĢmiĢ Ülkelerin Ġktisadi Kalkınma Sorunu: Bağımsızlık Sonrası Azerbaycan Ekonomisi Örneği, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya Kaynak MuhteĢem, (2003), Yeni Dünya Düzeni ve Kalkınma Konulu Kongre (8-9 Mayıs), Gazi Üniversitesi. Kaynak MuhteĢem, (2011), Kalkınma Ġktisadı, Gazi Kitabevi 4.baskı, Ankara Kuznets Simon, (1966), KalkıĢ Üzerine Notlar, Ġktisadi Kalkınma Seçme Yazıları, ODTÜ Ġdari Bilimler Fakültesi, Ankara Landes D., (1980), The Creation of Knowledge and Technique: Today‟s Task and Yesterday‟s Experience, Daedalus, 109. Lange O., (1975), Ekonomi Politik, May Yayınları, Ġstanbul LewisW.Arthur (1954), “Economic Development With Unlimited Supplies of Labour”, Ed: Deepak Lal, “Development Economics – Volume I”, The International Library of Cricital Writings In Economics, Edward Elgar Publishing Limited, England. Marx Karl, (1986), Kapital, Çev: Alaattin Bilgi, Sol Yayınları cilt:1, Ġstanbul NixsonFrederick, (1984), “Economic Development: Utopian Ideal or Historical Process”, METU Studies in Development, Vol: 11, No: 1-2. Nurkse R., (1964), AzgeliĢmiĢ Ekonomilerde Büyüme, Çev: Tunca Toskay, Ġktisadi Büyüme ve GeliĢme: Seçme Yazılar, Ġstanbul Üniversitesi Yayınları, No: 1193, Ġstanbul Özgüven Ali, (1988), Ġktisadi Büyüme, Ġktisadi Kalkınma, Sosyal Kalkınma, Planlama ve Japon Kalkınması, Filiz Kitabevi, Ġstanbul. Öztürk Nazım, (2005), Kalkınma Kuramlarına EleĢtirel Bir YaklaĢım, Roma Yayınları birinci baskı, Ankara Peker Kemal, (1943), Fındık, Ġktisadi Kalkınmada Önemi, Yenigiresun Basımevi, Giresun. Rosenstein-Rodan P. N., (1943), Problems of Ġndustrialization in Eastern and South-Eastern Europe, Economic Journal, vol:53 Rostow W. R., (1980), Ekonomik GeliĢmenin Merhaleleri, Çev: Erol Güngör, Kalem Yayıncılık. Ruttan Vernon W., (1988), Cultural Endowments and Economic Development: What Can We Learn From Anthropology, Economic Development and Cultural Change, Vol: 36, No:3, Smelser J. N., (1967), “Towards a Theory of Modernization”, içinde: Robert M. Cookand W. E. Moore, Reading on Sdcial Change, Englewood, Cliifs N.J. Smith Adam, (1985), Ulusların Zenginliği, Birinci Baskı, Çev: AyĢe Yunus- Mehmet Bakırcı, Alan Yayıncılık, Ġstanbul. Solmaz Erol, (2008), Ġktisadi Kalkınma Kuramlarının Yoksulluk Konusuna YaklaĢımlarına EleĢtirel bir BakıĢ, Mevzuat Dergisi, sayı: 132 Streeten Paul, (1966), Dengesiz Büyüme Ġktisadi Kalkınma Seçme Yazıları, ODTÜ Ġdari Bilimler Fakültesi Yayınları, Ankara. ġenses Fikret, (2010), Kalkınma Ġktisadı: YükseliĢi ve Gerilemesi, ĠletiĢim Yayınları, beĢinci baskı, Ġstanbul Yavilioğlu Cengiz, (2002), Geri KalmıĢlık Olgusu ve Ekonomistik Kalkınma Teorileri (EleĢtirel YaklaĢım), C.Ü. Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Dergisi, cilt:3, sayı:2. Warren Bill (1984), “ThePost war Economic Experience Of Third Word”, Ed: L.R Wilberg, Economy of Development And Underdevelopment, Random House, New York.