Yaşlılık ve oksidatif stres

Yıl 2012, Cilt: 19 Sayı: 2, 68 - 74, 30.06.2012

Serdal Öğüt Emrah Atay

Öz

Serbest radikaller, bir atom ya da molekül yörüngesinde eşleşmemiş bir elektron içeren yüksek oranda reaktif kimyasal ürünler olarak adlandırılmaktadır. Biyolojik sistemlerdeki en önemli serbest radikaller oksijenden oluşan radikallerdir ve bunlara reaktif oksijen türleri adı da verilmektedir ve reaktif oksijen türleri oksidatif stres oluşumuna neden olurlar. Oksidatif stres; oksidan oluşumu ve antioksidan savunma arasındaki dengenin oksidanlar yönünde bozulması durumudur. Oksidatif stres; kanser, kalp hastalıkları, diyabet ve diyabetin komplikasyonları başta olmak üzere pek çok patolojik tablonun ve yaşlanmanın patogenezi ile yakın ilişkidedir. Şiddetli ve kalıcı oksidatif stres varlığında gerçekleşen apoptozis, yaşlanma ile insidensi artan alzeimer hastalığı ve parkinson gibi benzer hastalıklarda artmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Serbest radikaller, reaktif oksijen türleri, oksidatif stres, yaşlanma

Aging and oxidative stress

Öz

Aging includes, mixed process that includes such as genetics, life style, variables chronic disease. Free radicals are highly reactive chemicals which contain an electron that isnt matched in an atom or molecule orbital. The most fundemental free radicals in biological systems are the ones that consist of oxygen and they are called reactive oxygen species and they cause oxidative stres formation. Oxidative stres is the corruption case of the balance between oxygen formation and antioxidant defense in the direction of the oxidants..It is in a close relationship with such pathogenesis of many pathological tables and aging mainly as cancer,heart diseases, diabetes and diabetes complications. Apoptosis that occurs in the existence of severe and persistent oxidative stress increases in such diseases as Alzeimer and Parkinson whose incidence increases by aging.

