Türkiye’de Yaşlı İş Gücüne Katılım Oranı, İşsizlik Oranı ve İstihdam Oranı İlişkisinin Analizi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 34 - 45, 04.07.2024

Sinem Dündar

Öz

Evrensel bir olgu olan yaşlanma; doğum oranlarının azalması ve yaşam süresinin uzaması nedeniyle demografik geçiş sürecinin kaçınılmaz bir sonucudur. Geçiş süreci ile birlikte Türkiye’nin nüfus dinamikleri değişmiş ve yaşlı nüfus tanımlamasına evirilmiştir. Hızla yaşlanan Türkiye’de geleceğin iş gücü piyasalarında kısıtlı genç iş gücü arzı ile karşılaşılacaktır. Dinamik bir yapı olan iş gücü
piyasası; ekonomik konjonktüre duyarlıdır ve kısa dönemde iş gücü arzını etkiler. Neoliberalizm temelli gelişen politikalar, sadece istihdamın dağılımını değiştirmez aynı zamanda yaşlıların istihdama dâhil olma süreçlerinde karşılaştıkları hak ihlallerini de derinleştirir. Kalkınma sürecinin yıkıcı bir etmeni olan bu durum; yaşlıların yüksek düzeyde enformel işlerde güvencesiz çalışmaları; her yıl iş kazalarında haklarını arayamamaları; “sosyal devlet” anlayışı ile bağdaşmayan; beslenme, barınma gibi hak ihlalleri ile yedek iş gücü ordusu kategorisinde yer almalarına neden olmaktadır. Bu durum, daha eşitsiz ve yoksul bir yaşlanmayı beraberinde getirerek, gelir dağılımındaki boşluğu artıracaktır. Bu çalışmada Türkiye’de 1988-2022 yıllık verileri kullanılarak55-64 yaş arasındaki toplam nüfusun iş gücüne katılım oranı, istihdam oranı ve işsizlik oranlarının ilişkisi ekonometrik yöntemler ile araştırılmaktadır. Kısa dönemde Vektör Hata Düzeltme Modeli (Vector Error Correction Model-VECM) uygulanarak değişkenler arasında gerçekleşen sapmalar açıklanmıştır. Ampirik sonuçlar; Türkiye’de incelenen dönem içerisinde yaşlı iş gücüne katılım oranı, yaşlı istihdam oranları ve işsizlik oranları ilişkisinin varlığını kısa ve uzun dönemde desteklemektedir. Türkiye’de yaşlı iş gücüne katılım oranı, istihdam oranı ve işsizlik oranının hata düzeltme mekanizmasının negatif ve istatistiki olarak anlamlı olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yaş Ayrımcılığı, Neoliberalizm, İstihdam Oranı, İşsizlik Oranı, İş Gücüne Katılım Oranı, Zaman Serisi Analizi

