Analysis of Postgraduate Theses on Environmental Literacy in Türkiye through Meta-Synthesis

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 79 - 106, 15.03.2024

Ayşe Nur Maviş Çağlar Hafsa Şehadet Filiz

https://doi.org/10.29250/sead.1380642

Öz

Environment is the habitat where humans, animals, plants, and other living organisms sustain their lives and interact with one another. Environmental literacy, as for that, is a skill that enables us to understand the environment we live in, to create a common consciousness towards the environment, to know the responsibilities towards the environment, and to transmit the environment to future generations by protecting it. In this study, the aim is to analyse postgraduate theses prepared on environmental literacy in Türkiye by using the meta-synthesis method. Answers to the main question of "What is the trend of postgraduate theses prepared in Türkiye in the field of environmental literacy?" and the accompanying sub-questions are scrutinized. During the preparation of this study as a qualitative research, literature review and meta-synthesis methods are utilized. The study group of the research consist of 24 postgraduate theses found in the Higher Education Board National Thesis Center Database by typing the keyword "environmental literacy" in the search bar, which were prepared in the field of education. These theses were examined, classified, and evaluated based on certain criteria. It can be said that interesting results related to environmental literacy were obtained within the scope of the study.

Anahtar Kelimeler

Environmental literacy, Meta-synthesis, Thesis analysis, Qualitative research

Meta-Sentez Aracılığıyla Türkiye’de Çevre Okuryazarlığı Konusunda Yapılmış Lisansüstü Tezlerin Analizi

Öz

Çevre; insanların, hayvanların, bitkilerin ve diğer canlı organizmaların hayatlarını sürdürdükleri, birbirleriyle karşılıklı olarak etkileşimde bulundukları ortamdır. Çevre okuryazarlığı ise yaşadığımız çevreyi tanımayı, çevreye karşı ortak bir bilinç oluşturmayı, çevreye yönelik sorumlulukların bilinmesini ve çevreyi koruyarak gelecek nesillere aktarmayı sağlayan bir beceridir. Bu çalışmada, Türkiye’de çevre okuryazarlığı konusunda hazırlanmış lisansüstü tezlerin meta-sentez yöntemiyle çözümlemesi hedeflenmiştir. ‘’Ülkemizde çevre okuryazarlığı alanında hazırlanan lisansüstü tezlerin eğilimi nasıldır?’’ ana sorusuna ve beraberinde meydana getirilen alt sorularına cevaplar aranmıştır. Söz konusu çalışma, nitel bir araştırma olarak hazırlanırken literatür taraması ve meta- sentez metodundan faydalanılmıştır. Hazırlanmış olan araştırmanın çalışma grubunu, Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanında arama çubuğuna “çevre okuryazarlığı” terimi yazıldığında anahtar kelimelerde çıkan ve eğitim alanında hazırlanmış olan 24 lisansüstü tez oluşturmaktadır. İncelenmiş olan bu tezler belli ölçütler belirlenerek sınıflandırılmış ve değerlendirilmiştir. Çalışmanın kapsamında çevre okuryazarlığı konusuna yönelik ilgi çekici sonuçlara ulaşıldığından bahsedilebilir.

