İhtiras ve Servetin Gölgesinde Bir Sultan: Fatma Sultan

Yıl 2023, Sayı: 49, 253 - 266, 20.06.2023

Gökhan Civelek İbrahim Etem Çakır

https://doi.org/10.21497/sefad.1313324

Öz

Bu çalışmada Fatma Sultan’ın hayatı, evlilikleri, serveti ve servetinin kaynağı, lüks yaşantısı, ev eşyaları, maddi kültürün önemli unsuru olan giyim-kuşam ürünleri, takı ve aksesuarları hakkında bilgilere yer verilmiştir. Fatma Sultan, babası Sultan I. Ahmed, kardeşleri Sultan II. Osman, Sultan IV. Murad ve Sultan İbrahim’in saltanatını görmüş, annesi Kösem Sultan’ın muktedir olduğu döneme şahit olmuş ve aynı zamanda yeğeni Sultan IV. Mehmed’in hükümdarlığına da yetişmiştir. Bu sayede yaşamı boyunca hanedan içinde, saray çevresinde ve devlet idaresinde itibarlı ve saygın bir konuma sahip olmuştur. Fatma Sultan Topkapı Sarayı’ndan ayrıldıktan sonra genellikle Eyüp semtindeki konağı ve çiftliklerinde şaşaalı bir hayat sürmüştür. Konağında kullandığı ev eşyaları lüks hayatının somut bir göstergesidir. Fatma Sultan’ın giyim-kuşam malzemeleri ve takıları ise bir servet değerindedir. Dış giyim unsurları olarak pahalı ve gösterişli kürkler, kaftanlar ve kuşaklar öne çıkmaktadır. Elmas, yakut, zümrüt gibi kıymetli taşlarla süslenmiş takı ve ziynet eşyaları arasında saat, bilezik, küpe ve incileri yer almaktadır. Kıyafet ve takılarında olduğu gibi ev eşyaları da ihtiyaçtan ziyade gösteriş ve zenginliğini yansıtan unsurlar arasındadır. Arşiv kaynakları, dönemin kronik ve seyahatname eserlerinden yararlanılarak hazırlanan bu çalışma Fatma Sultan özelinde Osmanlı hanedanına mensup sultanların evlilikleri, lüks tutkuları, iktidar hırsları ve giyim-kuşamları hakkında teferruatlı bilgiler içermesi bakımından bu alandaki literatüre katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Fatma Sultan, maddi kültür, kadın, tereke, giyim

Fatma Sultan: A Sultan in the Shadow of Passion and Wealth

Öz

This study offers information about Fatma Sultan’s life, marriages, wealth, the source of her wealth, life of luxury, and household goods, alongside her clothing (an important element of material culture), jewelry, and accessories. Fatma Sultan saw the reigns of her father Sultan Ahmed I’s, and of her brothers Sultan Osman II, Sultan Murad IV and Sultan Ibrahim. She also witnessed the powerful period of her mother Kösem Sultan, and the reign of nephew Sultan Mehmed IV. Thus, she held a prestigious and respected position in the dynasty, around the palace, and in the state administration throughout her life. Upon leaving Topkapı Palace, she led a luxurious life in her mansion in Eyüp district and her farms. The items she used in her mansion are a tangible indicator of just how luxurious her life was. Her clothing and jewelry are worth a fortune. Her more notable outwear included expensive and ostentatious furs, caftans, and belts. She had watches, bracelets, earrings and pearls among jewelry and accessories – adorned with precious stones such as diamonds, rubies, and emeralds. Likewise, her household items also reflect ostentatiousness and wealth rather than necessity. This study, which was prepared by using archival sources, chronicles, and travel books of the period, will contribute to the related literature because it includes detailed information about the marriages, luxury passions, power ambitions and clothing of Ottoman sultans – especially Fatma Sultan.

Anahtar Kelimeler

Fatma Sultan, material culture, woman, estate, clothes.