Türkiye'nin Üç Pilot İlinde Çığ Tehlike ve Risk Analizleri: Bitlis, Van ve Antalya Örnekleri

Yıl 2024, Cilt: 28 Sayı: 3, 358 - 370, 23.12.2024

Engin Yıldız , Zeliha Selek

https://doi.org/10.19113/sdufenbed.1490337

Öz

Çığ, orman örtüsünün olmadığı veya seyrek olduğu dağların eğimli yüzeylerinde birikmiş kar tabakasının çeşitli nedenlerle dengesini kaybederek yerçekimi etkisiyle harekete geçmesi olarak tanımlanmakta ve tahmin edilemeyen büyük can ve mal kayıplarına yol açmaktadır. Türkiye'nin topografik ve iklimsel özellikleri bakımından Bitlis, Van ve Antalya bölgelerinde, yerleşim yerleri, karayolları, kayak merkezleri ve dağlık alanlarda planlanan tesisler için çığ ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Bu çalışmada, 3 pilot bölgede arazi incelemeleri yapılmış ve çığ riski bulunan bölgeler hakkında yerel halktan bilgiler edinilmiştir. Daha sonra bu pilot bölgeler için çığ başlama bölgeleri, RAMMS yazılımı ile 2 boyutlu çığ simülasyonları, çığ tehlike haritaları, risk analizleri ve riskinin azaltılmasına yönelik önceliklendirmeler yapılmıştır. Önceliklendirmelere göre belirlenen riskli bölgelerde çığ risk azaltma yöntemleri önerilmiştir. Bu çalışma, mevcut ve ileri dönemli yerleşim, karayolu, turizm tesisleri vb. yapıların planlamalarında çığ tehlike haritalarının kullanımının önemini vurgulamakta, kalitatif ve kantitatif risk analizleri gerçekleştirerek çığ afetinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çığ, Çığ Tehlike Haritası, Çığ Risk Değerlendirmesi, Doğa Kaynaklı Afet, Çığ Afet Yönetimi, Çığ Yönetimi

Avalanche Hazard and Risk Analysis in Three Pilot Provinces of Türkiye: Case Studies from Bitlis, Van, and Antalya

Öz

Avalanche is defined as the snow layer accumulated on the sloping surfaces of the mountains, where there is no or sparse forest cover, losing its balance for various reasons and being activated by the effect of gravity, leading to unpredictable and large losses of life and property. Due to the topographic and climatic characteristics of Turkey, avalanches pose a serious threat to settlements, highways, ski resorts and facilities planned in mountainous areas in the Bitlis, Van and Antalya regions. In this study, field surveys were carried out in 3 pilot regions and information was obtained from local people about areas with avalanche risk. Then, avalanche release zones, 2D avalanche simulations with RAMMS software, avalanche hazard maps, risk analyzes and prioritizations for risk reduction were made for these pilot regions. Avalanche risk reduction methods have been suggested in risky areas determined according to prioritization. This study includes current and future settlements, highways, tourism facilities, etc. It emphasizes the importance of using avalanche hazard maps in the planning of structures and contributes to a better understanding of avalanche disasters by performing qualitative and quantitative risk analyses.

Anahtar Kelimeler

Avalanche, Avalanche Hazard Map, Avalanche Risk Assessment, Natural Disaster, Avalanche Disaster Management, Avalanche Management

