ÇEKİM MODELİ İLE İÇ TİCARETİN ANALİZİ; KASTAMONU ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 2, 115 - 139, 10.06.2021

Mehmet Yunus Çelik Özkan Abaz

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’de iç ticareti etkileyen bazı faktörlerin Kastamonu örneği ile tespit edilmesi amaçlanmaktadır. İç ticaretin analizinde, Newton’un yer çekimi kanunundan ticarete uyarlanan Çekim Modeli kullanılmıştır. Çekim Modeline göre, iki ekonomik birim arasındaki ticaret akımı, ekonomik büyüklüğü temsil eden gayri safi yurtiçi hasıladan olumlu, birimler arasındaki mesafeden ise olumsuz etkilenmektedir. Ayrıca model, ikili ticareti etkilediği düşünülen farklı değişkenleri de analize dahil etme konusunda başarılı ve literatürde sıkça kullanılan bir modeldir. Çalışmada, standart Çekim Modeli denklemine dahil edilen nüfus ve sınır komşuluğu değişkenleri ile birlikte oluşturulan Genişletilmiş Çekim Modeli denklemi Panel Veri ve PPML yöntemleriyle test edilmiştir. Test edilen veri seti, 2006-2017 yıllarını kapsamaktadır. Elde edilen sonuçlara göre, Çekim Modeli Kastamonu’nun iç ticaretini etkileyen bazı faktörleri belirleme konusunda başarılı bir modeldir. Analiz sonucunda ulaşılan bulgular, Çekim Modeli varsayımları ve literatürdeki yaygın bulgular ile paraleldir.

Anahtar Kelimeler

Çekim Modeli, iç ticaret, bölgesel kalkınma, panel veri, PPML

ANALYSIS OF DOMESTIC TRADE WITH THE GRAVITY MODEL; CASE OF KASTAMONU

Öz

In this study, it is aimed to determine some factors affecting domestic trade in Turkey with Kastamonu example. In the analysis of domestic trade, the Gravity Model adapted to trade from Newton's law of gravity was used. According to the Gravity Model, the trade flow between the two economic units is positively affected by the gross domestic product representing the economic size and negatively affected by the distance between the units. In addition, the model is successful in including different variables that are thought to affect bilateral trade into the analysis and is a model frequently used in the literature. In the study, the Extended Gravity Model equation created with the population and border neighborhood variables added to the standard Gravity Model equation was tested with Panel Data and PPML methods. The tested data set covers the years 2006-2017. According to the results obtained, the Gravity Model is a successful model in determining some factors affecting the domestic trade of Kastamonu. The findings obtained as a result of the analysis are in line with the Gravity Model assumptions and common findings in the literature.

