The aim of coronary artery bypass graft surgery is to reduce the patient's anginal pain, provide comfort, improve the patient's quality of life, and extend life expectancy. Various complications can be seen after coronary artery bypass graft, which is a major surgery. As mobilization is delayed after surgery, the probability of complications such as deterioration in pulmonary functions, muscle atrophy, decline in physical functions, deterioration in gastrointestinal functions, increase in insulin resistance, and pressure sores increases. Early mobilization has taken its place in the literature as a highly effective method in preventing complications, reducing care costs, shortening the hospitalization period, and gaining independence in the early period of the patient. Nurses, who are the leaders of care, are also pioneers in mobilization. Nurses protect patients who have undergone coronary artery bypass graft from the harmful effects of immobilization by complying with the sternotomy procedure. This study was conducted to emphasize the importance of mobilization in patients who have undergone coronary artery bypass graft surgery and to prove its effect in preventing complications.
Akbuğa, A. G., Bahçeli, A. (2017). Kalp cerrahisi girişimi uygulanan yaşlı bireylere yönelik bakım. Bozok Tıp Dergisi, 7(2), 71-76.
Aksuoğlu, A., Yanmış, S., Deşer, S. B. (2018). Kalp ve damar cerrahisi yoğun bakım ünitesinde ameliyat sonrası hastaların hareketlilik düzeyleri ve sınıflandırılması. In SETSCI Conference Indexing System (Vol. 3, pp. 970-972).
Alkaissi, A.A. Sweity, E.M., Othman, W., Salahat, A. (2021). Preoperative incentive spirometry for preventing postoperative pulmonary complications in patients undergoing coronary artery bypass graft surgery: a prospective, randomized controlled trial. Journal of cardiothoracic surgery, 16(1), 241. https://doi.org/10.1186/s13019-021-01628-2
Allahbakhshian, A., Khalili, A. F., Gholizadeh, L., Esmealy, L. (2023). Comparison of early mobilization protocols on postoperative cognitive dysfunction, pain, and length of hospital stay in patients undergoing coronary artery bypass graft surgery: A randomized controlled trial. Applied nursing research: ANR, 73, 151731.
Altunel, C. T., Kartal S. P. (2019) Dekübit ve bası ülserleri. Akgül A, editör. Gerontolojik/65+ Deri ve Sorunları. 1.Baskı, Ankara: Türkiye Klinikleri; p. 87-94.
Aygin, D., Kalkan, Ö.K., Akbayır, N. (2022). Ameliyat sonrası erken dönem mobilizasyonun hızlı iyileşmeye katkısı. Sakarya Üniversitesi Holistik Sağlık Dergisi, 5(3), 392-403. https://doi.org/10.54803/sauhsd.1168814
Balachandran, S., Denehy, L., Lee, A., Royse, C., Royse, A., El-Ansary, D. (2019). Üst ekstremite ve gövde görevleri sırasında sternal kenarlarda hareket kalp cerrahisini takiben gerçek zamanlı ultrason ile ölçüldüğü gibi in vivo: üç aylık prospektif, gözlemsel bir çalışma. Kalp, akciğer ve dolaşım, 28(8), 1283–1291. https://doi.org/10.1016/j.hlc.2018.05.195
Bigeleisen, P. E. ve Goehner, N. (2015). Kalp cerrahisinde ağrı tedavisinde yeni yaklaşımlar. Anesteziyolojide güncel görüş, 28(1), 89–94. https://doi.org/10.1097/ACO.0000000000000147
Cassina, T., Putzu, A., Santambrogio, L., Villa, M., Licker, M. J. (2016). Hemodynamic challenge to early mobilization after cardiac surgery: A pilot study. Annals of cardiac anaesthesia, 19(3), 425–432. https://doi.org/10.4103/0971-9784.185524
Colson, P. H., Gaudard, P., Fellahi, J. L., Bertet, H., Faucanie, M., Amour, J., Blanloeil, Y., Lanquetot, H., Ouattara, A., Picot, MC ve ARCOTHOVA grubu (2016). Active Bleeding after Cardiac Surgery: A Prospective Observational Multicenter Study. PloS bir, 11(9), e0162396. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0162396
Cüre, D. (2021). Koroner Arter bypass greftleme sonrası yoğun bakımda uygulanabilecek güvenli alt ekstremite egzersiz modelleri: bisiklet ergometresi ve tüm vücut titreşimi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(2), 371-379. https://doi.org/10.46237/amusbfd.796401
Çor, Z., Soysal, G. E. (2024). Basınç yaralarına yönelik yapılan bakım paketi çalışmaları: kapsam incelemesi. Sağlık Bakım ve Rehabilitasyon Dergisi, 3(1), 26-39.
Dos Santos, P. M., Aquaroni Ricci, N., Aparecida Bordignon Suster, É., de Moraes Paisani, D., Dias Chiavegato, L. (2017). Effects of early mobilisation in patients after cardiac surgery: a systematic review. Physiotherapy, 103(1), 1–12. https://doi.org/10.1016/j.physio.2016.08.003
Fansa, İ., Acıpayam, M., Lale, C. (2015). Açık kalp cerrahisi sonrası kanama ve/veya tamponad nedeniyle erken dönemde acil yapılan revizyonlar. The Medical Journal of Mustafa Kemal University, 6(21), 15-20.
Gaffney, A. M., Sladen, R. N. (2015). Kalp cerrahisinde akut böbrek hasarı. Anesteziyolojide güncel görüş, 28(1), 50–59. https://doi.org/10.1097/ACO.0000000000000154
Gürsoy, A., Çilingir, D. (2018). Cerrahi hastaları için sessiz tehlike: derin ven trombozu risk azaltıcı hemşirelik bakımı. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (3), 213-219
Jannati, M., Ardecani, A. A. (2020). Prevention of pulmonary and venous thromboembolism post coronary artery bypass graft surgery – Literature Review. Brezilya kardiyovasküler cerrahi dergisi, 35(3), 368–374. https://doi.org/10.21470/1678-9741-2018-0345
Kanejima, Y., Shimogai, T., Kitamura, M., Ishihara, K., Izawa, K. P. (2020). Effect of early mobilization on physical function in patients after cardiac surgery: A systematic review and meta-analysis. International journal of environmental research and public health, 17(19), 7091. https://doi.org/10.3390/ijerph17197091
Kankaya, E. A., Bilik, Ö. (2018). Kalp kapak ameliyatı sonrası güncel hemşirelik yaklaşımları: bakım neden önemli? Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(2), 101-111.
Kaplan, E., Özakgül, A. A., & Sir, Ö. (2023) Yoğun bakım hastası için erken mobilizasyonun önemi. Sakarya Üniversitesi Holistik Sağlık Dergisi, 6(3), 510-524.
Kırtıl, İ., Kanan, N. (2021). Abdominal cerrahi girişim sonrası erken mobilizasyonun gastrointestinal işlevlere etkisi: sistematik derleme. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 30(3), 166-176.
Lemaignen, A., Birgand, G., Ghodhbane, W., Alkhoder, S., Lolom, I., Belorgey, S., Lescure, F. X., Armand-Lefevre, L., Raffoul, R., Dilly, M. P., Nataf, P., Lucet, J. C. (2015). Sternal wound infection after cardiac surgery: incidence and risk factors according to clinical presentation. Clinical microbiology and infection: the official publication of the European Society of Clinical Microbiology and Infectious Diseases, 21(7), 674.e11–674.e6.74E18. https://doi.org/10.1016/j.cmi.2015.03.025
Liu, Z., Tao, X., Chen, Y., Fan, Z., Li, Y. (2015). Bed rest versus early ambulation with standard anticoagulation in the management of deep vein thrombosis: a meta-analysis. PloS one, 10(4), e0121388. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0121388
Moradian, S. T., Najafloo, M., Mahmoudi, H., Ghiasi, M. S. (2017). Erken mobilizasyon, koroner arter baypas greft cerrahisi geçiren hastalarda atelektaziyi ve plevral effüzyonu azaltır: Randomize bir klinik çalışma. Vasküler hemşirelik dergisi: Periferik Vasküler Hemşireliği Derneği'nin resmi yayını, 35(3), 141–145. https://doi.org/10.1016/j.jvn.2017.02.001
Onan B. (2020). Minimal access in cardiac surgery. Türk Göğüs Kalp Damar Cerrahisi Dergisi, 28(4), 708–724. https://doi.org/10.5606/tgkdc.dergisi.2020.19614
Ovalı, C., Şahin, A. (2018). Koroner arter bypass cerrahisi sonrası erken kardiyak komplikasyonların tanı ve tedavisinde ekokardiyografinin rolü. Cukurova Medical Journal, 43(4), 862-867.
Özcan, Ç. B. (2023). Ameliyat sonrası hastanın erken ambulasyon ve komplikasyonların önlenmesi. Sağlık Bilimleri Alanında Uluslararası Araştırmalar XII, 7.
Özçelik, Z., Uçar, N., Yılmaz, D., Koç, N., Akıncı, S. B. (2017). Yoğun bakım hastalarında erken mobilizasyon uygulanması ve erken mobilizasyonun hasta hemodinamiğine etkileri.
Özyılmaz, S. (2015). Göğüs duvarı deformitelerinde pulmoner rehabilitasyon. Bulletin of Thoracic Surgery/Toraks, 6(1).
Paker, N., Buğdaycı, D., Gökşenoğlu, G., Çelik, B., Öneş, K., Bardak, A.N., Demircioğlu, U., Kesiktaş, N. (2016). İnme geçiren bir grup hastada ambulasyon oranı ve ilişkili faktörler. İstanbul Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi.2(1),6-10
Pehlivan, E., Balcı, A., Cagay, F. E., Ulukol, Z. N. (2019). Göğüs cerrahisi sonrası erken dönemde uygulanan fizyoterapinin hemodinamik etkileri. Anatolian Clinic the Journal of Medical Sciences, 24(2), 87-92.
Ristić, A. D., Imazio, M., Adler, Y., Anastasakis, A., Badano, L. P., Brucato, A., Caforio, A. L., Dubourg, O., Elliott, P., Gimeno, J., Helio, T., Klingel, K., Linhart, A., Maisch, B., Mayosi, B., Mogensen, J., Pinto, Y., Seggewiss, H., Seferović, P. M., Tavazzi, L., … Charron, P. (2014). Triage strategy for urgent management of cardiac tamponade: a position statement of the European society of cardiology working group on myocardial and pericardial diseases. european heart journal, 35(34), 2279–2284. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehu217
Schallom, M., Tymkew, H., Vyers, K., Prentice, D., Sona, C., Norris, T., & Arroyo, C. (2020). Implementation of an interdisciplinary AACN early mobility protocol. Critical care nurse, 40(4), e7-e17.
Seyhan Ak, E., Ayoğlu, T., & Kandemir, D. (2017). Kalp cerrahisi sonrası ağrı kontrolünde yeni yaklaşımlar. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(1), 29-32.
Steinmetz, C., Bjarnason-Wehrens, B., Baumgarten, H., Walther, T., Mengden, T., & Walther, C. (2020). Prehabilitation in patients awaiting elective coronary artery bypass graft surgery–effects on functional capacity and quality of life: a randomized controlled trial. Clinical rehabilitation, 34(10), 1256-1267.
Tufan, A., Rızalar, S. (2021). Göğüs Cerrahisinde hızlandırılmış iyileşme protokolü ve hemşirenin rolü. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(3), 449-462. https://doi.org/10.47115/jshs.1016434
Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). (24 Haziran 2020). Sağlık istatistikleri ölüm ve ölüm nedeni istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Olum-ve-OlumNedeni Istatistikleri-2019-33710.
Tüysüz, M. E., Dedemoğlu, M. (2019). Sevk edilmeyen bir bölge hastanesinde kalp kapakçığı replasman ameliyatının etkinliği: izole ve kompleks kapak replasmanı sonrası sonuçların analizi. Kalp cerrahisi forumu, 22(5), E343–E351. https://doi.org/10.1532/hsf.2373
Van Giersbergen, Y.M., Alcan, A. (2022). Perioperatif bakım. Hemşirelik Saha Referans El Kitabı. Edi: Hayriye Ünlü. Güneş Kitapevi. Sf:365-409
Vermişli, S., Çam, K. (2015). Ürolojik radikal cerrahi sonrası erken mobilizasyonun etkinliği. Bulletin of Urooncology, 14, 324-326.
World Health Organization (WHO). Cardiovascular diseases (CVDs). (11.06.2021). https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds)
Yanık, T. Ç., Yılmaz, S. G. (2019). Kardiyovasküler cerrahi sonrası yoğun bakımda yaşanan sorunlar ve hemşirelik bakımı. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik Dergisi, 1(2), 122-127.
Yavuzgil, O. (2016). Kararlı koroner arter hastalığı: Epidemiyoloji ve güncel tedavi kılavuzlarının yaklaşımı. Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi, 44.
Yıldız Özer, A., & Alkan Bozkaya, T., (2021). Kardiyak cerrahi sonrasi obezite, hipertansiyon ve diyabetin postoperatif sürece etkisi. 6th International Congress on Nutrition Obesity and Community Health (pp.67-74). İstanbul, Turkey
Yolcu, S., Akın, S., Durna, Z. (2016). Ameliyat sonrası dönemde hastaların hareket düzeyleri ve hareket düzeyleri ile ilişkili faktörlerin değerlendirilmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 13(2), 129-138.
The Importance of Mobility in Patients Undergoing Coronary Artery Bypass Graft Surgery
The aim of coronary artery bypass graft surgery is to reduce the patient's anginal pain, provide comfort, improve the patient's quality of life, and extend life expectancy. Various complications can be seen after coronary artery bypass graft, which is a major surgery. As mobilization is delayed after surgery, the probability of complications such as deterioration in pulmonary functions, muscle atrophy, decline in physical functions, deterioration in gastrointestinal functions, increase in insulin resistance, and pressure sores increases. Early mobilization has taken its place in the literature as a highly effective method in preventing complications, reducing care costs, shortening the hospitalization period, and gaining independence in the early period of the patient. Nurses, who are the leaders of care, are also pioneers in mobilization. Nurses protect patients who have undergone coronary artery bypass graft from the harmful effects of immobilization by complying with the sternotomy procedure. This study was conducted to emphasize the importance of mobilization in patients who have undergone coronary artery bypass graft surgery and to prove its effect in preventing complications.
Derleme makale olduğu için etik kurul kararı bulunmamaktadır.
Destekleyen Kurum
Yok
Teşekkür
Yok
Kaynakça
Akbuğa, A. G., Bahçeli, A. (2017). Kalp cerrahisi girişimi uygulanan yaşlı bireylere yönelik bakım. Bozok Tıp Dergisi, 7(2), 71-76.
Aksuoğlu, A., Yanmış, S., Deşer, S. B. (2018). Kalp ve damar cerrahisi yoğun bakım ünitesinde ameliyat sonrası hastaların hareketlilik düzeyleri ve sınıflandırılması. In SETSCI Conference Indexing System (Vol. 3, pp. 970-972).
Alkaissi, A.A. Sweity, E.M., Othman, W., Salahat, A. (2021). Preoperative incentive spirometry for preventing postoperative pulmonary complications in patients undergoing coronary artery bypass graft surgery: a prospective, randomized controlled trial. Journal of cardiothoracic surgery, 16(1), 241. https://doi.org/10.1186/s13019-021-01628-2
Allahbakhshian, A., Khalili, A. F., Gholizadeh, L., Esmealy, L. (2023). Comparison of early mobilization protocols on postoperative cognitive dysfunction, pain, and length of hospital stay in patients undergoing coronary artery bypass graft surgery: A randomized controlled trial. Applied nursing research: ANR, 73, 151731.
Altunel, C. T., Kartal S. P. (2019) Dekübit ve bası ülserleri. Akgül A, editör. Gerontolojik/65+ Deri ve Sorunları. 1.Baskı, Ankara: Türkiye Klinikleri; p. 87-94.
Aygin, D., Kalkan, Ö.K., Akbayır, N. (2022). Ameliyat sonrası erken dönem mobilizasyonun hızlı iyileşmeye katkısı. Sakarya Üniversitesi Holistik Sağlık Dergisi, 5(3), 392-403. https://doi.org/10.54803/sauhsd.1168814
Balachandran, S., Denehy, L., Lee, A., Royse, C., Royse, A., El-Ansary, D. (2019). Üst ekstremite ve gövde görevleri sırasında sternal kenarlarda hareket kalp cerrahisini takiben gerçek zamanlı ultrason ile ölçüldüğü gibi in vivo: üç aylık prospektif, gözlemsel bir çalışma. Kalp, akciğer ve dolaşım, 28(8), 1283–1291. https://doi.org/10.1016/j.hlc.2018.05.195
Bigeleisen, P. E. ve Goehner, N. (2015). Kalp cerrahisinde ağrı tedavisinde yeni yaklaşımlar. Anesteziyolojide güncel görüş, 28(1), 89–94. https://doi.org/10.1097/ACO.0000000000000147
Cassina, T., Putzu, A., Santambrogio, L., Villa, M., Licker, M. J. (2016). Hemodynamic challenge to early mobilization after cardiac surgery: A pilot study. Annals of cardiac anaesthesia, 19(3), 425–432. https://doi.org/10.4103/0971-9784.185524
Colson, P. H., Gaudard, P., Fellahi, J. L., Bertet, H., Faucanie, M., Amour, J., Blanloeil, Y., Lanquetot, H., Ouattara, A., Picot, MC ve ARCOTHOVA grubu (2016). Active Bleeding after Cardiac Surgery: A Prospective Observational Multicenter Study. PloS bir, 11(9), e0162396. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0162396
Cüre, D. (2021). Koroner Arter bypass greftleme sonrası yoğun bakımda uygulanabilecek güvenli alt ekstremite egzersiz modelleri: bisiklet ergometresi ve tüm vücut titreşimi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(2), 371-379. https://doi.org/10.46237/amusbfd.796401
Çor, Z., Soysal, G. E. (2024). Basınç yaralarına yönelik yapılan bakım paketi çalışmaları: kapsam incelemesi. Sağlık Bakım ve Rehabilitasyon Dergisi, 3(1), 26-39.
Dos Santos, P. M., Aquaroni Ricci, N., Aparecida Bordignon Suster, É., de Moraes Paisani, D., Dias Chiavegato, L. (2017). Effects of early mobilisation in patients after cardiac surgery: a systematic review. Physiotherapy, 103(1), 1–12. https://doi.org/10.1016/j.physio.2016.08.003
Fansa, İ., Acıpayam, M., Lale, C. (2015). Açık kalp cerrahisi sonrası kanama ve/veya tamponad nedeniyle erken dönemde acil yapılan revizyonlar. The Medical Journal of Mustafa Kemal University, 6(21), 15-20.
Gaffney, A. M., Sladen, R. N. (2015). Kalp cerrahisinde akut böbrek hasarı. Anesteziyolojide güncel görüş, 28(1), 50–59. https://doi.org/10.1097/ACO.0000000000000154
Gürsoy, A., Çilingir, D. (2018). Cerrahi hastaları için sessiz tehlike: derin ven trombozu risk azaltıcı hemşirelik bakımı. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (3), 213-219
Jannati, M., Ardecani, A. A. (2020). Prevention of pulmonary and venous thromboembolism post coronary artery bypass graft surgery – Literature Review. Brezilya kardiyovasküler cerrahi dergisi, 35(3), 368–374. https://doi.org/10.21470/1678-9741-2018-0345
Kanejima, Y., Shimogai, T., Kitamura, M., Ishihara, K., Izawa, K. P. (2020). Effect of early mobilization on physical function in patients after cardiac surgery: A systematic review and meta-analysis. International journal of environmental research and public health, 17(19), 7091. https://doi.org/10.3390/ijerph17197091
Kankaya, E. A., Bilik, Ö. (2018). Kalp kapak ameliyatı sonrası güncel hemşirelik yaklaşımları: bakım neden önemli? Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(2), 101-111.
