Abdulcelil el-Kazvinî’nin “en-Nakz” Adlı Eseri ve Şiiler Hakkındaki Bilgiler

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 49 - 75, 30.06.2019

Hasan Apaydın

Öz

İslam toplumu Hz. Peygamber’den sonra çeşitli
görüş ayrılıklarına düşmüş ve farklı ekollere ayrılmıştır. Her bir topluluk kendi
görüşlerini suçlamalara karşı savunmak yahut karşıt/rakip görüşleri çürütmek
amacı ile eserler telif etmişlerdir. Çalışmamıza konu olan en-Nakz
isimli eser hicri VI./XII.   asırda, Selçuklu saltanatının son
dönemlerinde, Şia’ya yöneltilen suçlamalara cevap mahiyetli yazılmış bir eserdir.
Eser muhteva olarak oldukça zengin olup, o dönem de yaşayan Şiilerin yaşam
merkezleri, sosyo-kültürel konuları, mimarisi, eğitim kurumları, eserleri, yöneticiler
ile ilişkileri ve daha birçok konu hakkında malumatlar içermektedir. Eser
kaleme alındığı dönem bakımından da İslam Mezhepleri Tarihi açısından dikkate
değerdir zira XI. yüzyıl mezhepsel farklılıkların daha fazla gündeme
getirildiği ve ihtilafların körüklendiği bir dönem olarak karşımıza
çıkmaktadır. Bu dönemde yaşayan Şiilerin inançlarının ve kültürlerinin daha iyi
anlaşılabilmesi bakımından en-Nakz isimli eserin büyük bir öneme haiz
olduğu anlaşılmaktadır. Benzer konulara değinen Arapça eserler olsa da o döneme
ait teferruatlı bilgi veren ve özellikle Farsça telif edilen başka bir eser
bulunmamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Abdulcelil Kazvinî, Kitab-un Nakz, Selçuklular, Şii, Şia, İmamiyye, Eşariyye

Abduljelil al-Qazvini’s Book “en-Naqz” and Knowledges on Shiites

Öz

Islamic society fell into various divergences and
divided into different schools after
the Prophet (pbuh). Each community compiled books in order to defend their views against accusations or refute the
views of opponents. The book named en-Nakz which is the subject of our
study is a book written in response to accusations against Shia in Hijri sixth
century, last period of Seljuk empire. The book is quite rich as the content and includes information about life
centers of Shias living in that period, socio-cultural issues, architecture,
educational institutions, books, their relations with the administrators and
many more topics. The book is noteworthy also because of the period in
which the work was written in terms of Islamic Sects history because of XI. century comes across as a
period when sectarian differences came to the agenda more frequently and
the conflicts were fueled. In terms of a better understanding of beliefs and cultures of Shias living that period, it
can be understood that en-Nakz named book possess great importance. Although
there are Arabic books that touch too
similar subjects, there is no book, especially copyrighted in the Persian language,
which provides detailed information about that period.

Anahtar Kelimeler

Abdulcelil Kazvini, Kitab-un Nakz, Seljuks, Shiite, Shia, Imamiyyah, Ashari

Kaynakça

• Abdulcelil el-Kazvinî, en-Nakz, Tahran, Encümeni Asarı Milli, 1358-1979, birinci baskı. Acar, Abdurrahman Kitap Tanıtma, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c:39 sayı:1, 1952 Ağa Buzurg Tahranî, ez –Zerî‘a ilâ Tesânîfi’ş-Şî‘a, Beyrut: Dâru’l-Edva, 1986. Allâme Muhammed Bâkır Meclisî, Bihâru’l-Envar El camietu li dureri ehbaril Eimmetil ethar, Tahran: Darul kutubil İslamiyye, 1386-1966. Arıkan, Adem, Büyük Selçuklular Döneminde Şia, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul, 2010 Bausani, Alessandro, “Selçuklu Döneminde Din”, çeviri: Ali Ertuğrul, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2007, cilt: 11, sayı: 2 Caferiyan, Resul, Tarihi Gosteriş-i Teşeyyu der Rey, Tahran, Astanı mukaddesi Abdul Azim, 1371-1992. Caferiyan, Resul, Coğrafya-yi tarihi ve insaniyi Şie der cihani İslam, Tahran: Ensariyan, 1371-1992. Demir, Habip, Horasan’da Şiilik, Ankara Üniversitesi İslam Mezhepleri Tarihi Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, Ankara, 2016. el-Hamevî, Yakut, Muʿcemü’l-büldân, (Beyrut: Daru Sadir, 1977 Emîn, Seyyid Muhsin, A‘yânu’ş-Şî‘a, Beyrut: Dâru’t-Ta‘âruf li’l-Matbû‘ât, 1403-1983, 5. Baskı. en-Necaşî, Ahmed bin Ali, Ricalu’n-Necaşî, Kum: Muessetu Neşr-u’l-İslamî, 1365-1986. es-Suyûtî, Celaluddin, Târîhu’l-Hulefa, Beyrut: Dar-u’l-Ma’rife, 1420-1999. İbn Cevzî, Ebû’l-Ferec Abdurrahman Ali b. Muhammed, Muntazam fî Tarihi’l-Mülûk ve’l-Ümem, Beyrut trz. İbn Esîr, İzzuddîn Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed, el-Kâmil fi’t-Tarih, Beyrut 1982. Kuhale, Ömer Rıza, Mu’cemu’l-Muellifîn, Beyrut: Mektebetul Mesna, tarih yok. Le Strange, G., Coğrafya-yi Tarihi-yi Serzeminha-yi Hilafet-i Şergî, terc. Mahmud İrfan, Tahran: Bongahi tercüme ve neşri kitap, 1337-1958. Makdisî, Ebû Abdillâh Muhammed bin Ahmed, Aḥsenü’t-teḳāsîm fî maʿrifeti’l-eḳālîm, çeviri: Ali Nakî Münzevî, Tahran, Şirketi muellifan ve mutercimani İran, 1361-1982. Mirza Abdullah Efendî, Riyâdu’l-‘Ulemâ ve Hiyâzu’l-Fudala, Kum, 1981. Muntecebuddîn Ali b. Bâbeveyh Razî, el-Fihrist, Kum: Ayetullah Mer’aşi Necefi Kütaphanesi, 1987. Müellif Mechul, Ahbar-u’d-Devlet-i’l-Abbasiyye, Beyrut: Daru Sadir, 1391-1971. Müstevfî, Hamdullah, Nüzhetü’l-ḳulûb, Tahran: Tahurî, 1336-1957. Ravendî, Muhammed b. Ali b. Süleyman, Meynevî, Müçteba, Rahet-us Sudur ve Ayet-us Surur Der Tarihi Âli Selçuk, Tahran, Emir kebir, 1364-1985. Şiblî Nu‘mânî, Muhammed, Şi‘ru’l-Acem, terc. Muhammed Takî Daî Gilanî, Tahran: İbni Sina, 1366-1988. Tusî, Muhammed bin Hasan, Fihrist’u Kutubi’ş-Şia ve Usulihim ve Esma’i-l-Musannifin ve Ashabi’l-Usul, (Kum: Mektebetu’l-Muhakkik et-Tabatabaî, 1420- 1999.