Anahtar Kelimeler

Free radicals, reactive oxygen species, oxidative stres, aging

Kaynakça

• Eþer Ý. Yaþlýlýkta Meydana Gelen Fizyolojik Deðiþiklikler. Ege Üniversitesi Hemþirelik Yüksekokulu Dergisi 1991; 7:51–57.
• Rusk HMD: Rehabilitation Medicine. Saint Louis, The CV Moscopy Company. 1971; p 92-188.
• Ergin K. Yaþlanmayla Ýlgili Fizyolojik Deðiþiklikler. Ege Üniversitesi Hemþirelik Yüksek Okulu Dergisi 1992;8:75-82
• Cluff LR. Problems of the Health-Ýmpairment Elderly: A Foundations Expenence in Geriatrics. Journal of American Geriatrics Society 1983; 31(11):665-672
• Belek. Ý. Algýlanan Saðlýkta Sýnýfsal ve Sosyoekonomik Eþitsizlikler. Antalya'da Bir Alan Araþtýrmasý. Toplum ve Hekim 1998;13:4. 292–299.
• Erdoðan. N. Huzurevi Yaþlýlarý. Sosyoloji Dergisi. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayýný 1993;4:157- 202.
• Bilir, N. Bulaþýcý Olmayan Hastalýklarýn Kontrolü ve Yaþlýlýk Sorunlarý. Halk Saðlýðý Temel Bilgiler Kitabý 2006:359-369. , Güneþ Kitapevi, Ankara
• Toprak Ý, Soysal T, Bal E, ve ark. Yaþlý Saðlýðý 2002: 3-8, Pelin Ofset, Ankara
• Jones CJ, Rose DJ. Physical Activity Instruction of Older Adults, Human Kinetics. First Editions. 2005: 3-4, Nirsa Education Publication Center, Champaign.
• LeMura LM, Duvillard S P. Clinical Exercise Physiology. Application and Physiological Principles.. First Editions. 2004: 2-3, Lippincott Williams&Wilkins, Baltimore.
• United Nations. Programme on Aging. The Ageing of the World's Population. . Eriþim Tarihi: 22.03.2010
• Skinner J S. Exercise Testing and Exercise Prescription for Special Cases. Third Edition. 2005: 5, Lippincott Williams&Wilkýns, Baltimore.
• Erdinçer DS. Yaþlýda Koruyucu Hekimlik. Klinik Geliþim 2004; 17(2): 16-24
• U.S. Department of Health and Human Services. Physical Activity and Health: a Report from the Surgeon General. Atlanta: U.S. Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion. 1996.
• Türkiye yaþlýlarýnýn Durumu ve Yaþlanma Ulusal Eylem Programý, e-kitap, 2007, . Eriþim Tarihi:30.03.2010.
• Hipkiss QR. Biological aspects of ageing. Psychiatry 2007; 6(12): 476-479.
• Sen CK. Antioxidant And Redox Regulation Of Cellular Signaling: Introduction. Med Sci Sports Exerc 2001;33:368–70.
• Karabulut B, Kabakçý T. Serbest Radikaller. Akademi 1995; 1:28-35.
• Fridowich I. The Biology of Oxygen Radicals. Science 1978; 201:875-877.
• Cheeseman KH, Slater TF. An Ýntroduction to Free Radical Biochemistry, Free Radicals in Medicine 1993: 81- 493.
• Bejma J ve Ji L. Aging and Acute Exercise Enhance Free Radical Generation in Rat Skeletal Muscles. J. Appl Physiol 1999; 87(1):465-470.
• Çakatay U., Telci A. Oksidatif Protein Hasarý ve Saptanmasýnda Kullanýlan Marker’lar. Ýst Týp Fac Mecmuasý 2000;63:314-317.2
• Stadtman ER. Role of Oxidant Species in Aging. Curr Med Chem 2004; 11(9),1105–1112.
• Zaobornyj T, Valdez LB, La Padula P, Costa LE, Boveris A. Nitric Oxide. 2005;13(1):62.
• Effect of Sustained Hypobaric Hypoxia During Maturation and Aging on Ratmyocardium. II. mtNOS activity. J Appl Physiol 2005;98(6):2370-5.
• Shigenaga MK, Hagen TM, Ames BN. Oxidative Damage and Mitochondrial Decay in Aging. Proc Natl Acad Sci USA 1994; 91(23):10771–8.
• Gülbahar Ö. Protein Oksidasyonunun Mekanizmasý, Önemi ve Yaþlýlýkla Ýliþkisi. Turkish Journal of Geriatrics 2007; 10(1): 43-48.
• Halliwell B, Gutteridge JMC. Free Radicals in Biology and Medicine. 3rd ed. 1999: New York: Oxford,.
• Atmaca E, Aksoy A. Oksidatif DNA Hasarý ve Kromatografik Yöntemlerle Tespit Edilmesi. YYU Veteriner Fakültesi Dergisi 2009; 20(2): 79-83.
