Being a ‘Stalker’ in a World Imposing ‘Normalcy’: An Existentialist and Queer Analysıs Of Tarkovsky’s Stalker

Yıl 2023, Cilt: 2023 Sayı: 2, 153 - 165, 19.10.2023

Elif Gezgin

https://doi.org/10.56337/sbm.1352977

Öz

This article examines the commonalities between Tarkovsky’s cinema, existentialism, and queer theory in terms of their positions towards exclusion from the accepted ‘normal’ definitions of society. Within this framework, the terms like ‘weakness’, ‘failure’, and ‘impotency’ are explored and Tarkovsky’s, existentialism’s, and queer theory’s interpretations of these concepts are elaborated. Thus, Stalker is analyzed via an intersectional approach using some sociological and philosophical tools. The queerness of the main character, the Stalker—as well as the queerness of naivety and being a loser in general—is discussed and the discussion is conducted via a critical approach to society’s criterion of ‘success’. The paper discusses the complex relationships between existentialism and power relations through the film and draws attention once again to the sociological and philosophical power of Tarkovsky’s cinema and its success in touching on the daily life and daily anxieties of ordinary human beings.

Anahtar Kelimeler

Tarkovsky, Tarkovsky’s Cinema, Stalker, Existentialism, Queer Theory

‘Normal’i Dayatan bir Yaşamda İzsürücü olmak: Tarkovski’nin Stalker Filmine Varoluşçu ve Queer bir Bakış

Öz

Bu makale Andrey Tarkovski’nin Stalker filmine odaklanırken; Tarkovski sineması, varoluşçuluk ve queer teori gibi birbirinden farklı görünen üç dinamiğin ‘normal’ olarak tanımlananın dışında kalma hali üzerinden ortaklaştığı boyutların neler olabileceğini sorgulamaktadır. Bunu yaparken ‘güçsüzlük’, ‘zayıflık’ ve ‘başarısızlık’ gibi kavramların sorgulanışına odaklanan metin, varoluşçulukla ve queer teoriyle ilgili eserlere ve Tarkovski’nin aynı konulardaki söylemlerine odaklanarak aralarındaki benzerliklere dikkat çekmektedir. Böylece Stalker filmi hem sosyolojik hem de felsefi açıdan ve kesişimsel bir yaklaşımla ele alınmış, filmin ana karakteri olan İzsürücü’nün ve esasında genel olarak naifliğin ve ‘kaybeden’ olmanın queer yapısı, tartışmanın merkezinde bulunan başarı kriterlerine yönelik eleştirel bir yaklaşımla incelenmiştir. Makale, varoluşçuluk ve güç ilişkileri arasındaki karmaşık ilişkiyi bu film örneği üzerinden ve Tarkovski sinemasının sosyolojik ve felsefi gücüne ve gündelik hayatı kapsamadaki başarısına işaret ederek tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tarkovski, Tarkovski Sineması, Stalker, Varoluşçuluk, Queer Teori

Kaynakça

• Artukoğlu B. B. and Szejko N. (2020) Tarkovsky’s Stalker: existentialism and mental health, The Lancet Psyhiatry, Vol 7, January, https://doi.org/10.1016/S2215-0366(19)30474-2
• Bauman, Z. (1998). Postmodern etik. (Çev. Alev Türker). İstanbul: Ayrıntı.
• Bauman, Z. (2011). Bireyselleşmiş toplum. (Çev. Yavuz Alogan). İstanbul: Ayrıntı.
• Boule, J. and McCaffrey, E. (2011) Existentialism and Contemporary Cinema: A Sartrean Perspective. London: Berghahn Books.
• Connell, R.W. & Messerschmidt, J. W. (2005). Hegemonic masculinity: Rethinking the concept. Gender and Society, 19(6): 829–859.
• Gramsci, A. (1985), Aydınlar ve toplum. (Çev. V. Günyol vd.), İstanbul: Alan Yayınları.
• Gramsci, A. (1986). Hapishane defterleri seçmeler. (Çev. K. Somer). İstanbul: Onur Yayınları.
• Halberstam, J. (2011). The queer art of failure. Durham, NC: Duke UP.
• Halperin, D. M. (1997). Saint Foucault: Towards a gay hagiography. Oxford: Oxford UP.
• Heber-Percy, C. (2019). Perfect in Weakness, Faith in Tarkovsky’s Stalker. New York: Cascade Books.
• Hoberman, J. (2012). A place of our deepest desires. New York Times. U.S.: New York Times.
• Kutay, U. (2004). Andrei’nin bakışı: Tarkovski sinemasında psikanalitik – semiyolojik açılımlar. İstanbul: Es.
• Letonya SSR TV. (1979). Sinema çevirileri 1: Tarkovski. https://www.youtube.com/watch?v=O6zztROev4k
• Mintaş, E. (2008). Bir anlatım dili olarak varoluşçuluk ve Tarkovski sineması. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
• Osmanoğlu, Ö. (2018). Tarkovski sinemasında sanat ve maneviyat ilişkisi: Andrei Rublev üzerine bir inceleme. TRT Akademi, 3(5): 28-56.
• Pamerleau, W. C. (2009) Existentialist Cinema. London: Palgrave.
• Sartre, J. P. (1946). Varoluşçuluk. (Çev. Bezirci, A.). İstanbul: Say.
• Skakov, N. (2012) The Cinema of Tarkovsky - Labyrinths of Space And Time (KINO - The Russian Cinema), New York: I. B. Tauris.
• Strugatski, A. & Strugatsky, B. (2022). Uzayda piknik. İstanbul: İthaki.
• Tarkovski, A. (1989). Sculpting in time. (Çev. Kitty Hunter-Blair). USA: University of Texas Press.
• Tarkovski, A. (2008). Mühürlenmiş zaman. (Çev. Füsun Ant). İstanbul: Agora.
• Tarkovski, A. (2009). Şiirsel sinema. (Der. Gianvito, J.). İstanbul: Agora.
• Tarkovski, Anrey. (2019). Bir ibadet olarak sinema. https://mubi.com/films/andrei-tarkovsky-a-cinema-prayer/player
• Totaro, D. (1992). Time and film aesthetics of Andrei Tarkovsky. Canadian Journal of Film Studies, 2(1), 21-30.
• Toymentsev, S. (2021). Does Tarkovsky Have a Film Theory? In S. Toymentsev (Ed.), ReFocus: The Films of Andrei Tarkovsky (pp. 46–64). Edinburgh University Press.
• Zizek, S. (2011). Kırılgan Temas. İstanbul: Metis.