Anahtar Kelimeler

Çevre okuryazarlığı, Meta sentez, Tez analizi, Nitel araştırma

Kaynakça

• Akıllı, M., & Genç, M. (2015). Ortaokul öğrencilerinin çevre okuryazarlığı alt boyutlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Dergisi, 5 (2), 81-97.
• Briggs, D. (2003). Environmental pollution and the global burden of disase. British Medical Bulltein, 68 (1),1-24.
• Demir, Y. (2022). Sosyal bilgiler ders kitabının çevre okuryazarlığı açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 20 (3), 1094-1112.
• Doğanay, A., Ataizi, M., Şimşek, A., Salı, J., & Akbulut, Y. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Anadolu Üniversitesi Yayıncılık.
• Dündar, R. & Kızık, M. M. (2022). Ekolojik okuryazarklık, çevre eğitimi ve sürdürülebilir gelişme odaklı eğitim anlayışı bağlamında çevre temasının hayat bilgisi dersi programındaki yerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23 (3), 1954-1974.
• Gülay-Ogelman, H. & Güngör H. (2015). Türkiye’deki okul öncesi dönem çevre eğitimi çalışmalarının incelenmesi: 2000-2014 yılları arasındaki tezlerin ve makalelerin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (32), 180-194.
• Günşen, G. (2023). Çevre eğitimi etkinliklerinin okul öncesi öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalığına ve çevre bilincine yönelik ilgi düzeyine olan etkisinin incelenmesi. Uluslararası Eğitim Çalışmaları Dergisi, 4(1), 1-13.
• Gür, H. (2016). İklim değişikliği nedir? Biyolojik sistemleri nasıl etkiler? Bilim ve Gelecek Dergisi, 143, 78-83.
• Holdgate, M. W. (1979). A perspective of environmental. Cambridge University Press.
• Kahyaoğlu, M. (2016). Türkiye’de doğa eğitimi üzerine yapılan çalışmaların analizi: Bir meta sentez çalışması. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 1-14.
• Kayaer, M. & Çiftçi, S. (2022). Yükseköğretimde çevre eğitiminin çevre bilincine etkisi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 29 (1), 93-106.
• Kiziroğlu, İ. (2023). Çevre eğitimi ve çevre bilinci. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği Tabiat ve İnsan Dergisi, 2 (193), 5-17.
• Koçoğlu, E. & Gökalp, L. (2021). Türkiye’de küresel ısınma alanında yapılan lisansüstü tezlerin analizi: bir meta sentez çalışması. Doğu Coğrafya Dergisi, 26 (46), 129-142.
• Miles, M. B & Huberman, A. M. (2016). Nitel veri analizi (2. baskı). (Çev. Ed. S. Akbaba Altun ve A. Ersoy). Pegem Akademi.
• Roth, C. E. (1992). Environmental literacy: its roots, evolution and directions in the 1990s. ERIC Clearinghouse Product.
• Polat, S., & Ay, O. (2016). Meta sentez: kavramsal bir çözümleme. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 4 (2), 53-54.
• Timur, B., Yılmaz, Ş., & Timur, S. (2014). Çevre okuryazarlığı ile ilgili 1992-2012 yılları arasında yayımlanan çalışmalarda genel yönelimlerin belirlenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(5), 22-41.
• Aydın, M. K. (2022). Okulöncesi öğretmenlerinin çevre okuryazarlığı ile ekolojik vatandaşlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Benzer, E. (2010). Proje tabanlı öğrenme yaklaşımıyla hazırlanan çevre eğitimi dersinin fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre okuryazarlığına etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Boncukçu, G. (2020). Sürdürülebilir kalkınma konusunda probleme dayalı öğrenme modelinin ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin çevre okuryazarlığı, problem çözme ve öz düzenleme becerilerine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
• Can, D. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin çevre okuryazarlığı, başarı ve kimyaya karşı tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Çinikaya, C. (2022). Sosyal bilgiler dersinde çevre okuryazarlığını geliştirmeye yönelik akademisyen ve öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Fettahlıoğlu, P. (2012). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre okuryazarlığının geliştirilmesine yönelik olarak argümantasyon ile probleme dayalı öğrenme yaklaşımının kullanımı [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Güler, E. (2013). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin çevre okuryazarlığı düzeylerinin belirlenmesi ve öğrencilerin okuryazarlığı düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Kapan, R. (2020). Hemşirelik öğrencilerinin çevre okuryazarlığı düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sinop Üniversitesi.
• Karakaya, Ç. (2016). ‘‘İnsan ve çevre’’ ünitesi için sınıf dışı öğretim uygulamasının çevre okuryazarlığı üzerine etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Karaosmanoğlu, A. B. (2018). Örnek olay yönteminin 7. sınıf ortaokul öğrencilerinin çevre okuryazarlığına etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kastamonu Üniversitesi.
• Karayılan, G. (2017). Oyun temelli ekolojik ayak izi etkinliklerinin dört ve beşinci sınıf öğrencilerinin çevre okuryazarlığına etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Kışoğlu, M. (2009). Öğrenci merkezli öğretimin öğretmen adaylarının çevre okuryazarlığı düzeyine etkisinin araştırılması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Kocatürk. D. (2016). Çevre sorunlarını ve eylemlerini araştırma ve değerlendirme modeline dayalı öğretim yönteminin 7. sınıf öğrencilerinin çevre okuryazarlığına ve kavram öğrenmelerine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Öney, H. (2022). Çevre okuryazarlığı konusunda yapılmış olan nitel araştırma çalışmalarına yönelik betimsel bir araştırma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Örnek, G. T. (2022). Hayat bilgisi dersinde yer temelli öğretim uygulamalarının öğrencilerin girişimcilik becerisi ve çevre okuryazarlığına etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Özdil, E. (2021). Kimya öğretmenlerinin, öğretmen adaylarının ve çevre ile ilişkili meslek gruplarındaki bireylerin çevre okuryazarlığı seviyelerinin karşılaştırılması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Sonekinci, A. (2019). Çevre okuryazarlığı kapsamında geliştirilen materyallerin öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık ve epistemolojik inançlarına olan etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adıyaman Üniversitesi.
• Sontay, G. (2013). Üstün yetenekli öğrencilerle akranlarının çevre okuryazarlığı düzeylerinin karşılaştırılmalı incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Şafak, B. (2020). Eğitim teknolojisi araçlarıyla desteklenen çevre eğitiminin fen bilimleri öğretmen adaylarının çevre okuryazarlığına etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Şahin, M. (2015). Ortaokul öğrencilerinin çevre okuryazarlığı düzeylerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Aksaray Üniversitesi.
• Şahin, N. (2020). Ortaokul öğrencilerinin çevre okuryazarlığının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Türkeli, Ö. (2022). Öğretmen adaylarının çevre okuryazarlığı kavramına ilişkin tutum ve davranışlarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi.
• Uyar, A. (2016). Bilgisayar destekli çevre eğitiminin bilgisayar teknolojileri programı öğrencilerinin çevre okuryazarlığına etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Yucasu, Ş. (2015). Proje Tabanlı öğrenme yönteminin fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre okuryazarlığına etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi.