SAĞLIK HİZMETLERİNDE DESANTRALİZASYON VE TÜRKİYE’DEKİ UYGULAMALARI

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 79 - 97, 31.12.2021

Kazım Baş Haydar Sur

Öz

Seksenli yıllardan sonra neoliberal politikalar, küreselleşme, toplumsal, ekonomik ve siyasal gelişmelerle birlikte, devletin merkezi rolü sınırlandırılarak daha etkin bir yönetim amacıyla devletin merkezi rolü çerçevesinde bazı yetkileri yerel birimlere aktarılmıştır. Merkezi otoritenin alt birimlere verilen bu yetkileri desantralizasyon (yerinden yönetim) kavramıyla açıklanmıştır. Desantralizasyonla ilk aşamada hiyerarşik hükümet (devlet) yapıları ile merkezileşen bürokrasilere, ikinci aşamada ise kamuda özelleştirmeler ve üçüncü aşamada ise halkın hizmetlere katılımı amaçlanarak yönetişim kavramı benimsenmiştir.
Desantralizasyon kavramı 1990’lı yıllardan sonra, dünya ülkelerinde sağlık hizmetlerinde reformların temel bileşeni olmuştur. Desantralizasyon; sağlık sunumundaki gelişmeleri teşvik etmek, kaynakları ihtiyaçlara göre tahsis edilmesini sağlamak, toplumu önceliklerle ilgili kararlara katılımını sağlamak ve sağlıktaki eşitsizliklerin azaltılmasını kolaylaştırarak, sağlık sektörü üzerinde büyük etkisinin olabileceği ve hizmet kalitesini arttıracağından yaygın şekilde önerilmektedir
Türkiye’de Sağlıkta Dönüşüm Programıyla birlikte sağlık kurumlarının idari ve mali özerkliğe kavuşturulacağı belirtilip sağlık sektöründe bazı idari desantralizasyon uygulamaları hayata geçirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Desantralizasyon, sağlık, sağlık yönetimi

