Birinci Dünya Savaşı Döneminde Ekonomide Bir Kurumsallaşma Çabası: İaşe Nezareti

Yıl 2009, Cilt: 2009 Sayı: 2, 1 - 24, 01.12.2009

Cem Doğru

Öz

Bu çalışmada Birinci Dünya Savaşı‟nın zorlu şartlarında ekonomi alanında kurumsallaşma yönünde atılan önemli bir adım olan İaşe Nezareti‟nin incelenmesi amaçlanmaktadır. İttihat ve Terakki Cemiyeti savaş sırasında özellikle başkent İstanbul‟un iaşesi konusunda ve savaşın özellikle ulaşım yönünde verdiği aksaklıklardan dolayı zorlanmıştır. İaşe konusundaki karmaşayı, vurgunculuğu ve stokçuluğu önlemek amacıyla İaşe Nezareti kurulmuştur. Çalışmanın birinci bölümünde klasik dönemden Birinci Dünya Savaşı‟na kadar olan iaşe konusunda Osmanlı İmparatorluğu‟nun nasıl bir iktisadi politika yürüttüğü incelenmektedir. İkinci bölümde ise savaş sırasında kurumsallaşma çabaları, İaşe Nezaretinin kurumsal yapısı ve iaşe konusunda karşılaşılan zorluklara değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İaşe, İaşe Nezareti, narh sistemi, İstanbul‟un iaşe sorunu

Kaynakça

• Babacan, Hasan (2005), Mehmet Talat Paşa 1874-1921, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara Bayur, Yusuf Hikmet (1967), Türk İnkılabı Tarihi, Cilt:3 Kısım:4, Türk Tarih Kurumu, Ankara Eldem, Vedat (1994), Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara Doğru, Cem (2007), “Milli Mücadele Döneminde Ekonomiye Verilen Önem: İktisat Vekaletinin Kurulması (1920-1922)", Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:9 Sayı:3 Yıl:1, 269-287 Faroqhi, Suraiya (2000), Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul Genç, Osman (2000), Osmanlığı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, Ötüken, İstanbul Gökbilgin, M. Tayyib (1977), Osmanlı Müesseleri, Teşkilat ve Medeniyeti Tarihine Genel Bakış, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul Gürbüz, Mahir (1989), Tarım, Orman ve Köyişleri Bakanlığı’nın Tarihi Gelişmi, TODAİ Uzmanlık Tezi, Ankara Hasan Beyzade Tarihi (2004), Hazırlayan. Şevki Nezihi Aykut, Cilt:3, Türk Tarihi Kurumu, Ankara Katip Çelebi: Hayatı ve Eserleri Hakkında İncelemeler (1957), Hazırlayan. Orhan Saik Gökyay, Türk Tarih Kurumu, Ankara Kılıçbay, Mehmet Ali (2005), “İştahı İmparatorluk Ölçeğinde”, http://arsiv.sabah.com.tr/2005/08/13/cpsabah/gnc103-20050807-102.html, erişim tarihi: 02.02.2009 Koçi Bey Risalesi (1997), Sadeleştiren. Zuhuri Danışman, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul Köse, Osman (1999), “Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Canik’in İaşe Durumu (1914-1918)”, Belleten, Cilt:LXIII, Sayı:238, Türk Tarih Kurumu Mantran, Robert, (1990), 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul- Kurumsal, İktisadi, Toplumsal Tarih Denemesi, I. Cilt, Çevirenler: Mehmet Ali Kılıçbay ve Enver Özcan, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, (Fransızca basım: Paris, 1962). Pamuk, Şevket (1999), Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914, Gerçek Yayınevi, İstanbul Tekeli, İlhan ve İlkin, Selim (1999), “Osmanlı İmparatorluğu’nun I. Dünya Savaşı’ndaki Ekonomik Düzenlemeler İçinde İaşe Nezareti ve Kara Kemal Bey’in Yeri”, XII. Türk Tarih Kongresi, Ankara, 12-16 Eylül 1994, Kongreye Sunulan Bildiriler, 3. Cilt, Ankara, 1146-1994 Sanders, Liman Von (2006), Türkiye’de Beş Sene, Çeviren. Osmanlı Genelkurmayı Askeri Tarih Encümeni Tercüman Heyeti, Yeditepe Yayınevi, İstanbul Toprak, Zafer (1978), “Cihan Harbi Yıllarında İttihat ve Terakkinin İaşe Politikası”, Boğaziçi Üniversitesi Dergisi, Vol. 6, 211-225 Toprak, Zafer (2003), İttihad-Terakki ve Cihan Harbi: Savaş Ekonomisi ve Türkiye’de Devletçilik, Homer Kitabevi, İstanbul Ülgener, Sabri F. (1984), Darlık Buhranları ve İslam İktisat Siyaseti, Mayaş Yayınları, İstanbul Zincirci, Öncel (1994), Türkiye’de Tarım Teşkilatının Tarihçesi, Ankara http://www.devletarsivleri.gov.tr/yayin/osmanli/rehber_osm/106_4_ticaret.htm