Coğrafya Önemlidir!: Nüfus Yaşlanmasına Mekânsal Bir Perspektiften Bakmak

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 3 - 29, 19.03.2022

Ertuğrul Murat Özgür Mustafa Yakar

Öz

Bu makalede, önce kuramsal olarak sosyal ve beşerî bilimlerin mekânı ve mekânsallığı sosyal teoriyle ilişkili olarak çalışmalarda kullanma gereksinimi; çok paradigmalı beşerî coğrafyanın yaşlanmayı ele alış biçimi anlatılmış ve mekânsal örüntülerin, araştırma ve politika/uygulama süreçlerinde neden dikkate alınması gerektiği irdelenmiştir. Makalenin ikinci kısmında ampirik olarak Türkiye bağlamında farklı zamansal-mekânsal ölçeklerde yaşlanma örüntüleri haritalanmış ve bu yolla, hem mekânsal hem de zamansal ölçeklerde ortaya çıkan farklı yaşlanma örüntülerinin önemi tartışılmıştır. Çalışmada temel veri seti olarak TÜİK’in nüfus istatistikleri ve projeksiyonları kullanılmış, bunlardan yeni veriler üretilmiş ve tüm veriler CBS yazılımı kullanılarak görselleştirilmiştir. Ampirik bulgular, yaşlı nüfus oranlarına göre oluşturulan yaşlanma düzeylerinin Türkiye’de farklı mekânsal ölçeklerde değiştiğini, mekânsal ünite küçüldükçe yaşlanma örüntüsünün netlik kazandığını ve çeşitlendiğini ortaya koymuştur. Ayrıca il düzeyinde yaşlanmanın mekânsal örüntüsünün zamansal boyutta bir yaşlanma geçişi oluşturduğu da göstermiştir. Çalışmanın sonuçları yaşlanmadaki mekânsal-zamansal farklılıkların güncel ve geleceğe dair konumsal kararları, aynı zamanda da bölgesel ve yerel refahı etkileyebileceği düşüncesiyle ulusal düzeydeki politikaların bölgesel/yerel ihtiyaçları karşılayabilmesi için yaşlanmanın farklı mekânsal ünitelerde ve zamanlarda mekânsal-zamansal örüntülerinin dikkate alınması gerektiğine vurgu yapmıştır.

Anahtar Kelimeler

nüfusun yaşlanması, coğrafi düşünce, mekânsal dönüş, zaman-mekânsal örüntü, Türkiye