Kaynakça

• Abdullah, M.T, and Shaw, J., (2007), “A Review of the Experience of Hospital Autonomy İn Pakistan”, İnternational Journal of Health Planning And Management, 22: 45-62.
• Aitken-K. RL., (2002), “Decentralization of the Health Sector”, in J,Litvack and J. Seddon, (Ed.). Decentralization Briefing Notes:Strengthening Operational Skills in Community Driven Development, (pp.57-61), Washington, D.C. World Bank Institute.
• Aktel, M. Altan, Y. Kerman U. ve Eke, E,. (2013), “Türkiye’de Sağlık Politikalarının Dönüşümü: Sağlık Bakanlığı’nın Taşra Örgütlenmesi Üzerinden Bir Analiz”, Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2): 34-62.
• Akyar, F. K., (2008), Kamu Hizmetlerinin Desantralizasyonu Sürecinde Türkiye’de Belediye Hizmetleri ve Gelirleri, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Altay, A., (2007), “Sağlık Hizmetlerinin Sunumunda Yeni Açılımlar ve Türkiye Açısından Değerlendirilmesi”, Sayıştay Dergisi, 64: 33-58.
• André, C. Batifoulier, F. and Ferreira, M. J., (2016), “Health Care Privatization Processes İn Europe: Theoretical Justifications and Empirical Classification”, International Social Security, 69(1): 1-23.
• Atun, R. (2007), “Privatization as Decentralization Strateg”, in J. Figueras, M. McKee, E. Mossialos and R. B. Saltman (Ed.), Decentralization in Health Care, Strategies and Outcomes, (pp.246-272). European Observatory on Health Systems and Policies Series. First Published 2007: Open University Press.
• Balcı, A., (2005), Kamu Hizmetleri ve Yerinden Yönetim; Sağlık Hizmeti Sunumunun Yeniden Yapılandırılması, 1. Baskı, Ankara: Nobel Basımevi.
• Bankauskaite, V. and Saltman, R.B. (2007), “Strategic Dimensions; Central İssues İn the Decentralization Debate”, in J. Figueras, M. McKee, E. Mossialos and R. B. Saltman (Ed.), Decentralization in Health Care, Strategies and Outcomes, (pp.9-21). European Observatory on Health Systems and Policies Series. First Published 2007: Open University Press.
• Bayraktar, U., and Massicard, E., (2012), “Decentralisation in Turkey”, Agence Française de Développement, Focales: https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-00800106.
• Biçer, E.B. ve Ilıman, E., (2019), “Türkiye’de Sağlık Sisteminin Yapısı”, İçinde, Z. Öztürk (Ed.), Sağlık Kurumlarında Yönetim (ss.9-41), 1.Baskı,Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Berkün, S.. (2017), “Kamu Açısından Yönetim”, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 6(16): 638-663.
• Cheema, G.S. and Rondinelli, D.A., (2007), “From Government Decentralization to Decentralized Governance”, in D.A. Rondinelli and G.S.Cheema (Ed.), Decentralizing Governance: Emerging Concepts and Practices, (pp.1-20), Washington: Brookings Institution Press.
• Çoban, H., (2009), Sağlık Ekonomisi ve Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Yeniden Yapılandırılması, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Anabilim Dalı, İzmir.
• Diep, L. Archer, D. And Gueye, C., (2016), “Decentralisation in West Africa: The İmplications For Urban Climate Change Governance”, London; Working Paper: 1-60. ISBN 978-1-78431-293-0.
• Eke, E., (2014), Neoliberal Devlet Döneminde Sağlıkta Dönüşüm Programı Uygulamalarına Yönelik Sektördeki Paydaşların Algısı, Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Isparta.
• Eke, E. ve Kerman, U., (2014), “Sosyal Devletten Neoliberal Devlete Türk Sağlık Sektöründeki Paydaşların Sağlıkta Dönüşüm Algısı”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 19(1): 65-80.
• Erdemir, L. Korkmaz, Z.F. Ünal, H. Bilen, H.İ, Karataş, M.O. Dokuyucu, O. vd., (2019), İl Sağlık Müdürlüğü Yöneticileri El Kitabı, T.C. Sağlık Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı, Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayını.
• Eryılmaz, B. (2013), “Temel Kavramlar” İçinde S. Sözen (Ed.), Kamu Yönetimi (ss.2-55), 1. Baskı, Eskişehir: Web-Ofset. Evelyn, A., (2004), “Autonomy of Apex Hospıtals In Uganda:Too Lıttle, Too Slow”, Health Polıcy And Development, 2(2): 151-160.
• Ford, J., (2002), “Rationale for Decentralization”, in J.Litvack and J. Seddon (Ed.), Decentralization Briefing Notes: Strengthening Operational Skills in Community Driven Development (pp.6-9), Washington, D.C.: 1-75. World Bank Institute.
• Gülşen, M. A. ve Yıldıran, M., (2017), “Sağlıkta Dönüşüm Programı Sonrasında Uygulanan Sağlık Regülasyonlarının Üniversite Hastanelerinin Mali Yapılarına Etkisi”, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,10(4):159-172.
• Hart, T. and Welham, B., (2016), Fiscal Decentralisation, A Public Finacial Management İntroductory Guide, Shaping Policy For Development, London: Overseas Development Institute.
• Hayran, O., (2017), “Sağlık Reformlarının Başarısı Açısından Desentralizasyon- Resantralizasyon Döngüsü ve Ülkemizdeki Son Durum”, J Biotechnol and Stratejic Healt Res.,1: 1-6.
• Isufaj, M., (2014), “Decentralization And The Increased Autonomy İn Local Governments”, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 109: 459 -463. Janssen, R., Made, J, V. D., (1990), “Privatisation İn Health Care: Concepts, Motives And Policies”, Health Policy, 14: 191-202.
