İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 53 - 72, 01.12.2022

Ahmet Alanlı

Öz

İnsan Kaynakları Yönetimi (İKY), organizasyonların faaliyetlerinde kullandıkları insan faktörlerinin yönetimine yönelik politikaları, yaklaşımları ve uygulamaları kapsamaktadır. Organizasyonların insana yönelik bakış açıları, yönetim teorilerindeki gelişmeler, sosyoekonomik şartların değişmesi, teknolojik ilerlemeler ve işgücü yapısındaki dönüşüm, yönetim şekillerinde belirleyici olmaktadır. Fiziksel, mali ve beşerî kaynaklar organizasyonun yaşamını sürdürmesi için gerekli imkânı sağlarlar. Gerek organizasyonların amaçlarına ulaşması için gerekli olan kaynakların yönetilmesinde gerekse de kaynaklardan biri olarak insan unsuru önemli bir etkendir. Başlangıçta diğer girdiler gibi maliyet unsuru olarak değerlendirilen çalışanlar, en değerli varlık konumuna doğru bir dönüşüm geçirmiştir. Bu çalışmada, İKY’de meydana gelen bu değişim ve dönüşüm süreçleri tarihsel bir yaklaşım ile ele alınmıştır. Çalışmada veri toplama yöntemi olarak alan yazın taranmış, ülke ve sektör ayrımı yapmadan bütüncül yaklaşım ile veriler analiz edilmiştir. İKY alanında tartışmaların ve teori geliştirme çalışmalarının devam ettiği, tarihsellendirme de başlangıç olarak genellikle endüstri devriminin kullanıldığı belirlenmiştir. Alanda teorik ve uygulamaya dönük modellerin, kavramların ve tekniklerin ağırlıklı olarak ABD ve Avrupa menşeli yazarlar tarafından geliştirildiği gözlemlenmiştir. Endüstri devrimi ile başlayan süreçte, çalışanların yönetilmesi ilgili işyerlerinde refah sekreterlerinden, personel yönetimine (PY) ve İKY birimlerine doğru bir evrilme yaşanmıştır. İKY alanı davranış bilimleri, endüstriyel ilişkiler, ekonomi, hukuk gibi çok sayıda disiplinin katkısıyla endüstriyel ilişkilerden bağımsız bir alan olarak gelişme göstermiştir. 1990’lı yıllarda Stratejik İKY kavramı, sonraki yıllarda da bu kavram ile birlikte Sürdürülebilir İKY alan yazında yoğun olarak tartışılmaya başlanmıştır. İKY güncel olarak, organizasyonların değişim ve dönüşümüne liderlik eden, çalışanlar ile organizasyonların hedeflerini uyumlaştırmaya çalışan daha makro bir bakış açısının hâkim olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Refah Sekreteri, İnsan Kaynakları Yönetimi, Stratejik İKY, Sürdürülebilir İKY