Kaynakça

• Agnew, J. (2011). Space and place. In J. Agnew and D. Livingstone (Eds.), Handbook of geographical knowledge (Chapter 23) (pp.316-330). Sage.
• Alaydın, N. (2019). Türkiye'deki yaşlılık çalışmalarına lisansüstü tezler üzerinden bakmak: Bir içerik analizi çalışması. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 12(1), 60-72.
• Andrews, G.J., Cutchin, M., McCracken, K., Phillips, D. R., & Wiles, J. (2007). Geographical gerontology: The constitution of a discipline. Social Science & Medicine, (65), 151–168.
• Andrews, G.J., Millligan, C., Phillips, D.R., & Skinner, M.W. (2009). Geographical gerontology: Mapping a disciplinary intersection. Geography Compass, 3(5), 1641–1659.
• Arun, Ö. (2018). Türkiye’de yaşlanma çalışmaları: Dün, bugün, yarın. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 8(2), 41-61.
• Barcus, H.R., & Halfacree, K. (2018). An introduction to population geographies: Lives across space. Routledge.
• Bilgili, M. (2020). Coğrafyada mekân felsefesi üzerine yaklaşımlar. International Journal of Geography and Geography Education, (41), 88-102.
• Chen, Y., Bouferguene, A., Shen, Y., & Al-Hussein, M. (2019). Difference analysis of regional population ageing from temporal and spatial perspectives: A case study in China. Regional Studies, 53(6), 849-860.
• Chou Y.H. (1995). Spatial pattern and spatial autocorrelation. In AU Frank and W. Kuhn (Eds), Spatial information theory a theoretical basis for GIS. COSIT 1995,(pp.365-375). Springer.
• Cowgill, D.O. (1974). The ageing of populations and societies. Annals of the American Academy of Political and Social Science, (415), 1-18.
• Crang, M., Thrift, N. (2000). Introduction. In M. Crang and NJ Thrift (Eds.), Thinking space (pp.1-30). Routledge.
• Deniz, A. (2018). Feminist coğrafya: Cinsiyetin coğrafyası, coğrafyanın cinsiyeti. N. Özgen (Ed.), Sosyal coğrafya içinde (s.251-284). PEGEM Akademi.
• Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). 1960 Genel Nüfus Sayımı: Türkiye Nüfusu. Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Devlet İstatistik Enstitüsü (1984). 1980 Genel nüfus sayımı: Nüfusun sosyal ve ekonomik nitelikleri: Türkiye. Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Devlet İstatistik Enstitüsü (2003). 2000 Genel nüfus sayımı: Nüfusun sosyal ve ekonomik nitelikleri: Türkiye. Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2007). Türkiye’de yaşlıların durumu ve yaşlanma ulusal eylem planı. Devlet Planlama Teşkilatı.
• Elden, S. (2009). Space I. In R. Kitchin & NJ. Thrift (Eds.), International encyclopedia of human geography (First edition,Vol. 10, pp. 262-267). Elsevier.
• Eryurt, M.A. (2014). Türkiye’de yaşlı nüfus ve yaşlılık dönemiyle ilgili yaşam tercihleri. Türkiye aile yapısı araştırması: Tespitler, öneriler içinde (s.88-109). TC Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
• Gauthier, H.L., & Taaffe, E.J. (2000). Three 20th century revolutions in American geography. Urban Geography, 23(6), 503-527.
• Gietel-Basten, S., Mau, V., Sanderson, W., Scherbov, S., & Shulgin, S. (2020). Ageing in Russia: A regional appraisal. Journal of Population Ageing, 13(1), 63–80.
• Golant, S.M. (1972). The Residential location and spatial behavior of the elderly: A Canadian example. University of Chicago, Geography Research Papers.
• Golant, S.M. (1984). The geographical literature on aging and old age: An introduction. Urban Geography, 5(3), 262–272.
• Gold, J.R. (2009). Behavioral geography. In R. Kitchin and NJ Thrift (Eds.), International encyclopedia of human geography (Vol.1, pp. 282-293). Elsevier.
• Gregory, T., & Patuelli R. (2015). Demographic ageing and the polarization of regions -an exploratory space–time analysis. Environment and Planning A: Economy and Space, 47(5), 1192–1210.
• Güleç, M. ve Tekbaş, Ö.F. (1997). Sağlık perspektifinden yaşlılık. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri, 17(6), 369-378.
• Han, X., Li, J., & Wang, N. (2018). Spatiotemporal evolution of Chinese ageing from 1992 to 2015 based on an improved Bayesian space-time model. BMC Public Health, (18), 502.
• Henderson, G., & Sheppard, E. (2006). Marx and the spirit of Marx. In S. Aitken and G. Valentine (Eds.), Approaches to human geography (pp.57-74). Sage.
• Işık, O. (1994). Değişen toplum/mekân kavrayışları: Mekânın politikleşmesi, politikanın mekânsallaşması. Toplum ve Bilim, (64-65), 7-38.
• Janelle, D., Goodchild, M. (2006). Spatially integrated social science. In B. Warf (Ed.), Encyclopedia of human geography (pp.455-457). Sage: Thousand Oaks.
• Káčerová, M., Ondačková, J., & Mládek J. (2014). Time-space differences of population ageing in Europe. Hungarian Geographical Bulletin, 63(2), 177-199.
• Kaya, İ. (2005). Sosyal teori ve beşerî coğrafya. Ulusal coğrafya kongresi 2005 (Prof. Dr. İsmail Yalçınlar anısına) Bildiri Kitabı içinde (s.257-266). Çantay.
• Kaya, İ. (2013). Coğrafi düşüncede mekân tartışmaları. Posseible Düşünme Dergisi, 2(4), 1-13.
• Kaya, İ. (2014). Coğrafi düşüncenin değişimi ve paradigmalar. Y. Arı ve İ. Kaya (Eds), Coğrafya araştırma yöntemleri içinde (s.19-49). Coğrafyacılar Derneği.
• Kürek, S. (2011). Double transitions? Regional patterns of population ageing in Poland. Geografiska Annaler: Series B, Human Geography, 93(2), 163–184.
• Li, J., Han, X., Zhang, X., & Wang, S. (2019). Spatiotemporal evolution of global population ageing from 1960 to 2017. BMC Public Health, (19), 127.
• Livingstone, D.N. (2018). Coğrafyanın kısa bir tarihi. N. Yavan ve C.Kurtar Anlı (Çev.), International Journal of Geography and Geography Education, (38), 311-317.
• Malpas, J. (2012). Putting space in place: Philosophical topography and relational geography. Environment and Planning, 30(2), 226–242.
• Mansvelt, J. (1997). Working at leisure: Critical geographies of ageing. Area, 29(4), 289-298.
• Massey, D. (1984). Introduction: Geography matters. In D. Massey and J. Allen (Eds.), Geography matters! A reader (pp.1-11). Cambridge University Press.