• Kara, M., (2016), “Türkiye’de Merkezileşme-Yerelleşme Tartışmaları ve Hizmet Sunumunda Ölçek Sorunu”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(27): 249-276. Keskin, N. E., (2004), “Eğitimde Reform”, Mülkiye Dergisi, 245: 125-148.
• Kigume R. and Maluka, S., (2018). “Health Sector Decentralisation İn Tanzania: How Do İnstitutional Capacities İnfluence Use Of Decision Space?” International Journal of Health Policy and Management:1-17.
• Lamba, M. Altan, Y. Aktel, M. ve Kerman, Uysal., (2014), “Sağlık Bakanlığı'nda Yeniden Yapılanma: Yeni Kamu Yönetimi Açısından Bir Değerlendirme”, Amme İdaresi Dergisi, 47(1): 53-78.
• Larson, A. M., (2004), “Democratic Decentralisation İn The Forestry Sector: Lessons Learned From Africa, Asia And Latin America”, Managua-Nicaragua:Center For International Forestry Research (CIFOR): 1-37. ISSN 0854-9818.
• Mills, A., (1990), “Decentralization Concepts And İssues: A Rewiev”, in M. Anne, J.P.Vaughan, D.L.Smith, T. Iraj. (Ed.), Health System Decentralization. Concepts, İssues And Country Experience (pp.11-39),WHO, Geneva:Printed in England.
• Nadeem, M., (2016), “Analyzing Good Governance and Decentralization in Developing Countries”, Journal of Political Sciences & Public Affairs, 4(3): 1-8.
• Østergren, K. Silvia, B. Danishevski, K. and Oddvar, K. (2007), “Implementation of health care decentralization”, in J. Figueras, M. McKee, E. Mossialos and R. B. Saltman (Ed.), Decentralization in Health Care, Strategies and outcomes, (pp.225-245). European Observatory on Health Systems and Policies Series. First Published 2007: Open University Press.
• Oplotnik, Ž. and Finžgar, M., (2000), “Eu Member States And Fıscal Decentralızatıon-Empırıcal Comparıson”, Innovative Issues and Approaches in Social Sciences, 6(3): 39-64.
• Panda, B. Thakur, H. P., (2016), “Decentralization And Health System Performance -A Focused Review Of Dimensions, Difficulties, And Derivatives İn India”, BMC Health Services Research, 16(6):561.
• Rondinelli, D.A. (1981), “Government Decentralization İn Comparative Perspective: Theory And Practice İn Developing Countries. International Review of Administrative Sciences”, (47):133-145.
• Rondinelli, D. A. Nellis, J. R. and Cheema G. S., (1983), Decentralization in Developing Countries: A Review of Recent Experience. The World Bank, Staff Working Paper: 581, Management And Development Series, Number: 8. Washington, D.C., U.S.A.
• Sağlık Bakanlığı (2018), https://www.saglik.gov.tr/TR,11024/, Sağlık İstatistikleri Yıllığı, 2017 Haber Bülteni, T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, Ankara. . Erişim Tarihi: 05.01.2020.
• Seval, Ç.Z. (2013), Türkiye'de Desantralizasyon Çabaları Çerçevesinde Yerel Yönetimlerin Kamu Altyapı Yatırımlarının Finansmanında Sermaye Piyasasından Yararlanma İmkanları, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Bilim Dalı, Ankara.
• Schneider A., (2003), “Decentralization: Conceptualization and Measurement”, Studies in Comparative International Development, 38(3):32-56.
• Sevinç, İ. ve Özer, K., (2016), “Yeni Kamu Yönetimi Bağlamında Sağlık Bakanlığı Yeniden Yapılandırma Çalışmaları”, International Journal of Social Sciences and Education Research, 2(4):1373-1387.
• Sözer, A. N., (2013), “Sağlıkta Yeniden Yapılanmanın (Özelleştirmenin) Devamı Olarak Şehir Hastaneleri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, özel Sayı, 15: 215-253.
• Şahin, S., (2010), Kamu Hastanelerinin Özerkleştirilmesi ve Ülkemizdeki Gelişmelere Yönelik Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hastane ve Sağlık Kuruluşlarında Yönetim Bilim Dalı, İstanbul.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri (2020), Özerklik, http://tdk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 06.03.2020.
• Ünal A. ve Tagiyev, R., (2016), “Sağlık Sisteminde Desantralizasyon: Türkiye ve Azerbaycan Sağlık Sistemleri Üzerine Bir İnceleme”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, CİEP Özel Sayısı: 480-497.
• Vaughan, J.P., (1990), “Lessons From Experience”, İn M. Anne, J.P.Vaughan, D.L.Smith, T. Iraj. (Ed.), Health System Decentralization. Concepts, İssues And Country Experience (Pp.132-151),WHO, Geneva: Printed İn England
• Vrangbaek, K., (2007), “Towards a Typology For Decentralization İn Health Care, Key Factors İn Assessing Decentralization And Recentralization İn Health Systems”, in R. B. Saltman, B. Vaide. V. Karsten. (Ed.), Decentralization in Health Care, Strategies and outcomes (pp.44-66), European Observatory on Health Systems and Policies Series. First Published, 2007: Open University Press
• Yılmaz. A. (2018), “Türkiye’de Sağlık Politikaları ve Reformlar”, içinde D.Tengilimoğlu (Ed.) Sağlık Politikası (ss.183-210), 1.Baskı, Ankara: Nobel.
• Yavuz M. ve Hamzaoğlu O., (2009). “Sağlık Hizmetlerinin Yerelleştirilmesi: Ülke Örnekleri ve Türkiye”, Toplum ve Hekim, 24(4-5): 348-356.
• Yavuz, C, I., (2015), “Kamu Hastane Birlikleri ve Hastanelerde Yapısal Dönüşüm”, Toplum ve Hekim, 30(1): 3-12.