• Cankurtaran M. Yaþlýlýk, yaþlanma mekanizmalarý, antiaging ve yaþam tarzý deðiþiklikleri. 7.Ulusal Ýç Hastalýklarý Kongresi, Kongre Kitapçýðý, 2005; 1-5.
• Çakatay U. Telci A., Yýlmaz ÝA., Tekeli, F., Akçay T., Sivas A. Yaþlanmanýn Plazma Oksidatif Protein Hasarýna Etkisi. Cerrahpaþa J Medicine 2000; 31(4), 220-223.
• Radak Z, Chung HY, Goto S. Exercise and Hormesis: Oxidative Stress-related Adaptation for Successful Aging. Biogerontology 2005; 6(1):71–5.
• Butterfield DA, Koppal T, Howard B, Subramaniam R, Hall N, Hensley K, Yatin S, Allen K, Aksenov M, Aksenova M, Carney J. Structural and functional changes in proteins induced by free radical-mediated oxidative stress and protective action of the antioxidants N-tert-butyl-alpha-phenylnitrone and vitamin E. Ann N Y Acad Sci 1998; 854: 448-462.
• Çakatay U, Telci A, Yýlmaz AÝ, Akçay T, Sivas A. Yaþlanmanýn plazma oksidatif protein hasarýna etkisi. Cerrahpaþa J Med 2000; 31(4): 220-223.
• Sacher GA. Life table modification and life prolongation. In: Handbook of the biology of aging. Ed. Finch, C.E., Hayflick, L. New York, Van Nostrand, 1977; 582-638.
• Demirsoy A. Yaþlanmanýn ve ölümün evrimsel öyküsü. Geriatri 1998; 1(1):1-12.
• Çavdar C, Sifil A, Çamsarý T. Reaktif Oksijen Partikülleri ve Antioksidan Savunma. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi 1997; 3-4: 92-95.
• Balazs L, Leon M. Evidence of an Oxidative Challenge in Alzheimer’s Brain. Neurochemical Research 1994; 19.1131–7.
• Lewen A, Matz P, Chan PH. Free radical pathways in CNS injury. Journal of Neurotrauma 2000;17:871-90.
• Kurt N. Yaþa baðýmlý olarak antioksidan enzimlerin süperoksit dismutaz (SOD), Katalaz (CAT) aktivitelerinin ve malondialdehit (MDA) seviyelerinin incelenmesi.Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi 2008; 2.
• Miquel J, Economos C, Fleming J, Johnson JE. Mitochondrial role in Cell Ageing. Exp Gerontol 1980; 15: 575–591.
• Wallace DC. Mitochondrial DNA in Aging and Disease. Scientific American 1997; 8: 40-47.
• Burçak G, Andican G. Oksidatif DNA Hasarý ve Yaþlanma. Cerrahpaþa Týp Dergisi 2004;35(4); 159- 169.
• Martin GM, Oshima J. Lessons from Hhuman Progeroid Syndromes. Nature 2000; 408: 263–266.
• Luft R. The Development of Mitochondrial Medicine. Proc Natl Acad Sci USA 1994; 91: 3731-3738.
• Markesbery WR: Oxidative stress hypothesis in Alzheimer's disease. Free Rad Biol Med 1997; 23: 134-147.
• Yüksel M, Haklar G, Yalçýn AS. Deneysel alzheimer hastalýðý modelinde reaktif oksijen türleri ve nitrik oksit düzeyleri. Geriatri 2002; 5(2): 39-43.
• Gürgöze SY, Þahin T, Durak MH. Memelilerde ortalama yaþam süresi ve yaþlanma sürecinde serbest radikallerin rolü. Ýstanbul Üniv. Vet Fak Derg 2007; 33(1): 43-49.
• Kim JW, No JK, Ikeno Y, Yu BP, Choi JS,Yokozawa T, Chung HY. Age-relatedchanges in redox status of rat serum. Arch Gerontol Geriat 2002; 34: 9-17.
• Tolmasoff JM, Ono T, Cutler RG. Superoxide dismutase: correlation with life span and specific metabolic rate in primate species. Proceding of the National Academy of Science 1980; 77: 2777–2781.
• Wickens AP.Ageing and the free fadical theory. Respiration Physiology 2001;128: 379–391.
• Sohal RS. Role of oxidative stres and protein oxidation in the aging process. Free Radical Biology and Medicine 2002; 33(1): 37–44.
• Garcia-Arumi E, Andreu AL, Lopez-Hellin J, Schwartz S. Effect of oxidative stress on lymphocytes from elderly subjects. Clin Sci 1998; 94: 447-452.
• Ýnal ME, Kanbak, G, Sunal E. Antioxidant enzyme activities and malondialdehyde levels related to aging. Clinica Chimica Acta 2001;305:75-80.