Evrimsel Pedagoji: Bazı Pedagojik Uygulamaların Evrimsel Dayanakları ve Öğretim Süreçlerine Yansımaları

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 3, 340 - 361, 15.11.2024

Levent Vural

https://doi.org/10.29250/sead.1548887

Öz

İnsanın evrimi, milyonlarca yıllık bir süreçte gerçekleşen oldukça karmaşık biyolojik, psikolojik ve kültürel değişimlerin sonucudur. Bu süreç, atalarımızın çevresel koşullara uyum sağlama yetenekleri sayesinde bugünkü modern insanın evrimine kadar uzanır. Evrimsel süreç, yalnızca fiziksel özelliklerin değil, aynı zamanda zihinsel kapasitenin ve toplumsal yapıların da gelişimini içerir. Bu nedenle evrimin insanın kültürel ve psikolojik özelliklerini temelden etkilemiş olması doğal bir sonuçtur. Son yıllarda yapılan çalışmaların ışığında evrimsel psikoloji, evrimsel psikiyatri gibi alanların doğmasının temel nedeni de evrimsel süreçlerin bu gibi alanlara ilişkin katkılarını arama arayışından kaynaklanmaktadır. Evrimsel pedagoji de temelde böyle bir arayışın sonucudur. Evrimsel süreçlerin etkilediği psikolojik ve kültürel durumların pedagojiye ilişkin yansımalarını arama arayışı sonucu şekillenmiştir. Bu nedenle evrimsel pedagoji bir sentezdir. Pedagojik anlamda yer alan birçok uygulamanın evrimsel süreçte nasıl şekillenmiş olabileceğini açıklayabilme arayışındadır. Bu amaçla evrimsel psikolojiden ve doğrudan insanın biyolojik evriminden büyük ölçüde yararlanır. Böyle bir temellendirme arayışı, evrimsel anlamda ortaya çıkmış durumların sınıf ortamında yeniden üretilmesiyle öğretme-öğrenme sürecinde daha faydalı bir sürecin gerçekleşebileceğini öngörmektedir. Yani öğreticiler evrimsel süreçlerle uyumlu özellikleri öğretim tekniklerinde, sınıf yönetiminde ve öğrenmeyi öğrenmeye yönelik becerilerin gelişiminde kullanırlar ve sınıf ortamında yer verirlerse öğrenme süreci daha etkili hale gelebilecektir. Bu çalışmanın temel çıkış noktası budur. Çalışma boyunca bunun hangi pedagojik uygulamalarda kendisini gösterebileceğine yönelik bazı örnekler üzerinde durulmuştur. Bu çalışmada verilen açıklamaların ve örnek durumların dışında da diğer araştırmacılar tarafından farklı pedagojik uygulamaların evrimsel süreçlerle ilişkilendirilmesi yapılabilir. Bu nedenle evrimsel pedagoji yeni bir alan olmasının yanında geliştirilmeye açık bir alan olarak araştırmacıların ilgisine açık durumdadır.

Anahtar Kelimeler

Evrim, Öğretim, Evrimsel pedagoji, Evrimsel psikoloji

Evolutionary Pedagogy: Evolutionary Foundations of Certain Pedagogical Practices and Their Implications in Teaching Processes

Öz

Human evolution is the result of highly complex biological, psychological and cultural changes over millions of years. This process can be traced back to the evolution of modern humans, thanks to the ability of human ancestors to adapt to environmental conditions. The evolutionary process involves the development not only of physical characteristics, but also of mental capacities and social structures. It is therefore a natural consequence that evolution has fundamentally influenced human cultural and psychological traits. The main reason for the emergence of fields such as evolutionary psychology and evolutionary psychiatry in the light of recent studies is the search for the contributions of evolutionary processes to such fields. Evolutionary pedagogy is basically the result of such a search. It was shaped as a result of the search for the reflections of psychological and cultural situations affected by evolutionary processes on pedagogy. Therefore, evolutionary pedagogy is a synthesis and it seeks to explain how many pedagogical practices may have been shaped in the evolutionary process. To this end, it draws heavily on evolutionary psychology and directly on human biological evolution. Such a quest for grounding predicts that a more beneficial process can be realized in the teaching-learning process by reproducing evolutionary situations in the classroom environment. In other words, the learning process can become more effective if teachers use the features compatible with evolutionary processes in their teaching techniques, classroom management, and the development of skills for learning to learn, and if they include them in the classroom environment. This is the main starting point of the study. Throughout the study, some examples of the pedagogical practices in which can manifest itself are emphasized. In addition to the explanations and examples given in the study, other researchers may associate different pedagogical practices with evolutionary processes. Therefore, evolutionary pedagogy is not only a new field but also a field that is open to the interest of researchers as a field open to development.