Kaynakça

• Acar, O. K. (2019). Personel yönetiminden insan kaynakları yönetimine: Cumhuriyet dönemi kamu personel yönetim tarihçesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1), 119-146.
• Acar, S. ve Özutku, H. (2022). Sürdürülebilir insan kaynakları yönetimi. İ. Ünüvar (Ed.), Sosyal, beşerî ve idari bilimler alanında uluslararası araştırmalar IX içinde (s. 153-172). Eğitim Yayınevi.
• Ahammad, T. (2017). Personnel management to human resource management (HRM): How HRM functions? Journal of Modern Accounting and Auditing. 13(9), 412-420.
• Armstrong, M. (2006) A Handbook of Human Resource Management Practice (10. Baskı). Kogan Page.
• Aslanertik, B. E. ve Çolak, M. (2021). The link between sustainability reporting and the core characteristics of sustainable human resource management. International Journal of Contemporary Management, 57, 15- 24.
• Bass, B. M. (1994). Continuity and change in the evolution of work and human resource management. Human Resource Management, 33(1), 1-31.
• Bayat, B. (2008). İnsan kaynaklarının stratejik niteliği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(3), 67-91.
• Becker B. E., & Huselid M.A. (2006). Strategic human resources management: Where do we go from here? Journal of Management, 32(2), 898-925.
• Benligiray, S. (2020). İnsan kaynakları yönetimine giriş. H. Z. Tonus ve D. Paşaoğlu Baş (Ed.), İnsan kaynakları yönetimi içinde (s. 3-37). T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Boxal, P., Purcell, J., & Wright, P. (2007). Human resource management: Scope, analysis, and significance. P. Boxal, J. Purcell, & P. Wright (Eds.), In The Oxford handbook of human resource management (s. 1-18), Oxford University Press.
• Bratton, J., & Gold, J. (1999). Human resource management: Theory and practice (2. Baskı). Macmillan Press Ltd.
• Chillakuri, B. H., & Vanka, S., (2015).Sustainability: An evolutionary perspective-from household to human resources management. International Journal of Management Research & Review, 5(7), 546-553.
• Çetinel, F. G. (2003). Personel yönetiminden insan kaynakları yönetimine: Tarihsel bir perspektif. Anadolu Üniversitesi İİBF Dergisi, 19(1), 175-200.
• Deadrick, D. L., & Stone, D.L (2014). Human resource management: Past, present, and future. Human Resource Management 24(3), 193–195.
• Demirkaya, H. (2006). Tarım toplumundan bilgi toplumuna insan kaynakları yönetiminde değişim. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 0(27), 1-23.
• Dessler, G. (2013). Human resource management (13. Baskı), Pearson Yayınları.
• Ehnert, I. (2006). Sustainability issues in human resource management: Linkages, theoretical approaches, and outlines for an emerging field. Paper prepared for 21st EIASM SHRM Workshop, Aston, Birmingham, March 28th-29th, 2006.
• Ehnert, I., Harry, W., & Zink, K. J. (Ed.), (2014). Sustainability and HRM an introduction to the field. I. Ehnert, W. Harry & K. J., Zink (Eds.), In Sustainability and human resource management (s. 3-32). Springer.
• Ehnert, A., I., Matthews, B., & Muller-Camen, M. (2020). Common good HRM: A Paradigm shift in sustainable HRM? Human Resource Management Review, 30, 1-11.
• Ferecov, R. (2009). Azerbaycan işletmelerinde personel yönetiminden insan kaynakları yönetimine geçiş. Journal of Azerbaijani Studies, 12(2), 1-12.
• Ferris, G. R., Hall, A. T., Todd Royle, M., & Martocchio, J. J. (2004). Theoretical development in the field of human resources management: Issues and challenges for the future. Organizational Analysis, 12(3), 231–254.
• Freitas, W., Jabbour, C. J. C., & Santos, F. (2011). Continuing the evolution: towards sustainable HRM and sustainable organizations. Business Strategy Series, 12(5), 226–234.
• Göktaş, P. ve Kılıç, C. (2022). Stratejik insan kaynakları yönetimi yaklaşımları. M. Sağır (Ed.), Örgütsel strateji ve stratejik insan kaynakları yönetimi içinde (s.247-263). Beta Yayınları.
• Guest, E. D. (1987). Human resource management and industrial relations. Journal of Management Studies, 24(5), 503–521.
• Gunnigle, P., Heraty, N., & Morley, M. (2011). Human resource management in Ireland (4. Baskı), Gill ve Macmillan.
• Gürbüz, S. (2011). Stratejik insan kaynakları yönetiminin örgütsel bağlılığa ve iş tatminine etkisi: İnsan kaynakları yöneticileri üzerinde bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 397-418.
• Gürbüz, S. (2013). Stratejik insan kaynakları yönetiminin kuramsal temelleri: Evrenselci, koşul bağımlılık ve yapısalcı yaklaşımlar. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 63-97.
