Ülke Örnekleriyle Yaşlı Refahını Artırmaya Yönelik Vergisel Ayrıcalıklar

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 2, 277 - 301, 24.09.2025

Hamdi Furkan Günay

https://doi.org/10.26650/senectus.2025.3.2.0840

Öz

Yaşlanan nüfus günümüzde gerek gelişmiş gerekse gelişmekte olan birçok ülkenin karşı karşıya kaldığı ve her geçen gün önem kazanan konulardan biridir. Tüm dünyada artan yaşlı nüfus, bu kesime yönelik politika ve düzenlemelerin yapılması gerekliliğini de beraberinde getirmektedir. Vergiler ise mali işlevinin ötesinde sosyal refahın desteklenmesinde etkili bir araç olup, yaşlı refahının artırılmasında da önemli bir politika aracı olarak öne çıkmaktadır. Bu araştırmanın amacı seçilmiş ülke örnekleriyle yaşlı refahının artırılmasında vergisel ayrıcalık uygulamalarının incelenmesidir. İncelenen ülkelerde söz konusu uygulamalar arasında yaşlılara yönelik gelir vergisi muafiyetleri, tasarrufların teşvikine yönelik vergi indirimleri gibi uygulamalar yaygın olmakla birlikte vergisel ayrıcalıkların salt şekilde sosyal amaca dönük olmadığı politikaların sosyal refahın yanı sıra yaşlanmanın kamu maliyesi üzerindeki baskısını ve nesiller arası adalet hususunu da gözettiği görülmektedir. Araştırma ve değerlendirmelerden hareketle yaşlı refahının artırılması hedefi ile ekonomik hedefler arasında dengeli bir politikanın izlenmesi gerekliliği vurgulanmıştır. Yaşlı kesimin refahının artırılması hedefinin toplumsal bir sorumluluk ve modern devlet anlayışının bir gereği olarak ele alınarak uygulanan vergisel ayrıcalıkların ekonomik yükleri kadar toplumsal faydalarının da göz önünde bulundurulması önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal politika , Vergi politikaları , Yaşlanma , Yaşlı refahı , Vergisel ayrıcalıklar

Tax Privileges to Improve Elderly Welfare with Country Examples

Öz

The aging population is an issue that many countries, both developed and developing, face today and that is gaining importance day by day. The increasing elderly population all over the world brings along the necessity of policies and regulations for this segment. Beyond its fiscal function, taxes are an effective tool in supporting social welfare and stand out as an important policy instrument in increasing the welfare of the elderly. The study examined tax privilege practices in improving the welfare of the elderly using selected country examples. Although practices such as income tax exemptions for the elderly and tax reductions to encourage savings are common in the countries examined, it is seen that tax privileges are not only socially oriented but also consider the pressure of aging on public finances and intergenerational justice in addition to social welfare. Based on the research and evaluations, it is emphasized that a balanced policy should be pursued between the objective of increasing the welfare of the elderly and economic objectives. It is important to consider the goal of increasing the welfare of the elderly as a social responsibility and a requirement of modern state understanding, and to consider the social benefits of tax privileges as well as their economic burden.