Anahtar Kelimeler

Evoluation, Evolutionary pedagogy, Instruction, Evolutionary psychology

Kaynakça

• Abed, R., & St John-Smith, P. (Eds.). (2022). Evolutionary psychiatry: Current perspectives on evolution and mental health. Cambridge University Press.
• Ağacı, E., & Bakırcı, Ç. M. (2014, August 09). Erkeklerin Takım sporları sevdası evrimle ilişkili olabilir mi?. Evrim ağacı. Retrieved June 13, 2024. from https://evrimagaci.org/s/2538
• Aknin, L. B., Van de Vondervoort, J. W., & Hamlin, J. K. (2018). Positive feelings reward and promote prosocial behavior. Current opinion in psychology, 20, 55-59.
• Alper, Y., Tangör, A., & Bayratktar, E. (2001). Herkes için psikiyatri. Gendaş Yayınları.
• Amici, F., Call, J., & Aureli, F. (2017). Coexistence of general intelligence and specialized modules. Behavioral and Brain Sciences, 40, e196. https://doi.org/10.1017/S0140525X16001576
• Bahçekapılı, H. G. (2023). İnsanlarda özgeci işbirliğinin evrimsel ve psikolojik temelleri. In B. Keleş (Ed.), Evrimsel psikoloji (pp. 331-365). Nobel Yayınevi.
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. Prentice-Hall.
• Barton, R. A. & Venditti, C. (2014). Rapid evolution of the cerebellum in humans and other great apes. Current Biology, 24, 2440–2444. https://doi.org/10.1016/j.cub.2014.08.056
• Başıbüyük, E. (2023). Evrim teorisi ateizm ilişkisi: Richard Dawkins örneği [Unpublished Master's Thesis]. Ordu University
• Bell, A. V., & Hernandez, D. (2017). Cooperative learning groups and the evolution of human adaptability: (another reason) Why hermits are rare in tonga and elsewhere. Human Nature, 28, 1-15.
• Berge, T. T. & Hejewizk, R. V. (1999). Procedural and declarative knowledge: An evolutionary perspective. Theory & Psychology, 9(5), 605-624.
• Bruner, J (1960). The process of education. Harvard University Press.
• Bruning, R. H., Schraw, G. J., & Norby, M. M. (2011). Cognitive psychology and instruction (5th ed.). Pearson.
• Buss, D. M. (Ed.). (2005). The handbook of evolutionary psychology. John Wiley & Sons, Inc.
• Cuncic, A., Atıcı, M., & Alparslan, E. (2024, March 25). Psikolojide bilgi işleme kuramı nedir? Bir bilgiyi öğrenmek için hangi aşamalardan geçmek gerekir?. Evrim ağacı. Retrieved July 31, 2024. from https://evrimagaci.org/s/17216
• Demirsoy, A. (2021). Biyolojik saat. Belleğin ve davranışların evrimi. Sarmal Kitabevi
• Demirsoy, A. (2023). Herkes için evrim el kitabı. Sarmal Kitabevi
• Dursunoğlu, İ. (2016). Sosyal Darwinizm. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 210-221.
• Durrant, R., & Ellis, B. J. (2013). Evolutionary psychology. In R. J. Nelson, S. J. Y. Mizumori, & I. B. Weiner (Eds.), Handbook of psychology: Behavioral neuroscience (2nd ed., pp. 26–51). John Wiley & Sons Ltd.
• Felder, R. M., & Brent, R. (2007). Cooperative learning. Active learning: Models from the Analytical Sciences, 970, 34-53.
• Green, C. D. (2015). Hall’s developmental theory and Haeckel’s recapitulationism. European Journal of Developmental Psychology, 12(6), 656-665. https://doi.org/10.1080/17405629.2015.1074069
• Hoffman, M. L. (1978). Psychological and biological perspectives on altruism. International Journal of Behavioral Development, 1(4), 323–339.
• Huxley, J. (1942). Evolution: The modern synthesis. George Allen and Unwin.
• Johnson, D. W., & Johnson, R. T. (2015). Theoretical approaches to cooperative learning. In R. Gillies (Ed.), Collaborative learning: Developments in research and practice, (pp. 17-46). Nova Science Publisher.