Anahtar Kelimeler

Gravity Model, domestic trade, regional development, panel data, PPML

Kaynakça

• AGNOSTEVA, D. E., ANDERSON, J. E., & YOTOV, Y. V. (2014). Intra-national trade costs: Measurement and aggregation.NBER Working Paper, 19872.
• AKYAR, F. K. (2015). Kalkınma dinamiklerinde meydana gelen değişim: Bölgesel kalkınmada ekzojen kalkınmadan endojen kalkınmaya geçiş. Karakuyu, M., Keçeli, A., ve Çelikoğlu, Ş. (Editörler). İçinde, Kent Çalışmalar II (233-249), Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• ANDERSON, J. E. (1979). A theoretical foundation for the gravity equation. American Economic Review, 69(1), 106-116.
• ANDERSON, J. E. (2011). The gravity model. Annual Review of Economics, 3(1), 133-160
• ANDERSON J. E., & VAN WINCOOP, E. (2001). Gravity with gravitas: a solution to the border puzzle. NBER Working Paper, 8079.
• ANDERSON, J. E., & VAN WINCOOP, E. (2004). Trade costs. Journal of Economic literature, 42(3), 691-751.
• ANDERSON, J. E., MILOT, C. A., & YOTOV, Y. V. (2011). The incidence of geography on Canada's services trade. NBER Working Paper, 17630.
• ANSELL, C. (2000). The networked polity: Regional development in Western Europe. Governance, 13(2), 279-291.
• ASLAN N. & YÖRÜK, D. (2008). Teori ve uygulamada dış ticaret hadleri ve kalkınma ilişkisi. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 27(2), 33-69.
• AŞGIN, S. (2007). Dünyada bölgelerarası gelişmişlik farklarını giderme çabaları ve Türkiye tecrübesi. Türk İdare Dergisi, 29-54.
• ATA, S. (2012). Türkiye’nin ihracat potansiyeli: Çekim Modeli çerçevesinde bir inceleme. International Conference on Eurasian Economies, 11-13.
• BACCHETTA, M., BEVERELLI, C., CADOT, O., FUGAZZA, M., GRETHER, J. M., HELBLE, M., ... & PIERMARTINI, R. (2012). A practical guide to trade policy analysis. Geneva, CH: World Trade Organization.
• BAIER, S. L., & BERGSTRAND, J. H. (2007). Do free trade agreements actually increase members' international trade?. Journal of international Economics, 71(1), 72- 95.
• BALTAGI, B. H. (2005). Econometric analysis of panel data 3rd edition. John Wiley & Sons Inc, New York.
• BERGSTRAND, J. H. (1985). The gravity equation in international trade: some microeconomic foundations and empirical evidence. The Review of Economics and Statistics, 67(3), 474-481.
• BERGSTRAND, J. H. (1989). The generalized gravity equation, monopolistic competition, and the factor-proportions theory in international trade. The Review of Economics and Statistics 71(1): 143-153.
• BERGSTRAND, J. H., EGGER, P., & LARCH, M. (2013). Gravity Redux: Estimation of gravity-equation coefficients, elasticities of substitution, and general equilibrium comparative statics under asymmetric bilateral trade costs. Journal of International Economics, 89(1), 110–121.
• BEYOĞLU, D. & ALPAYDIN, U. A. R. (2010). Yeni bölgesel kalkınma stratejilerinde sınır ticaretinin yeri, 1. Uluslararası Sınır Ticareti Kongresi, Kilis.
• BIKKER, J. A. (1982). Vraag-Aanbodmodellen voor stelsels van geografisch gespreide markten. Toegepast op de ınternationale handel en op ziekenhuisopnamen in Noord Nederland, Amsterdam: VU Boekhandel/Uitgeverij.
• BIKKER, J. A. (1987). An international trade flow model with substitution: an extension of the Gravity Model. Kyklos, 40(3), 315-337.
• BREUSS, F., & EGGER, P. (1999). How reliable are estimations of eastwest trade potentials based on cross-section gravity analyses?. Empirica, 26(2), 81-95.
• BURGER, M., VAN OORT, F., & LINDERS, G. J. (2009). On the specification of the gravity model of trade: Zeros, excess zeros and zero-inflated estimation. Spatial Economic Analysis, 4(2), 167–190.
• ÇAKMAK, H. K. (2003). Kalkınma iktisadi literatüründe gelişme kavramının evrimi, Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 21(2), 49-68.
• ÇELİK, M. Y. (2012). Boyutları ve farklı algılarıyla küreselleşme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(2), 57-74.
• DEARDORFF, A. V. (1995). Determinants of bilateral trade: does gravity work in a neo-classic world?. NBER Working Paper, 5377.
• DEMİR, M. A., & UTKULU, U. (2018). Uluslararası enerji fiyatlarının dünya ticareti üzerine etkisi: Panel Çekim Modeli bulguları. In Proceedings of 4th SCF International Conference on Economics and Social Impacts of Globalization and Future Turkey-European Union Relations, 74-83.
