Sosyolojik Açıdan Dağlı ve Ovalı Kültürü Bağlamında Oluşan Toplumsal Bir Hoşgörü Geleneği

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 2, 74 - 91, 31.05.2021

Kübra Merve Taş

Öz

Sosyolojik açıdan bir toplumda hoşgörü geleneği zamanla oluşur ve o toplumu bir-birine derinden bağlar. Bazen geleneksel olarak kültürün içinde var olan mizahın da toplumu birleştirici rolü vardır. Dağlı ve ovalı ayrımının ve kültürel diyalogların oluşmasında coğrafya etkili olmuştur. Bu kültürlerin oluşumunda geçmişten günü-müze göç yollarının da etkin olduğu düşünülürse, kültür aktarımı daha iyi anlaşı-lacaktır. Kimi zaman toplumlar arasında ayrıma tabi tutularak Bektaşi, Kızılbaş, Yezit, Dağlı, Ovalı gibi çeşitli adlandırmalarla sınıflandırmaya çalışılmışlarsa da bu kültürler özde aynı kaynaktan beslenmektedir. Halk edebiyatı açısından düşü-nüldüğünde bu farklılaşmalar çoğu zaman mizahî tipleri ve fıkraları oluşturmuştur. Fıkralar, kültürü tanıtan ve toplum hakkında çeşitli bilgiler sunan araçlardır. Bu çalışmada Konya ilinin Karapınar ilçesinden derlenen bir fıkra örneğinden hare-ketle, Dağlı ve Ovalı tipleşmesinin bölge mizah unsuruna katkısı ve aynı zamanda bu tiplerin kültürel özellikleri hakkında bilgi verilecektir. Bu unsurlar, Türkiye’nin farklı bölgelerinde ve özellikle göçmenlerde görülmektedir. Bu bize kültürün devamlı olduğunu, aktarım ve göçler yoluyla süregeldiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Dağlı, Ovalı, Fıkra, Mizah, Karapınar, Konya, Kültür.

A Sociological Tradition Of Tolerance in the Context Of Mountain and Plain Culture

Öz

Sociologically, the tradition of tolerance in a society is formed over time and connects that society deeply. Sometimes humor, which is traditionally present in culture, also has a unifying role for society. Geography has been effective in the formation of mountainous and plain separation and cultural dialogue. Considering that migration routes from past to present are also effective in the formation of these cultures, cultural transfer will be better understood.

Sometimes by being subjected to segregation between societies although they have been classified with various names such as Bektashi, Kızılbaş, Yazit, Dağlı, Ovalı, these cultures are essentially nourished from the same source. When considered in terms of folk literature, these differences have formed humorous types and anecdotes. In this study, based on the example of an anecdote compiled from Konya Karapınar, information about the contribution of Dağlı and Ovalı characterization to the humor element of the region and also the cultural characteristics of these types will be given. These elements are also seen in different regions of Turkey and especially in immigrants. This shows us that culture is continuous and continues through transfer and migration.

Anahtar Kelimeler

Daglı (Mountain Culture), Ovalı (Plain Culture), Anekdot, Humor, Karapınar, Konya, Culture

Kaynakça

• Alpar, Güray. (2014). Antropolojik Bakış Açısıyla Stratejik Dünya Ta-rihi, Palet Yayınları: Konya.
• Altunel, İbrahim. (1990). Anadolu Mahallî Fıkra Tipleri Üzerine Bir Araştırma (İnceleme Metinler): Konya 1990, Selçuk Üniversitesi Doktora Tezi, (Dnş: Prof. Dr. Saim Sakaoğlu), s. 697
• Ayva, Aziz. (2003). “Konya Dağ Köyleri Ağızlarından Derlemeler”, Yeni İpek Yolu/ Konya Kitabı, Konya, 273-280.
• Ayva, Aziz- Kalaycı, Muhammed, “Anadolu Bölge ve Yöre Tipleri Bağla-mında Eğisteli/ Bağbaşı (Konya) Fıkraları, SUTAD, 2017, s. 47, s. 119-136.
• Giddens, Anthony. (2012), Sosyoloji, Kırmızı Yayınları: İstanbul.
• Gündüz, İbrahim. (1988). Karapınar Folkloru, Karapınar Yardımlaş-ma ve Dayanışma Derneği Yayınları: Konya.
• Kalafat, Yaşar. (2011), “Karşılaştırmalı Gora/ Goralı Halk İnançları”, İkibinyirmiüç, S.123, s. 46-49.
• Kalafat, Yaşar- Ulutin, Hakan, “Karşılaştırmalı Gacal- Gerlova- Çıtak- Tozluk Türkleri Halk İnançları, Kültür Evreni, 2015, s. 26. s.32-49.
• Kottak, Phıllıp. (2008). Antroloji: İnsan Çeşitliliğine Bir Bakış, Ütop-ya Yayınları: Ankara.
• Küçükbezirci, Seyit. (2013). Konya Folkloru, Konya Büyükşehir Bele-diyesi Kültür Yayınları, Konya.
• Sakaoğlu, Saim. (1992). Türk Fıkraları ve Nasrettin Hoca, Selçuk Üni-versitesi Yayınları: Konya.
• Taş, Kübra Merve. (2017). Karapınar Fıkraları Üzerine Bir İnceleme, Konya, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Semineri.
• Uslu, Fatih. (2015). Bozahmetli Yörük Aşireti Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma, Konya 2015, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, (Dnş: Doç. Dr. Ertan Özensel), s. 271.
• Yıldırım, Dursun. (1999). Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları, Akçağ Yayınları: Ankara.
• Türk Dil Kurumu (2020), https://sozluk.gov.tr/ (erişim tarihi 16.12.2020).