Kaplan, E., Özakgül, A. A., & Sir, Ö. (2023) Yoğun bakım hastası için erken mobilizasyonun önemi. Sakarya Üniversitesi Holistik Sağlık Dergisi, 6(3), 510-524.
Kırtıl, İ., Kanan, N. (2021). Abdominal cerrahi girişim sonrası erken mobilizasyonun gastrointestinal işlevlere etkisi: sistematik derleme. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 30(3), 166-176.
Lemaignen, A., Birgand, G., Ghodhbane, W., Alkhoder, S., Lolom, I., Belorgey, S., Lescure, F. X., Armand-Lefevre, L., Raffoul, R., Dilly, M. P., Nataf, P., Lucet, J. C. (2015). Sternal wound infection after cardiac surgery: incidence and risk factors according to clinical presentation. Clinical microbiology and infection: the official publication of the European Society of Clinical Microbiology and Infectious Diseases, 21(7), 674.e11–674.e6.74E18. https://doi.org/10.1016/j.cmi.2015.03.025
Liu, Z., Tao, X., Chen, Y., Fan, Z., Li, Y. (2015). Bed rest versus early ambulation with standard anticoagulation in the management of deep vein thrombosis: a meta-analysis. PloS one, 10(4), e0121388. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0121388
Moradian, S. T., Najafloo, M., Mahmoudi, H., Ghiasi, M. S. (2017). Erken mobilizasyon, koroner arter baypas greft cerrahisi geçiren hastalarda atelektaziyi ve plevral effüzyonu azaltır: Randomize bir klinik çalışma. Vasküler hemşirelik dergisi: Periferik Vasküler Hemşireliği Derneği'nin resmi yayını, 35(3), 141–145. https://doi.org/10.1016/j.jvn.2017.02.001
Onan B. (2020). Minimal access in cardiac surgery. Türk Göğüs Kalp Damar Cerrahisi Dergisi, 28(4), 708–724. https://doi.org/10.5606/tgkdc.dergisi.2020.19614
Ovalı, C., Şahin, A. (2018). Koroner arter bypass cerrahisi sonrası erken kardiyak komplikasyonların tanı ve tedavisinde ekokardiyografinin rolü. Cukurova Medical Journal, 43(4), 862-867.
Özcan, Ç. B. (2023). Ameliyat sonrası hastanın erken ambulasyon ve komplikasyonların önlenmesi. Sağlık Bilimleri Alanında Uluslararası Araştırmalar XII, 7.
Özçelik, Z., Uçar, N., Yılmaz, D., Koç, N., Akıncı, S. B. (2017). Yoğun bakım hastalarında erken mobilizasyon uygulanması ve erken mobilizasyonun hasta hemodinamiğine etkileri.
Özyılmaz, S. (2015). Göğüs duvarı deformitelerinde pulmoner rehabilitasyon. Bulletin of Thoracic Surgery/Toraks, 6(1).
Paker, N., Buğdaycı, D., Gökşenoğlu, G., Çelik, B., Öneş, K., Bardak, A.N., Demircioğlu, U., Kesiktaş, N. (2016). İnme geçiren bir grup hastada ambulasyon oranı ve ilişkili faktörler. İstanbul Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi.2(1),6-10
Pehlivan, E., Balcı, A., Cagay, F. E., Ulukol, Z. N. (2019). Göğüs cerrahisi sonrası erken dönemde uygulanan fizyoterapinin hemodinamik etkileri. Anatolian Clinic the Journal of Medical Sciences, 24(2), 87-92.