Anahtar Kelimeler

Social policy , Tax policies , Aging , Elderly welfare , Tax privileges

Kaynakça

• Age UK. (2025, April 20). Council tax reduction. Age UK. https://www.ageuk.org.uk/information-advice/money-legal/benefits-entitlements/council-tax-reduction/ google scholar
• Altun, F. (2021). Üretken bir nüfus grubu olarak yaşlı girişimciler. In F. Altun (Ed.), Ekonomik ve sosyal boyutlarıyla yaşlılık (pp. 1–16). Ankara: Gazi Kitabevi. google scholar
• Aydın, M. (2024). Yaşlanan toplum ve vergi politikası. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 63, 163–180. google scholar
• Begum, M. M., & Momen, M. N. (2019). Tax policies and older adults. In D. Gu & M. Dupre (Eds.), Encyclopedia of gerontology and population aging. Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-69892-2_244-1 google scholar
• Beşe Canpolat, Ş. (2022). Nüfusun yaşlanmasının ekonomik etkilerinin uzun dönemli bakım hizmetleri açısından incelenmesi: Türkiye için bağımlı nüfus projeksiyonları. Sosyal Güvenlik Dergisi, 12(1), 53–84. google scholar
• Bilir, N. (2018). Yaşlılık tanımı, yaşlılık kavramı, epidemiyolojik özellikler. In A. Ertürk, A. Bahadır, & F. Koşar (Eds.), Yaşlılık ve solunum hastalıkları (pp. 13–32). TÜSAD Eğitim Kitapları Serisi. google scholar Brewer, B., Conway, K. S., & Rork, J. C. (2016). Protecting the vulnerable or ripe for reform? State income tax breaks for the elderly—Then and now. Public Finance Review, 45(4), 564–594. https:// doi.org/10.1177/1091142115615671 google scholar
• Can, M. (2022). Sosyal politika kapsamında yaşlılara yönelik uygulamalar: Almanya örneği. Uluslararası Sosyal Bilimlerde Yenilikçi Yaklaşımlar Dergisi, 6(3), 336–356. google scholar
• Christopherson, R. C. (2005). Note: Missing the forest for the threes: The illusory half-policy of senior citizen property tax relief. Elder Law Journal, 13(1), 195–226. google scholar
• Conway, K. S., & Rork, J. C. (2008). Income tax preferences for the elderly. Public Finance Review, 35(5), 523–562. https://doi.org/10.1177/1091142106288177 google scholar
• Conway, K. S. & Rork, J. C., (2012). No Country for Old Men (Or Women) — Do State Tax Policies Drive Away the Elderly?, National Tax Journal, 65(2), 313-356. google scholar
• Conway, K. S. & Rork, J. C. (2014). The Consequences of State Tax Preferential Treatment of The Elderly, Proceedings. Annual Conference on Taxation and Minutes of the Annual Meeting of the National Tax Association, 107, 1-39. google scholar
• Çoban, M. N. (2020). Gümüş ekonomi. Ankara: Gazi Kitabevi. google scholar
• Davis, C., & Byerly-Duke, E. (2023, April 20). State income tax subsidies for seniors. Institute on Taxation and Economic Policy (ITEP). https://itep.org/state-income-tax-subsidies-for-seniors-2023/ google scholar
• Doğan, E., Er, N., & Köksal, Ç. (2015). Emeklilerin emlak vergisi karşısındaki durumu. Vergi Raporu, 192, 367–375. google scholar
• Duman, Y. (2014). Dünyanın en yaşlı ikinci ülkesi Almanya’da Riester emeklilik sistemi ile zorunlu emeklilik sigortası arasındaki ilişkinin analizi. Sosyal Güvence, 5, 49–66. google scholar
• Edwards, B., & Wallace, S. (2004). State income tax treatment of the elderly. Public Budgeting & Finance, 24(2), 1–20. https://doi.org/10.1111/j.0275-1100.2004.02402001.x google scholar
• Elsasser, L., & Röth, L. (2024). Fiscal implications of the populist radical right in power. Journal of European Public Policy, 32(3), 697–726. https://doi.org/10.1080/13501763.2023.2254013 google scholar
• Erol, S. (2013). Japonya’da yaşlılara yönelik sosyal politikalar. “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 15(3), 49–63. google scholar
• Esen, İ. (2019). Küresel bir sorun olarak yaşlanma: Türkiye ve İngiltere politikalarının karşılaştırmalı bir analizi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. google scholar
• Expatica. (2025, April 23). How to file your income tax in Japan in 2025. Expatica. https://www. expatica.com/jp/finance/taxes/japan-income-tax-79358/ google scholar
