Dijital Kültür Olarak Mizaha Memetik Bir Bakış ve Yaşlı Bireylerin Anlamlandırma Süreci

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 3 - 19, 04.07.2024

Nagihan Ünlü Karataş

Öz

Postmodern çağda, “mem”ler, insanlar arasında bilinçli oluşturulan ve hızla yayılan popüler kültür unsurlarıdır ve görseller, videolar veya kelime kombinasyonları gibi mizahi içeriklere sahiptir. “Mem”ler genellikle toplumsal olaylara, popüler kültür ikonlarına veya günlük yaşamın komik ya da ironik yanlarına atıfta bulunur. Bu nedenle “mem”leri anlamak ve yorumlamak postmodernizmin karmaşıklığına ve özgünlüğüne dayalı bir süreçtir. Bu süreçte ironi, metinler arası ilişkiler, değişkenlik ve parçalanmışlık gibi özellikler ön plana çıkar. “Mem”leri anlamak ve yorumlamak, sürekli değişen ve çeşitlilik gösteren bir yaklaşım gerektirdiğinden bireylerin de “mem”leri anlama sürecinde sosyal, kültürel ve psikolojik faktörlerin etkili olduğunu göz önünde bulundurmak yerinde olacaktır. Eğitim seviyeleri, toplumsal değerler, kişisel ilgi alanları, politik görüşler ve kültürel farklılıklar bu unsurlar arasındadır. Yeni teknolojiler, toplumsal ve günlük yaşamdaki birçok şeyi değiştirdiği gibi mizah anlayışını da etkilemiş, bugün mizah, anlık olarak üretilen ve aynı anda hızla tüketilen fenomenler haline gelmiştir. Eğlence, alay etme ve sarkastik dil üzerine kurulu mizah, geçmiş yıllarda benimsenen mizah anlayışından farklı bir konumda bulunmaktadır. Bu problem doğrultusunda araştırma, nitel verilere dayalı derinlemesine mülakatlarla, yaşlı bireylerin “mem”leri mizahi unsurlar olarak nasıl anlamlandırdıklarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Ulaşılan önemli sonuçlar arasında, katılımcıların mizah tüketimi söz konusu olduğunda “geçmişe özlem” ve “siyaset vurgusu”na dair görüş belirttiği, yaşlı bireylerin mizah fenomenini geçmiş ile karşılaştırdığı ve siyasi çerçevede değerlendirdiği görülmektedir. Bununla birlikte, memetik bağlamda mizah anlayışı, bireylerin medya repertuvarları göz önünde bulundurulduğunda değişkenlik göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Mizah, Dijital Kültür, Dijital Mizah, Mem, Yaşlanma