Ristić, A. D., Imazio, M., Adler, Y., Anastasakis, A., Badano, L. P., Brucato, A., Caforio, A. L., Dubourg, O., Elliott, P., Gimeno, J., Helio, T., Klingel, K., Linhart, A., Maisch, B., Mayosi, B., Mogensen, J., Pinto, Y., Seggewiss, H., Seferović, P. M., Tavazzi, L., … Charron, P. (2014). Triage strategy for urgent management of cardiac tamponade: a position statement of the European society of cardiology working group on myocardial and pericardial diseases. european heart journal, 35(34), 2279–2284. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehu217
Schallom, M., Tymkew, H., Vyers, K., Prentice, D., Sona, C., Norris, T., & Arroyo, C. (2020). Implementation of an interdisciplinary AACN early mobility protocol. Critical care nurse, 40(4), e7-e17.
Seyhan Ak, E., Ayoğlu, T., & Kandemir, D. (2017). Kalp cerrahisi sonrası ağrı kontrolünde yeni yaklaşımlar. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(1), 29-32.
Steinmetz, C., Bjarnason-Wehrens, B., Baumgarten, H., Walther, T., Mengden, T., & Walther, C. (2020). Prehabilitation in patients awaiting elective coronary artery bypass graft surgery–effects on functional capacity and quality of life: a randomized controlled trial. Clinical rehabilitation, 34(10), 1256-1267.
Tufan, A., Rızalar, S. (2021). Göğüs Cerrahisinde hızlandırılmış iyileşme protokolü ve hemşirenin rolü. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(3), 449-462. https://doi.org/10.47115/jshs.1016434
Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). (24 Haziran 2020). Sağlık istatistikleri ölüm ve ölüm nedeni istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Olum-ve-OlumNedeni Istatistikleri-2019-33710.
Tüysüz, M. E., Dedemoğlu, M. (2019). Sevk edilmeyen bir bölge hastanesinde kalp kapakçığı replasman ameliyatının etkinliği: izole ve kompleks kapak replasmanı sonrası sonuçların analizi. Kalp cerrahisi forumu, 22(5), E343–E351. https://doi.org/10.1532/hsf.2373
Van Giersbergen, Y.M., Alcan, A. (2022). Perioperatif bakım. Hemşirelik Saha Referans El Kitabı. Edi: Hayriye Ünlü. Güneş Kitapevi. Sf:365-409
Vermişli, S., Çam, K. (2015). Ürolojik radikal cerrahi sonrası erken mobilizasyonun etkinliği. Bulletin of Urooncology, 14, 324-326.
World Health Organization (WHO). Cardiovascular diseases (CVDs). (11.06.2021). https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds)
Yanık, T. Ç., Yılmaz, S. G. (2019). Kardiyovasküler cerrahi sonrası yoğun bakımda yaşanan sorunlar ve hemşirelik bakımı. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik Dergisi, 1(2), 122-127.
Yavuzgil, O. (2016). Kararlı koroner arter hastalığı: Epidemiyoloji ve güncel tedavi kılavuzlarının yaklaşımı. Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi, 44.
Yıldız Özer, A., & Alkan Bozkaya, T., (2021). Kardiyak cerrahi sonrasi obezite, hipertansiyon ve diyabetin postoperatif sürece etkisi. 6th International Congress on Nutrition Obesity and Community Health (pp.67-74). İstanbul, Turkey
Yolcu, S., Akın, S., Durna, Z. (2016). Ameliyat sonrası dönemde hastaların hareket düzeyleri ve hareket düzeyleri ile ilişkili faktörlerin değerlendirilmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 13(2), 129-138.
Akman, Ü. G., & Ünlü, H. (2024). The Importance of Mobility in Patients Undergoing Coronary Artery Bypass Graft Surgery. Syedra Sağlık Dergisi, 1(1), 26-33.