TAO- KLARCETİ MİMARLIĞINDA TAŞ BEZEME STONE ORNAMENT IN TAO-KLARJETİ ARCHITECTURE

Yıl 2018, Sayı: 3, 303 - 397, 19.12.2018

Turgay Yazar

Öz

Anadolu’nun kuzeydoğu kesimini
oluşturan Tao-Klarceti bölgesi Ortaçağ Gürcü mimarlığının anıtsal örneklerinin
bulunduğu bir bölgedir. Bölgedeki anıtsal mimarlık örnekleri bugüne kadar pek
çok açıdan incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Ancak yapılan çalışmalarda mimari
bezemeye yeterince yer verilmemiş veya konu tüme yönelik bir bakış açısıyla ve detaylı
olarak ele alınmamıştır. Bu nedenle sunduğumuz çalışmada Tao-Klarceti bölgesi
Ortaçağ Gürcü mimarlığındaki bezeme üzerinde durulacaktır. 

Mimarinin ana unsurlarından biri
olan bezeme; malzeme, teknik, tür, motif, kompozisyon ve ikonografi gibi farklı
bakış açılarıyla ele alınabilecek geniş bir alan oluşturmaktadır. Bu nedenle çalışmamızda
malzemeye yönelik bir sınırlama yapılarak konu daraltılmış ve sadece taş bezeme
ele alınmıştır.

Konunun geliştirilmesinde bezemeyle
ilgili temel sınıflandırmalar kullanılmıştır. Sınıflandırmalardan ilki
bezemenin bulunduğu yerdir. Bu husus cephe ve iç mekân başlıkları altında ele
alınmış ve detaylandırılmıştır. İkinci bölümü bezemenin türü oluşturmaktadır. Bu
bölüm geometrik, bitkisel, figürlü, yazılı, haçlar ve diğerleri olmak üzere
altı başlık altında toplanmıştır. Her bir başlık kendi içerisinde gruplanarak
detaylandırılmıştır. Üçüncü bölümde kazıma, kabartma ve oyma gibi bezemenin
tekniği, yani işleniş biçimleri ele alınmış ve taş bezemeyle ilgili genel bir değerlendirme
yapılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Tao-Klarceti, Gürcü Mimarisi, Taş Bezeme

Kaynakça

• Aladashvili, Natela, A., Monumentalnaya skulptura Gruzii, Moscov 1977.Aladashvili, N, “Vosmigrannaya Kolonna Yuzhnoi Galeri Kharama Oskhi”, Ars Georgica, 10 (1991), s. 69-80. Aladashvili, N, Das Süd Portal der Kirche in Chahuli, Studies on Georgian Art, Tblisi 2004. Beridze V., Dzveli Kartuli khurotmodzghvreba, Tbilisi 1974.Beridze V., Arkhitektura Tao-Klarjeti, Tbilisi. 1981.Carile, Maria Cristina, “Buildings in their patrons’ hands? The multiform function of small size models between Byzantium and Transcaucasia”, Kunsttexte.de, 3(2014), s. 1-15. Djobadze, Wachtang, “The Donor Reliefs and the Date of the Oschki”, Byzantinische Zeitschrift, 69 (1976), s. 39-62.Djobadze, Wachtang, “Obzervation on the arhitectural sculpture of Tao-Klarjeti churches around one thousand A.D.”, Studien zur spätantiken und byzantinischen Kunst, Friedrich Wilhelm Deichmann Gewidmet, II, , Mainz 1986, s. 81-100.Djobadze, Wachtang, Early Medieval Georgian Monasteries in Historic Tao, Klarjet'i, and Savset'I, Stuttgart 1992.Eastmond, Antony, Royal Imagery in Medieval Georgia, Pennsylvania 1998.Eastmond, Antony -Lynn Jones, “Robing, Power, and Legitimacy in Armenia and Georgia”, Robes and Honor The Medieval World of Investiture, (ed. Stewart Gordon), New York 2001, s. 147-191.İşler, Bülent, “Gürcü Dinsel Mimarisinde Bani Tasvirli Taş Kabartmalar”, I. Uluslararsı Karadeniz Kültür Kongresi, 06-09 Ekim, Sinop, Türkiye, Karabük 2013, s. 299-310.Korkut, Tahsin, “Artvin’deki İşhan ve Cevizli (Tbeti) Manastır Kiliselerindeki Taş Süsleme Örnekleri”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sos. Bil. Enst. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van, 2010.Korkut, Tahsin, “Artvin ve Erzurum İllerindeki Bagratlı Dönemi Hıristiyan Dini Mimarisinde Taş Bezeme”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sos. Bil. Enst. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Van, 2016. Khoshtaria D., Klarjetis eklesiebi da monastrebi, Tbilisi 2005.Khundadze, Tamar, “Images of historical persons in Georgian architectural sculpture of the middle ages (6th through 11th century)”, Vakhtang Beridze 1st International Symposium of Georgian Culture Georgian Art in the Context of European and Asian Cultures, June 21-29 2008, (ed. Peter Skinner-Dimiti Tumanishvili), Tbilisi 2009, 152-158.Kvatchatadze, Ekaterine, “Main Trends in the Early Medieval Georgian Façade Sculpture of the 12th-18th Centuries”, Vakhtang Beridze 1st International Symposium of Georgian Culture Georgian Art in the Context of European and Asian Cultures, June 21-29 2008, (ed. Peter Skinner-Dimiti Tumanishvili), Tbilisi 2009, s. 159-163.Marr, Nicolai, Grigol Hantstenis Sovreba, Tao-Klardjetida Savşatı Ekbetisa, St. Petersbourg, 1911.Takaişhvili, E., Arkheologicheskaya ekspeditsiya 1917-go goda v iuzhnye provintsii Gruzii, Tiflis 1952.Yazar, Turgay, “Ortaçağ Anadolu Türk Mimari Bezemesinde Vakvak Üslubu”, Bilig, 42 (2007), s. 1-33.Winfield, David, “Some Early Medieval Figure Sculpture from North-East Turkey”, Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 31 (1968), s. 33-72.https://burusi.wordpress.com/2010/03/01/oshki/#jp-carousel-40694 (2015)