Kaynakça

• [1] European Avalanche Warning Services, 2024. https://www.avalanches.org/fatalities/fatalities-statistics/ (Erişim Tarihi: 12.03.2024).
• [2] AFAD, 2020. Afet Yönetimi Kapsamında 2019 Yılına Bakış ve Doğa Kaynaklı Olay İstatistikleri. https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/e_Kutuphane/Kurumsal_Raporlar/Afet_Istatistikleri_2020_web.pdf (Erişim Tarihi: 01.04.2024).
• [3] AFAD, 2018. Türkiye’de Afet Yönetimi. https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/35429/xfiles/Turkiye_de_Afetler.pdf (Erişim Tarihi: 10.05.2024). [4] AFAD, 2021. Bingöl İl Afet Risk Azaltma Planı. https://www.afad.gov.tr/bingol_irap.pdf (Erişim Tarihi: 20.09.2024).
• [5] AFAD, 2021. Bitlis İl Afet Risk Azaltma Planı. https://www.afad.gov.tr/bitlis_irap.pdf (Erişim Tarihi: 21.09.2024).
• [6] AFAD, 2021. Hakkâri İl Afet Risk Azaltma Planı. https://www.afad.gov.tr/hakkari_irap.pdf (Erişim Tarihi: 20.09.2024).
• [7] Rudolf-Miklau, F., Sauermoser, S., Mears, A. I., Boensch, M. M. 2015. The Technical Avalanche Protection Handbook. Berlin: Ernst & Sohn GmbH & Co. KG. 430s.
• [8] Fredston, J., Fesler, D. 1994. Snow Sense: A Guide to Evaluating Snow Avalanche Hazard. Alaska Mountain Safety Center, 116s.
• [9] McClung, D., Schaerer, P. A. 2006. The Avalanche Handbook. The Mountaineers Books, Seattle, 288s.
• [10] Gür, H., Sönmez, F. Y., Ay, M. 2012. Bitlis İli Çevre Durum Raporu. T.C. Bitlis Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü.
• [11] Ekinci, R., Büyüksaraç, A., Ekinci, Y. L., Işık, E. 2020. Bitlis İlinin Doğal Afet Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi 6(1), 1-11.
• [12] İrcan, M. R., Duman, N. 2024. Bitlis Çayı Havzası’nda Çığ Oluşumuna Duyarlı Alanların Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Tespit Edilmesi. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi / Journal of Geomorphological Researches 2024(12), 37-53.
• [13] Matpay, B., Doğu, A.F., Seyitoğulları, M.A. 2023. Hizan ve Çevresinde (Bitlis) Çığ Oluşumuna Duyarlı Alanların Belirlenmesi. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, 2023(10), 110-132.
• [14] Yazıcı, Z., Demir, S. 2006. Çığ Etüd Raporu. Bitlis: T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Afet Etüd ve Hasar Tespit Dairesi Başkanlığı, Çığ Araştırma-Geliştirme Etüd ve Önlem Şube Müdürlüğü.
• [15] Yazıcı, Z., Arslan, G., Demir, S. 2006. Çığ Etüd Raporu. Bitlis: T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Geçici İskân Dairesi, Çığ Araştırma-Geliştirme, Etüd ve Önlem Şube Müdürlüğü.
• [16] Yazıcı, Z., Arslan, G., Ayhan, A. 2004. Çığ Etüd Raporu. Bitlis: T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Geçici İskân Dairesi, Çığ Araştırma-Geliştirme, Etüd ve Önlem Şube Müdürlüğü.
• [17] Avşin, N., Çakı, D. T. 2021. Çatak - Bahçesaray (Van) Karayolu Üzerindeki Çığa Duyarlı Alanların Belirlenmesi. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, 2021(7), 30-47.
• [18] Matpay, B., Mutlu, S. 2023. Van İlinin Doğa Kaynaklı Afet Çeşitliliğinin Fine-Kinney Risk Değerlendirme Metodu (FK-RDM) ile Ortaya Konulması. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 9(2), 324-340.
• [19] Sarı, C., 2008. Antalya'nın alternatif turizm kaynakları, planlama yaklaşımları ve öneriler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 12-19.
• [20] Bühler, Y., Rickenbach, D., Stoffel, A., Margreth, S., Stoffel, L., & Christen, M. (2018). Automated snow avalanche release area delineation-validation of existing algorithms and proposition of a new object-based approach for large scale hazard indication mapping. Natural Hazards and Earth System Sciences Discussions, 18(2), 365-387.
• [21] Yıldız, E., Akkuş, H. 2022. Karayolu Üzerindeki Çığ Tehlikesinin Değerlendirilmesi: Van-Bahçesaray Örneği 2020. Afet Sempozyumu, 20-22 Nisan 2022, Ankara, 819-831.
• [22] Christen, M., Buehler, Y., Bartelt, P., Schumacher, L. 2010. Ramms user manual v1.01. http://ramms.slf.ch/ramms/index.php?option=com_content&view=article&id=53&Itemid=7 (Erişim Tarihi: 20.01.2024).
• [23] Holub, M., Fuchs, S. 2009. Mitigating mountain hazards in Austria – legislation, risk transfer, and awareness building. Nat Hazards Earth Syst Sci 9(2), 523-537.
• [24] Kadıoğlu, M. 2015. Afet ve Acil Durum Yönetimine Giriş. Atatürk Üniversitesi, ATA-AÖF. http://bit.ly/afetyonetimi (Erişim Tarihi: 20.01.2024).
• [25] Yıldız, E., 2018. Avalanche Mitigation Measures in Turkey Case Study of Ayder. Yüksek Lisans Tezi, BOKU - Universität für Bodenkultur Wien, 123s, Avusturya.
• [26] AFAD, 2014. Açıklamalı Afet Terimleri Sözlüğü, Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı, Ankara, 216s.
• [27] Van Westen, C. J., Castellanos, E., Kuriakose, S. L. 2008. Spatial data for landslide susceptibility, hazard and vulnerability assessment, An overview, Engineering Geology, 102, 112-132.
• [28] BUWAL, 1999. Risikoanalyse bei gravitativen Naturgefahren. Bern. http://www.bafu.admin.ch/publikationen/publikation/00131/index.html?lang=de (Erişim Tarihi: 10.05.2024).
• [29] Blanchard, W. 2008. Guide to Emergency Management and Related Terms, Definitions, Concepts, Acronyms, Organizations, Programs, Guidance, Executive Orders & Legislation: A Tutorial on Emergency Management, Broadly Defined, Past and Present. Carl Von Clausewitz On War, Princeton University Press, 1976, 132s.
• [30] Lee, E. M., Jones, D. K. C. 2004. Landslide Risk Assessment. Thomas Telford Publishing, London, 528s.
• [31] CSA. 1997. Risk Management: Guideline for Decision Makers. CSA Group, Kanada, 66s.
• [32] Wilhelm, C. 1997. Wirtschaftlichkeit im Lawinenschutz. Mtt. Eidgenössisches Institut für Schnee und Lawinenforschung, Davos, 309s.
• [33] Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM). 2019. İl Yolları Trafik Hacmi verisi. http://bit.ly/kgmtrafik (Erişim Tarihi: 23.05.2024).
• [34] Brugger, H., Etter, H. J., Zweifel, B. 2007. The impact of avalanche rescue devices on survival. Resuscitation, 75(3), 476-483.