Kaynakça

• Akdağ, H. (2020). Reel döviz kurunu belirleyen faktörler: Türkiye örneği. Kıroğlu, H. S. (Ed.), Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Akademik Çalışmalar-II içinde (s. 64-72). Ankara: Gece Kitaplığı
• Arun, Ö. (2013). International spotlight: developing a gerontological social policy agenda for Turkey. The Gerontologist, 53(6), 891–897. doi:10.1093/geront/gnt071
• Arun, Ö. (2014). ‘Que Vadis’ Türkiye? 2050’ye doğru yaşlanan Türkiye’yi bekleyen riskler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (32), 1-12. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1724676
• Arun, Ö. (2016). Çağdaş Türkiye’de yaşlılık ve eşitsizlik. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 6(2), 29-48. doi: 10.13114/MJH.2016.287
• Arun, Ö. (2018). Türkiye’de yaşlanmak bir armağan ya da lanet? Arun, Ö. (Ed.), Yaşlanmayı aşmak içinde (s. 23-52). Ankara: Phoenix
• Atay, E. (2023). İşgücü piyasasında yeni bir problem alanı olarak yaşlı işsizliği: seçilmiş ülkeler üzerine ampirik bir araştırma, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Yalova Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü: Yalova.
• Bloom, D. E., Chatterji, S., Kowal, P., Lloyd-Sherlock, P., Mckee, M., Rechel, B., & Smith, J. P. (2015). Macroeconomic implications of population ageing and selected policy responses. The Lancet, 385(9968), 649-657. doi: 10.1016/S0140-6736(14)61464-1
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1979). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American Statistical Association, 74(366), 427-431. doi: 10.2307/2286348
• Dickey, D. A. & Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49(4). doi: 10.2307/1912517
• Duruşti, E. (1985). Verimlilik analizine yönelik bir program geliştirilmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/17312.pdf
• Dündar, S. ve Küçükkaya, H. (2019), Küreselleşme ve İktisadi Kalkınma İlişkisi: Türkiye için Ampirik Bir Analiz, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 421-429.
• Dündar, S. (2020), Küreselleşme ve Kalkınma İlişkisinin Dinamik Panel Veri Analizi: Türkiye ve Gelişmekte Olan Ülkeler Örneği, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Aydın.
• Demirbilek, T., & Öktem Özgür, A. (2017). Gümüş ekonomi ve aktif yaşlanma bağlamında yaşlı istihdamı. Elderly Issues Research Journal, (10)1, 14-28. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/275629
• Engle, R.F. & Granger, C.W.J. (1987). Co-Integration and error correction: representation, estimation and testing. Econometrica, 55, 251-276. doi: 10.2307/1913236
• Eryurt, M. A. (2023). Yaşlanma ve demografi. Canatan, K. & Küçük, M. (Ed.), Yaşlanma sosyolojisi içinde (s. 91-120). İstanbul: DBY Yayınları.
• Fuchs, J., & Weber, E. (2017). Long-Term unemployment and labour force participation: a decomposition of unemployment to test for the discouragement and added worker hypotheses, Applied Economics, 49(60), 5971-5982. doi: 10.1080/00036846.2017.1368991
• Gujarati, D.N. (2010). Temel ekonometri. (Çev. Senesen Ü. ve Günlük Senesen, G.), (Yedinci baskı). İstanbul: Literatür Yayınları.
• Humphries, J. (1988). Women’s employment in restructuring america: the changing experience of women in three recessions. Women and Recession, London: Routledge Revivals. doi: 10.4324/9780203832684
• International Labour Organization (ILO) (1990). Surveys of economically active population, employment, unemployment and underemploy- ment: an ıu) manual on concepts and methods, International Labour Office: Genava. https://www.ilo.org/public/english/bureau/stat/download/lfs.pdf
• International Labour Organization (ILO) (2022). Gender equality and women’s empowerment in the world of work in fragile. Conflict and Disaster Settings: Geneva.
• International Labour Organization (ILO) (2023). World employment and social outlook trends 2023. International Labour Office: Geneva.
• Jaffee, D. (1998). Levels of socio-economic development theory. USA: Bloomsbury Academic.
• Kocabaş, F. & Canbey Özgüler, C. (2019). Pasif işgücü piyasası politikaları: işsizlik ödeneği ve yardımı uygulamaları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(2). doi: 10.20875/makusobed.499365
• Küçükkaya, H., Özçağ, M., & Bozdağlıoğlu, Y. (2019). Geçiş ekonomilerinde işgücüne katılım oranı ile işsizlik oranı ilişkisinin dinamik panel veri analizi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 14, 62-68. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/680661
• Kumar, V., Leone, R. P., & Gaskins, J. N. (1995). Aggregate and disaggregate sector forecasting using consumer confidence measures. International Journal of Forecasting, 11(3), 361-377. doi: 10.1016/0169-2070(95)00594-2
• Kwiatkowski, D. Phillips, P. C. B. Schmidt, P. & Shin, Y. (1992). Testing the nullhypothesis of stationarity againts the alternative of a unit root: how sure are we that economic time series have a unit root? Journal Econometrics, 54, 159-178. doi:: 10.1016/0304-4076(92)90104-Y
• Lundberg, S. (1985). The added worker effect. Journal of Labor Economics, 3(1), 11–37. http://www.jstor.org/stable/2535048
• Organisation For Economic Co-Operation and Development (OECD) (2023a). Labour force statistics, lfs by sex and age (Indicators). https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=lfs_sexage_i_r Erişim Tarihi: 9 Eylül 2023.
• Organisation For Economic Co-Operation and Development (OECD) (2023b). Employment rate by age group (Indicators). https://data.oecd.org/unemp/unemployment-rate-by-age-group.htm#indicator-chart Erişim Tarihi: 9 Eylül 2023.
• Organisation For Economic Co-Operation and Development (OECD) (2023c). Unemployment rate by age group (Indicators). https://data.oecd.org/unemp/unemployment-rate-by-age-group.htm#indicator-chart Erişim Tarihi: 9 Eylül 2023.
• Organisation For Economic Co-Operation and Development (OECD Stat). (2023). https://stats.oecd.org/ Erişim Tarihi: 18 Eylül 2023. Peter C. B. Phillips, & Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335–346. doi: 10.2307/2336182
• Prokopenko, J. (2005). Verimlilik yönetimi uygulamalı el kitabı. (Çev: Olcay Baykal vd.), (476), Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları
• Sevüktekin, M. & Çınar, M. (2017). Ekonometrik zaman serileri analizi: Eviews uygulamalı, Bursa: Dora Yayıncılık.
• Stephens, JR, M. (2002). Worker displacement and the added worker effect. Journal of Labor Economics, 20(3), 504-537. doi: 10.1086/339615
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2023). İstatistiklerle Yaşlılar 2022 (Sayı: 49667). Ankara. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2022-49667
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2022). İşgücü İstatistikleri Mikro Veri Seti, 2023 (Sayı: 4692). Ankara. https://www.tuik.gov.tr/media/microdata/pdf/isgucu.pdf
• United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (UN-DESA) (2017). World population ageing 2017 (ST/ESA/SER.A/408). https://www.un.org/development/desa/pd/sites/www.un.org.development.desa.pd/files/files/documents/2020/May/un_2017_worldpopulationageing_report.pdf
• United Nations, Department Of Economic and Social Affairs, Population Division (UN-DESA) (2022). World population prospects 2022, data sources. (UN DESA/POP/2022/DC/NO. 9.) doi: 10.18356/9789210014380
• United Nations Department Of Economic and Social Affairs, Population Division (UN-DESA) (2023). World socıal report 2023: leavıng no one behınd ın an ageıng world (ST/ESA/379). 23(2). https://www.un.org/development/desa/dspd/wp-content/uploads/sites/22/2023/01/2023-wsr-tablecontents.pdf
• United Nations Development Programme (UNDP) (2019). Human Development Report 2019: Beyond income, beyond averages, beyond today: Inequalities in human development in the 21st century. New York. https://hdr.undp.org/content/human-development-report-2019
• Ülgen, G. (2005). Yabancı sermayenin istihdam üzerine etkileri. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(1), 35-48. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3592
• World Health Organization (WHO) (1972). Psychogeriatric, report of a WHO Scientific Group. Technical Reports Series 507, Geneva. Cited in Davise AM. Epidemiology 185, 14(1), 9-21.