Kaynakça

• Kantorovich, A. (2014). An evolutionary view of science: Imitation and memetics. Social Science Information, 53(3), 363-373.
• Arun, Ö. (2017). Sınıflar, kuşaklar ve kültüre düşkünlük: Antalya Yaşlılık Araştırması (AYA-Faz1) bulguları. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 7(1), 25–39.
• Bergson, H. (2014). Gülme: Komiğin anlamı üstüne deneme. (Çev.: Yaşar Avunç). Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Binark, M., Arun, Ö., Özsoy, D., Kandemir, B., Şahinkaya, G. (2020). Covid-19 sürecinde yaşlıların enformasyon arayışı ve enformasyon değerlendirmesi: TÜBİTAK SOBAG 120k613 no’lu araştırma projesi. Yaşlanma Çalışmaları Derneği Yayınları. (Covid-19 Sürecinde Yaşlıların Enformasyon Arayışı ve Enforma, P. 2)
• Blackmore, S. (1999). The meme machine. Oxford, England: Oxford University Press.
• Can, S., & Eke, E. (2023). Kurumlarda Mizahın Kullanımına Yönelik Kavramsal Bir Çalışma. SDÜ İfade Dergisi, 5(1), 36-53
• Carrell, A. (2008). Historical views of humor. In V. Raskin (Ed.), The primer of humor research. Berlin: Walter de Gruyter, 303-332.
• Coyne, I. T. (1997). Sampling in Qualitative Research. Purposeful And Theoretical Sampling; Merging Or Clear Boundaries?. Journal of Advanced Nursing, 26(3), 623-630.
• Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni [Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches]. M. Bütün & S. B. Demir (Ed.). Siyasal Kitabevi, Ankara
• Dawkins, R. (2021). Gen Bencildir. Kuzey Yayınları, İstanbul.
• Eagleton, T. (2020). Mizah. Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Greengross, G. (2013). Humor and aging-a mini-review. Gerontology, 59(5), 448-453.
• Hall, S. (1994). “Kültür, Medya ve İdeolojik Etki.” Der: Mehmet Küçük. Medya, İktidar, İdeoloji. Ankara: Ark Yayınevi: 169-195.
• Jameson, F. (1990). “Postmodernizm ya da Geç Kapitalizmin Kültürel Mantığı”. İçinde (Der. N. Zekâ). Postmodernizm. (Çev. G. Naliş-D. Sabuncuoğlu-D. Erksan). İstanbul: Kıyı Yayınları: 59-116.
• Josselson, R. (2013). Interviewing for qualitative inquiry: A relational approach. New York: Guilford Press.
• Kellner, D. (1993). “Toplumsal Teori Olarak Postmodernizm: Bazı Meydan Okumalar ve Sorunlar”. İçinde Modernite Versus Postmodernite. (Der. ve Çev. M. Küçük). Ankara: Vadi Yayınları: 227-258.
• Kuipers, G. (2015). Good Humor, Bad Taste, A Sociology of the Joke. Walter de Gruyter GmbH, Berlin, Boston.
• Kullar, U & İnci, S. (2015). İnci Caps: Kutsal Mizah Kırbacı, İstanbul:Epsilon Yayıncılık.
• Mak, W., & Carpenter, B. D. (2007). Humor comprehension in older adults. Journal of the International Neuropsychological Society, 13(4), 606–614. https://doi.org/10.1017/S1355617707070750
• Martin, R. A., & Kuiper, N. A. (1999). Daily occurrence of laughter: Relationships with age, gender, and Type A personality. Humor: International Journal of Humor Research, 12(4), 355–384.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3. Baskıdan Çeviri, Çeviri Editörü: S. Turan). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Milner, M. R. (2003). Pop Polyvocality: Internet Memes, Public Participation, and the Occupy Wall Street Movement. International Journal of Communication 7, 2357-2390. http://ijoc.org/index.php- /ijoc/article/view/1949/1015
• Morreall, J. (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak. (Çev.: Kubilay Aysevener-Şenay Soyer). İris Yayınları, İstanbul.
• Patton, M. Q. (2005). Qualitative Research. New York: John Wiley & Sons, Ltd.
• Polkinghome, D. E. (1989). Phenomenological research methods. In R. S. Valle & S. Hailing (Ed.), Existential-phenomenological perspectives in psychology (41-60). Plenum, New York.
• Ruch, W., McGhee, P., & Hehl, F. (1990). Age differences in the enjoyment of incongruity-resolution and nonsense humor during adulthood.. Psychology and Aging, 5(3), 348-355. https://doi.org/10.1037/0882-7974.5.3.348
• Shifman, L. (2013). Memes in a Digital World: Reconciling with a Conceptual Troublemaker, Journal of Computer-Mediated Communication, 362-377.
• Smith, P. (2005). Kültürel Kuram. (Çev. S. Güzelsarı ve İ. Gündoğdu). İstanbul: Babil Yayınları.
• Staller, K. M. (2022). Confusing questions in qualitative inquiry: Research, interview, and analysis. Qualitative Social Work, 21(2), 227-234. doi:10.1177/14733250221080533
• Stanley, J., Lohani, M., & Isaacowitz, D. (2014). Age-related differences in judgments of inappropriate behavior are related to humor style preferences. Psychology and Aging, 29(3), 528-541. https://doi.org/10.1037/a0036666