• Hendry, C., & Pettigrew, A.M. (1986). The practice of strategic human resource management. Personnel Review, 15(5), 3-8.
• Itika, J. (2011). Fundamentals of human resource management: emerging experiences from Africa. African Studies Centre / University of Groningen / Mzumbe University.
• Ivancevich, J. M. (2010). Human resource management (11. Baskı). McGraw Hill Yayınları.
• Jamrog, J. J., & Overholt, M. H., (2004). Building a strategic HR function: Continuing the evolution. Human Resource Planning, 27(1), 51-62.
• Kaufman, S. A. (1993). The origins of order. Self-organization and selection in evolution. Oxford University Press.
• Kaufman, B. E. (2007). The development of HRM in historical and international perspective. P., Boxall, J. Purcell & P., Wright (Eds.), In The Oxford handbook of human resource management (s.19-47). Oxford University Press.
• Kaufman, B. E. (2014). The historical development of American HRM broadly viewed, Human Resource Management Review, 24, 196-218.
• Kaufmann, B. E. (2001). Human resources and industrial relations commonalities and differences. Human Resource Management Review, 11, 339-374.
• Kılıç, S. (2014). Endüstri ilişkileri teorisi ve insan kaynakları yönetimi. Çalışma ve Toplum, 0(42), 111-135.
• Kochan, T. A., & Cappelli, P. (1983). The transformation of the industrial relations and personnel function. P. Osterman (Ed.), In Employment policies of large firms (s.133–162). MIT Press.
• Kramar, R. (2014). Beyond strategic human resource management: is sustainable human resource management the next approach?, International Journal of Human Resource Management, 25(8), 1069–1089.
• Kumar, R. (2018). Sustainable HRM: An evolution of a new approach. International Journal of Management, Technology and Engineering, 8(11), 163-173.
• Mahoney, T. A., & Deckop, J. R. (1986). Evolution of concept and practice in personnel administration/human resource management (PA/HRM). 1986 Yearly Review of Management of the Journal of Management, 12(2), 223-241.
• Malik, N. (2009). Emergence of strategic human resource management historical perspective. Academic Leadership: The Online Journal, 7(1), 16.
• Mariappanadar, S. (2003). Sustainable human resource strategy: The sustainable and unsustainable dilemmas of retrenchment. International Journal of Social Economics, 30(8), 906–923.
• Mecek, M. & Kocakula Yıldırım, Ö. (2020). Yönetim-idare kavramlarının yapısal-işlevsel analizi ve kavramsal açıdan tanımlanması. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7(54), 1411-1425.
• Mert, G., Alan, T., Bingöl, A., Tümkaya, T. ve Koyunlu, F. (2020). Stratejik insan kaynakları yönetimi uygulamalarının kurumsallaşma sürecine etkisi: Kamu hastanelerinde bir araştırma. OPUS International Journal of Society Researches, 15(10), 5197-5230.
• Miller, F. B., & Coghill, M, A. (1964), Sex and the personnel manager. Industrial Relations Review, 0(18), 32-44.
• Öğüt, A., Akgemci, T. ve Demirsel, M. T. (2004). Stratejik insan kaynakları yönetimi bağlamında örgütlerde işgören motivasyonu süreci. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (12), 277-290.
• Sayılır, Y. (2005). İnsan kaynakları yönetimi alanının Türkiye'deki gelişim çizgisi: Yönetim organizasyon kongreleri üzerine bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 147-176.
• Schuler, R. S., & Jackson, S. E. (1987). Linking competitive strategies with human resource management practices. Academy of Management Perspectives, 1(3), 207-219.
• Strauss, G. (2001). HRM in the USA: correcting some British impressions. International Journal of Human resource management, 12(6), 873-897.
• Truss, C., Gratton, L., Hope-Hailey, V., McGovern, P., & Stiles, P. (1997). Soft and hard models of human resource management: A reappraisal. Journal of Management Studies, 34(1), 53-73.
• Ulrich, D., & Dulebohn, J. H. (2015). Are we there yet? What's next for HR? Human Resource Management Review, 25(2), 188–204.
• Uyargil, C., Tüzüner, L., Kulak, F. A. ve Atay, S. E. (2020). Farklı yaklaşımlar açısından İKY bildirileri: 1994-2017 yılları arasında alandaki değişim ve gelişime yönelik bir inceleme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 75(3), 899-924.
• Wright, P. M., & McMahan, G. C. (1992), Theoretical perspectives of strategic human resource management, Journal of Management, 18(1), 295-320.
• Zaugg, R. J., Blum, A., & Thom, N. (2001). Sustainability in human resource management. Evaluation Report. Survey in European Companies and Institutions. Bern, Wiesbaden: Gabler.