• Fenge, R., & Werding, M. (2004). Ageing and the tax implied in public pension schemes: Simulations for selected OECD countries. Fiscal Studies, 25(2), 159–200. https://doi. org/10.1111/j.1475-5890.2004.tb00037.x google scholar
• Fullerton, D., & Rao, N. S. (2016). The lifecycle of the 47% (NBER Working Paper No. 22580). National Bureau of Economic Research. https://www.nber.org/system/files/working_papers/ w22580/w22580.pdf google scholar
• Genser, B., & Holzmann, R. (2019). Taxing German old-age pensions fairly and efficiently. Reform Model, IV(17), 36–40. google scholar
• Germanpedia. (2025, April 21). Tax-free allowances, flat rates, & exemptions in Germany [2025 English guide]. Germanpedia. https://germanpedia.com/tax-free-allowance-germany/ google scholar
• Gümüş, İ., & Peran, T. (2017). Türkiye’de sosyal politika aracı olarak gelir vergisi uygulaması. International Journal of Academic Value Studies, 3(12), 209–219. google scholar
• Gürer, A., Küdür Çırpan, F., & Atalan Özlen, N. (2019). Yaşlı bakım hizmetleri. Sağlık Hizmetleri ve Eğitimi Dergisi, 3(1), 1–6. google scholar
• Haitz, N. (2015). Old-age poverty in OECD countries and the issue of gender pension gaps. ifo DICE Report, 13(2), 73–75. ifo Institute – Leibniz Institute for Economic Research at the University of Munich. google scholar
• HM Revenue & Customs (HMRC). (2025a, April 20). Tax when you get a pension. GOV.UK. https:// www.gov.uk/tax-on-pension/tax-free google scholar
• HM Revenue & Customs (HMRC). (2025b, April 20). National Insurance and tax after State Pension age. GOV.UK. https://www.gov.uk/tax-national-insurance-after-state-pension-age/agerelated-tax-allowances google scholar
• HM Revenue & Customs (HMRC). (2025c, April 20). Financial help if you’re disabled. GOV.UK. https://www.gov.uk/financial-help-disabled/vehicles-and-transport google scholar
• International Monetary Fund (IMF), Asia and Pacific Dept. (2017). Japan: Selected issues (IMF Staff Country Reports No. 17/243). International Monetary Fund. https://doi. org/10.5089/9781484313428.002.A003 google scholar
• Internal Revenue Service (IRS). (2025a, April 20). Individual retirement arrangements (IRAs). U.S. Department of the Treasury. https://www.irs.gov/retirement-plans/individual-retirement-arrangements-iras google scholar
• Internal Revenue Service (IRS). (2025b, April 20). Social Security income. U.S. Department of the Treasury. https://www.irs.gov/faqs/social-security-income google scholar
• Internal Revenue Service (IRS). (2025c, April 20). Topic no. 551, Standard deduction. U.S. Department of the Treasury. https://www.irs.gov/taxtopics/tc551 google scholar
• Karakuş, B. (2018). Türkiye’de yaşlılara yönelik hizmetler, kurumsal yaşlı bakımı ve kurumsal yaşlı bakımında illerin durumu. Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. google scholar
• Kaymak, H., & Dökmen, G. (2021). Nüfus yaş yapısındaki değişimin bütçe açıklarına etkisi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(3), 459–476. google scholar
• Kenanoğlu, M. E., & Aydın, M. (2022). Yaşlanan nüfusun servet dağılımı üzerindeki etkisi: Seçilmiş ülkeler üzerine bir değerlendirme. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4), 758–774. google scholar
• Lorenzoni, L. (2025). Ageing in place – How Sweden provides and pays for universal and comprehensive care for older persons. Geneva: World Health Organization. https://doi.org/10.2471/B09358 google scholar
• Norlin, J., & Prytz, L. (2023). 2024 ageing report Sweden – Country fiche. European Commission. https://economy-finance.ec.europa.eu/document/download/1a05f725-4231-411e-bcde-7d567ddd7689_en google scholar
• Okamoto, A. (2007). Optimal tax combination in an aging Japan. International Economic Journal, 21(1), 91–114. https://doi.org/10.1080/10168730701258592 google scholar
• Penner, R. G. (2000). Tax benefits for the elderly (Occasional Paper No. 5). The Retirement Project, Urban Institute. google scholar