• Kaya, Ö. E. (2023). Bilişsel süreçlere evrimsel bakış. In B. Keleş (Ed.), Evrimsel psikoloji (pp. 167-183). Nobel Yayınevi.
• Karadağ, E. & Mutafçilar, I. (2009). A theoretic analysis on altruism in prosocial behavior axis. Journal of Flsf, 8, 41-70.
• Kurzban, R. (2012). Evolutionary psychology. In V.S. Ramachandran (Ed.), Encyclopedia of human behavior (Second Edition). (pp.118-124). https://doi.org/10.1016/B978-0-12-375000-6.00160-9.
• Karaca, Ç. (2023). Evrim ve insanın doğası. In B. Keleş (Ed.), Evrimsel psikoloji (pp. 1-34). Nobel Yayınevi.
• Lazar, L., & Eisenberger, N. I. (2022). The benefits of giving: Effects of prosocial behavior on recovery from stress. Psychophysiology, 59(2), e13954. https://doi.org/10.1111/psyp.13954
• Midlarsky, E. (1991). Helping as coping. In M. S. Clark (Ed.), Prosocial behavior (pp. 238–264). Sage Publications, Inc.
• OpenAI. (2024). ChatGPT (Version 4.0) [Software]. Retrieved from https://openai.com/
• Parmaksız, İ. (2020). İyimserlik, özgecilik ve medeni durumun psikolojik dayanıklılık üzerindeki etkileri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 285-302. https://doi.org/10.9779/pauefd.576186
• Piaget, J. (1950). The psychology of intelligence. Harcourt, Brace.
• Sakınç, M. (2015). Aklın ve beynin evrimi. Bilim ve Gelecek, 132, 32-41.
• Schroeder, D. A., & Graziano, W. G. (2015). The field of prosocial behavior: An introduction and overview. In David A. Schroeder William G. Graziano (Ed.), The Oxford handbook of prosocial behavior (pp. 3-34). Oxford University Press.
• Senemoğlu, N. (1995). Gelişim öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya. Gazi Kitabevi.
• Sevinç, M. (2004). Erken çocukluk gelişimi ve eğitiminde oyun. Morpa Kültür Yayınları.
• Solak, Ç., Bakırcı, Ç. M. (2017, August 03). Evrimsel psikoloji nedir?. Evrim ağacı. Retrieved September 2, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5191
• Slavin, R. E. (1999). Comprehensive approaches to cooperative learning. Theory into Practice, 38(2), 74-79. https://doi.org/10.1080/00405849909543835
• Şenyuva, M. (2023). Oyun kuramları üzerine bir inceleme [Unpublished Master's Thesis]. İstanbul Kültür University.
• Teber, S. (2017). Davranışlarımızın kökeni (14.Baskı). Say Yayınları.
• Tooby, J., & Cosmides, L. (2005). Conceptual foundations of evolutionary psychology. In D. M. Buss (Ed.), The handbook of evolutionary psychology (pp. 5–67). John Wiley & Sons, Inc.
• Ün Açıkgöz, K. (1995). İşbirlikli öğrenme: avantajları, anlamı, bazı yanılgılar ve Türkiye’deki durumu. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 1-21.
• Üzümçeker, E., Gezgin, G.N., & Akfırat, S. (2019). Sosyal ve evrimsel psikolojide insan özgeciliği bilmecesi. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 3(5), 93-110. https://doi.org/10.31461/ybpd.559805
• Wilson, D. S. (1997). Altruism and organism: disentangling the themes of multilevel selection theory. The American Naturalist, 150(91), 22-34. https://doi.org/10.1086/286053
• WorldAtlas. (2024, August). The most popular sports in the world. https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-most-popular-sports-in-the-world.html
• Yavuzer, N. (2017). Bir prososyal davranış kaynağı olarak özgeci motivasyonun ilgili alan yazını ışığında değerlendirilmesi. HAYEF Journal of Education, 14(1), 105-126.
• Yerlikaya, Y. G., & Doğruyol, B. (2020). İşbirliği ölçeği: Kültürel adaptasyon. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 350-363. https://doi.org/10.21733/ibad.730704