Câferîler’de İctihâd Ehliyetinin Şartları

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 174 - 202, 31.12.2020

Nizamettin Ergüven

https://doi.org/10.48203/siader.791816

Öz

Şer’i delillerden hüküm istinbât edebilmek ictihâd, bunu yapabilecek seviyede olan kişi de müctehid olarak isimlendirilmiştir. Ahkâmla alakalı her konuda istin-bat/ictihâd etme kabiliyeti olan âlime/fakihe mutlak müctehid, bazı konularda ictihâd edebilene ise mütecezzi/mukayyed/kısmî müctehid denilir. Bu çalışmada Câferî âlimlerin mutlak müctehid için gerekli gördüğü şartlar konu edinilmiştir. Bu şartlardan bazıları zaruri bazıları ise tamamlayıcı kabul edilmiştir. Zaruri olanlar arasında; Arapça, Mantık, Kelâm, Kitap/Tefsir, Hadis/Sünnet, Rical, Usûlü’l-Fıkh, Furûü’l-Fıkh, İcma bilgisi ile İctihâd Melekesine sahip olma zikredilir. Tamamlayıcı olarak da; Astronomi, Tıp, Geometri ve Matematik sayılır. Câferî alimler gerekli görülen bu ilimlerden bazıları konusunda ihtilaf etmektedirler. Çalışma boyunca bu farklılıklar ortaya konmaya çalışılmıştır. Sünnî âlimlerin bu şartlar konusundaki görüşlerine de mukayese amaçlı değinilmiştir. Sünnî âlimlerin müctehid için gerekli gördükleri şartları genelde Câferî âlimlerin de gerekli gördüğü, bu konuda farklılığın cüzi bazı konularda olduğu makalemizde anlaşılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Caferilik, İctihâd, Müctehid, İctihâd Ehliyeti

Requirements for The Capability of Ijtihâd in Jafarîs

Öz

It is called ijtihâd to be able to deduce judgments from evidences, and the person who can do this is called mujtahid. A scholar/faqih who has the ability to make ijtihâd /ijtihâd in all matters related to judgment is called absolute mujtahid, and a person who can do ijtihâd on certain issues is called mujajezzi/mukayyed/partial mujtahid. In this study, the sciences that Jafari scholars deem necessary for the absolute mujtahid are discussed. Some of these conditions are considered essential and some complementary. Mandatory ones; Arabic, Logic, Kalam, Book/Tafsir, Hadith/Sunnah, Rical, Usûlü'l-Fiqh, Furû Fiqh, Icma knowledge and having an Ijtihâd Angel are mentioned. As a complementary; Astronomy, Medicine, Geometry and Mathematics count. Javanese scholars disagree about some of these sciences that are deemed necessary. These differences have been tried to be revealed throughout the study. The views of Sunni scholars on these conditions are also briefly mentioned for comparative purposes. In our article, it will be understood that the conditions that Sunni scholars consider necessary for mujtahid are generally required by Jafari scholars, and that the difference in this regard is minor.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Jafarism, Mujtahid, Ijtihâd, Ijtihâd license

Kaynakça

• Ahmed, Muhezzibuddîn. “Resâilü Nâdire ‘Umdeti’l-‘İtimâd fi Keyfiyyeti’l-İctihâd”. Mecelle el-Mevsim 16, 148.
• Allâme Hillî, Hüseyin b. Yusuf b. Mutahhar Esedî. Mebâdiü’l-vusûl ilâ ‘ilmi’l-sûl. Kum: el-Mektebetü’l-A‘lâmi’l-İslâmî, 1404.
• Âmidî, Ebu’l-Hüseyn Ali b. Ebî Ali Seyfüddîn. el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye ,1985.
• Apaydın, Yunus. İslam Hukuk Usûlü. Ankara: BİLAY Yay., 2017.
• Ayetullah Humeynî, Rûhullâh Mûsevî. el-İctihâd ve’t-Taklîd. Tahran: Müessesetü Tanzîmî Neşri Âsârî İmam Humeyni 1418.
• Bahâdilî, Ahmet Kâzım. Miftâhu’l-vusûl ilâ ilmi’l-usûl. Bağdat: Menşûrâtü Şirketi Fennî İntişârâti Hisam, 1415.
• Bahranî, Yusuf. el-Hadâiku’n-nâdire fî ahkâmi’l-‘itreti’t-tâhire. Beyrut: Dâru’l-Edvâ, 1985.
• Behbehânî, Muhammed Bâkır b. Muhammed Ekmel. el-Fevâidü’l-Hâiriyye. Kum: Mecme‘u’l-Efkâri’l-İslâmî, 1415.
• Çörtü, Mustafa Merâl. Arapça Dilbilgisi Sarf. İstanbul: İFAV Yay., 1995.
• Çuhacıoğlu, Abdulkadir. “Şia’da Hadis Anlayışı”. İnzar Dergisi, 1/ 3, İstanbul 2014.
• Ebû Zehra, Muhammed. Fıkıh Usûlü. Ankara: Fecr Yay., 1994.
• Esen, Bilal. Hanefî Usûlcülerinde İctihâd Teorisi. İstanbul: TDV. Yay., 2012.
• Fâdıl Tûnî, Abdullâh b. Muhammed. el-Vâfiye fî’l-usûl. Kum: Mecme‘ü’l-Fikri’l-İslâmî, 1415.
• Fadlî, Abdulhâdî. Usûlü’l-hadîs. Beyrut: Müessesetü Ummü’l-Kurâ, 1421.
• Fadlullâh, Sadruddîn. et-Temhîd fî Usûli’l-Fıkh. Lübnan: Dârü’l-Hâdî, 2002.
• Feyz, Ali Rızâ. el-Fıkh ve’l-İctihâd ‘Anâsıru’t-Te’sîl ve’t-Tecdîd ve’l-Mu‘âsıra. Farsça’dan Arapça’ya trc. Hüseyin Sâfî, Beyrut: Merkezu’l-Hadâra li’t-Tenmiyeti’l-Fikri’l-İslâmiyye, 2007.
• Fîrûzâbâdî, Murtazâ Hüseyin Yezdî. ‘İnâyetü’l-Usûl fî Şerhi Kifâyeti’l-Usûl. Kum: Kitapfurûşî Fîrûzâbâdî, 1400.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Mustasfâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye 1993.
• Ğaravî, Muhammed ‘Abdulhüseyin Muhsîn. Masâdirü’l-istinbât beyne’l-Usûliyyîn ve’l-Ahbâriyyîn. Beyrut: Dâru’l-Hidâye, 1992.
• Hâirî, Muhammed Hüseyin b. Abdurrahîm Tahrânî. el-Fusûlü’l-Ğureviyye fi’l-Usûli’l-Fıkhıyye. Kum: Dâru İhyâi’l-Ulûmi’l-İslâmi, 1404.
• Hoî, Ebu’l-Kâsım İbn Seyyid Ali Ekber el-Mûsevî. el-İctihâd ve’t-Taklîd. Kum: Dâru’l-Hâdî, 2000.
• Horasaânî, Muhammed Vâizzâde. “el-İctihâd ‘inde’ş-Şîati’l-İmâmiyye Masâdiruh ve Zavâbituh”. Risâletü’t-Takrîb 26, Umman, 1419.
• İbn Esîr, Mübarek b. Muhammed Cezerî. en-Nihâye fî ğarîbi’l-Hadîs ve’l-eser. Umman: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 2003.
• İbn İdrîs Hillî, Ebû Câfer Muhammed b. Mansur. Kitâbu’s-serâiri'l-hâvî li-tahrîri’l-fetvâ. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 1410.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed el-Makdisî. Ravdatü’n-nâzır ve cünnetü’l-münâzır. Lübnan: Müessesetü’r-Risâle, 2009.
• İbn Münzir, Muhammed b. Mükerrem b. Ali. Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Dâru Sâdır,1414
• İbn Şehîd-i Sânî, Şeyh Hasan b. Zeynuddîn Cemâluddîn. Meâlimu’l-usûl. tlk. Sultânu’l-‘Ulemâ Kum: Dârü’l-Fikr, 1379.
• Kacûrî, Muhammed Mehdî, el-İctihâd ve’t-taklîd, (Şiraz: İntişârât Nihâvendî, 1380
• Karaman, Hayrettin. İslam Hukukunda İctihâd. İstanbul: İFAV Yay., 1996.
• Kâşifu’l-Ğıtâ, Ali b. Rızâ b. Hâdî. Edvâru ‘İlmi’l-Fıkhı ve Etvâruh. Lübnan: Dâru’z-Zehrâ, 1399.
• Kazvînî, Ali Mûsevî. Ta’lîka alâ me’âlimi’l-usûl. thk. Seyyid Ali Alevî Kazvînî , Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, ty.
• Komisyon. “el-İctihâd”. Mevsûatü’l-Fıkhi’l-İslâmî Tıbkan li Mezhebi Ehli’l-Beyt ,Ed. Mahmud Şahrûdî, Kum: Müessese-i Dâireti’l-Me‘ârif-i Fıkh-ı İslâmî ber Mezhebi Ehl-i Beyt, 1423.
• Kummî, Ahmet Âzerî. et-Tahkîk fi’l-ictihâd ve’-taklîd. Kum: İntişârât-ü Mektebeti Velâyeti’l-Fakîh, 1414.
• Mirzâ Kummî, Ebü’l-Kâsimî. el-Kavânînu’l-muhkeme fî usûli’l-mutkane. şrh. Rızâ Hüseyin Subhî , Kum: İhyâu’l-Kitâbi’l-İslâmiyye, 1431.
• Muhakkık Hillî, Necmuddîn Cafer b. Hasan, Me‘âricu’l-Usûl, , Kum: Müesses-i İsmâiliyân, 1408.
• Mutahharî, Murtazâ. Hâtemiyet. Ankara: Fecr Yay., 1997.
• ……………İslam İlimleriyle Tanışma. trc. Abdullah Kutlu Ankara: Endişe Yay., 1990.
• Muzaffer, Muhammed Rızâ. Usûlü’l-Fıkh. Beyrut: Dâru’t-Te‘âruf, 1983.
• Nâsırî, Ali. Hadis İlimlerine Giriş. İsltanbul: el-Mustafa Yay., 2014.
• Rağıb İsfehânî, Ebü’l-Kâsım Râğıb Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal. el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2001.
• Sadr, Muhammed Bâkır. el-Me‘alimü’l-cedîde li’l-usûl. Necef: Mektebetü’n-Necâh, 1975.
• Sadr, Rızâ. el-İctihâd ve’t-Taklîd. Kum: İntişârâtü Defteri Tebliğati İslâmî, 1420.
• Seyyid Bey, Muhammed. Fıkıh Usûlü (Medhal). haz. Hasan Karayiğit, (İstanbul: Düşün Yay., 2010.
• Sübhânî, Câfer. er-Resâilü’l-erba’a “el-Kavlü’l’s-Sedîd fi’l-İctihâd ve’t-Taklîd”. Kum: Müessesetü İmâm Sâdık, 1415.
• …………... Usûlü’l-hadîs. Beyrut: Müessesetü Ummü’l-Kurâ, 1421.
• Şahrûdî, Muhammed Hâşimî. “el-İctihâd”. Mevsu‘atü’l-Fıkhi’l-İslâmî Tıbken li Mezhebi Ehli’l-Beyt, Kum: Dâiretü’l-Me‘ârif Fıkhu İslâmî Ber Mezhebi Ehl-i Beyt, 1423.
• Şâtıbî, Ebu İshâk. el-Muvâfakât İslamî İlimler Metodolojisi. trc. Mehmet Erdoğan, İstanbul: İz Yay., 1999.
• Şehîd-i Sânî, Zeynuddîn b. Alî Amûlî. Resâilü’ş-Şehîdi's-Sânî. Kum: İntişârâtü Defteri Teblîğâti İslâmî 1421.
• Şemsüddîn, Muhammed Mehdî. el-İctihâd ve’t-Tecdîd fi’l-Fıkhı’l-İslâmî. Beyrut: Devletü’l-Müessese, 1999.
• Şeyh Behâî, Muhammed b. Hüseyn b. Abdussamed el-Âmilî. Zübdetü’l-Usûl. Kum: Mirsâd, 1423.
• Şîrâzî, Mekârem Nâsır. “‘Ulûmu Pîş Niyâz İctihâd”. Dâiretü’l-Me‘ârifi Fıkh-ı Mukârin, Kum: İntişârâti Medrese İmâm Ali, 1427.
• …………… Envâru’l-Usûl. tkr. Ahmed Kudsî, Kum: Nesl-i Cevân, 1414.
• ‘Ukeylî, Abdulkerîm. Dirâsâtün fî’l-Fıkhi’l-İmâmiyye el-İctihâd ve’t-Taklîd. byy: Müessesetü Bud‘eti’l-Mustafa, 1426.
• Uyar, Mazlur. Şîî Ulemanın Otoritesinin Temelleri. İstanbul: Kaknüs Yay., 2004.
• Ünalan, Abduullah. Şia’da Hadis Usûlü. İstanbul: İşrak Yay.,2008.