• Penner, R. G. (2008). Federal taxes and the elderly. Public Policy & Aging Report, 18(4), 14–17. https:// www.urban.org/sites/default/files/publication/29756/1001246-federal-taxes-and-the-elderly.pdf google scholar
• Pensionsmyndigheten. (2024, April 23). For pensioners. https://www.pensionsmyndigheten.se/ other-languages/english-engelska/english-engelska/for-pensioners?utm_source google scholar
• PwC. (2025, April 22). Japan individual–Deductions. PwC Tax Summaries. https://taxsummaries. pwc.com/japan/individual/deductions google scholar
• Skatteverket. (2025a, April 27). Common deductions in the tax return. Swedish Tax Agency. https:// www.skatteverket.se/servicelankar/otherlanguages/inenglishengelska/individualsandemployees/ declaringtaxesforindividuals/commondeductionsinthetaxreturn.4.7be5268414bea064694c75e.html google scholar
• Skatteverket. (2025b, April 24). Property charge and property tax. Swedish Tax Agency. https:// skatteverket.se/servicelankar/otherlanguages/inenglishengelska/individualsandemployees/ declaringtaxesforindividuals/owningrealpropertyinswedenlivingabroad/ propertychargeandpropertytax.4.676f4884175c97df41923c6.html google scholar
• Soner Aykut, S. (2021). Yaşlılıkta sarkopeni ve sosyal hizmetin önemi. In F. Altun (Ed.), Ekonomik ve sosyal boyutlarıyla yaşlılık (pp. 209–221). Ankara: Gazi Kitabevi. google scholar
• Stanton, J. (2025, April 21). Renten-Neuerung geplant – doch wie hoch ist aktuell der steuerfreie Grundfreibetrag für Rentner? Frankfurter Rundschau. https://www.fr.de/verbraucher/renten-neuerung-geplant-doch-wie-hoch-ist-aktuell-der-steuerfreie-grundfreibetrag-fuer-rentner-93684598.html google scholar
• Şahin, C. (2021). Yaşlılıkla ilgili temel kavramlar. In H. Kumcağız & Y. Demir (Eds.), Yaşlılık psikolojisi bütüncül yaklaşım (pp. 1–26). Ankara: Pegem Akademi. google scholar
• T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2020, August 26). Yaşlılar için bilgilendirme rehberi-III. https://www.aile.gov.tr/media/45960/yaslilar-icin-bilgilendirme-rehberi-3.pdf google scholar
• Taxfix. (2025, April 21). When do you have to submit a tax return as a pensioner? Taxfix. https:// taxfix.de/en/tax-returns-pensioners/ google scholar
• Tereci, D., Turan, G., Kasa, N., Öncel, T., & Arslansoyu, N. (2016). Yaşlılık kavramına bir bakış. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 16(1), 84–116. google scholar
• The Mainichi. (2025, April 23). Japan mulls creating new tax-free investment program for seniors. https://mainichi.jp/english/articles/20250416/p2g/00m/0na/018000c google scholar
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2024, August 27). Sosyal koruma istatistikleri, 2023. https:// data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sosyal-Koruma-Istatistikleri-2023-53560 google scholar
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2025, August 26). İstatistiklerle yaşlılar, 2024. https://data.tuik. gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2024-54079 google scholar
• Tyton. (2025, April 23). A guide to tax on retirement & pension income in Japan. Tyton Capital. https://www.tytoncapital.com/portfolio/how-is-penion-and-retirement-income-taxed-japan/ google scholar
• Uyanık, Y. (2017). Yaşlılık, yaşlanan nüfus ve sosyal politika. İş ve Hayat, 3(5), 67–100. google scholar
• World Health Organization (WHO). (2025, May 11). Ageing. https://www.who.int/health-topics/ ageing#tab=tab_3 google scholar
• Yoshino, N., & Miyamoto, H. (2019). How does population aging affect the effectiveness of monetary and fiscal policies? (ADBI Working Paper No. 1064). Tokyo: Asian Development Bank Institute. https://www.adb.org/publications/how-does-population-aging-affect-effectiveness-monetary-and-fiscal-policies google scholar
• Yumurtacı, A. (2013). Demografik değişim: Psiko-sosyal ve sosyo-ekonomik boyutları ile yaşlılık. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 9–32. google scholar