• DEMİR, M.A. (2019). Uluslararası enerji fiyatlarının dünya ticareti üzerine etkisi. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• DEMİROĞLU, Ö. (2019). Çekim modeli uygulamasında son gelişmeler ve yapısal/teorik çekim modeli. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(35), 889-904. DİNÇER, G. (2014). Dış ticaret kuramında çekim modeli. Ekonomik Yaklaşım, 24(88), 1-34.
• EGGER, P. (2000). A note on the proper econometric specification of the gravity equation. Economics Letters, 66(1), 25-31.
• EGGER, P. (2002). An econometric view on the estimation of gravity models and the calculation of trade potentials. World Economy, 25(2), 297-312.
• FILATOV, A., & NOVIKOVA, A. (2015). The gravity model of interregional trade: Case of Eastern Siberia. Czech Journal of Social Sciences, Business and Economics, 4(3), 39-45.
• FIRDAUS, M., & WIDYASANTI, A. A. (2010). Indonesian interprovincial trade: What can be revealed from a gravity modeling?, Indonesian Regional Science Association, Surabaya: Indonesia.
• FRANKEL, J. A. (1997). Regional trading blocs in the world economic system, Washington D.C.: Institute for International Economics.
• GHEMAWAT, P., LLANO, C., & REQUENA, F. (2009). Rethinking regional competitiveness: Catalonia's international and interregional trade 1995-2006. IESE Research Papers; Working Paper, D/802-E.
• GOMEZ-HERRERA, E. (2013). Comparing alternative methods to estimate gravity models of bilateral trade. Empirical Economics, 44(3), 1087-1111.
• GREENE, W. H. (2013). Export potential for us advanced technology goods to India using a Gravity Model approach. US International Trade Commission, Working Paper, 2013-03B, 1-43.
• HEAD, K. (2003). Gravity for beginners. Mimeo, University of British Columbia, 2053.
• HECKMAN, J. J. (1979). Sample selection bias as a specification error. Econometrica: Journal of the econometric society, 153-161.
• HELPMAN, E., & KRUGMAN, P.R. (1985). Market structure and foreign trade. Increasing returns, imperfect competition, and the international economy. The MIT Press, Cambridge, MA/London.
• HELPMAN, E., MELITZ, M., & RUBINSTEIN, Y. (2008). Estimating trade flows: Trading partners and trading volumes. The quarterly journal of economics, 123(2), 441-487.
• JAFARI, Y., ISMAİL, M. A., & KOUHESTANI, M. S. (2011). Determinants of Trade Flows among D8 Countries: Evidence from the gravity model. Journal of Economic Cooperation & Development, 32(3), 21-38.
• KALIRAJAN, K. (2008). Gravity model specification and estimation: revisited. Applied Economics Letters, 15(13), 1037-1039.
• KARAGÖZ, K. (2011). Göç-ticaret ilişkisi: Panel çekim modeli. Sosyoekonomi, 15(15), 55-68.
• KARAGÖZ, K., & SARAY, O. M. (2010). Trade potential of Turkey with Asia-Pacific countries: Evidence from panel gravity model. International Economic Studies, 36(1), 19-26.
• KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ. (2021). İller arası mesafe cetveli. 06.05.2021 tarihinde Mesafeler (kgm.gov.tr) adresinden erişilmiştir.
• KRISZTIN, T., & FISCHER, M. M. (2015). The gravity model for international trade: Specification and estimation issues. Spatial Economic Analysis, 10(4), 451-470.
• LI, S., & XU, Z. (2013), Estimating the China Inter-regional Trade Based on 2002 IO Tables, the 21st International Input-Output Conference, Kitakyushu: Japan.
• MARTIN, W., & PHAM, C. S. (2008). Estimating the gravity model when zero trade flows are frequent. Policy Research Working Paper, 7308.
• MARTINEZ-ZARZOSO, I. (2003). Gravity model: An application to trade between regional blocs. Atlantic Economic Journal, 31(2), 174-187.
• MARTÍNEZ-ZARZOSO, I., & NOWAK-LEHMANN, F. (2003). Augmented Gravity Model: An empirical application to Mercosur-European Union trade flows. Journal of applied economics, 6(2), 291-316.
• MATYAS, L. (1997). Proper econometric specification of the gravity model. The World Economy, 20(3), 363-368.
• MELITZ, J. (2007). North, South and distance in the Gravity Model. European Economic Review, 51(4), 971-991.
• NHUONG, T., WILSON, N., & HITE, D. (2012). Choosing the best model in the presence of zero trade: a fish product analysis. WorldFish Center Working Paper, 2012-50.
• OKUBO, T. (2004). The border effect in the Japanese market: A gravity model analysis. Journal of the Japanese and International Economies, 18(1), 1-11.
• ÖZEL, M. (2009). Avrupa Birliği’ne uyum sürecinde Türkiye’de bölgelerarası dengesizlik ve yeni yönetsel birim arayışları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(1), 165-199.
• RAHMAN, M. M. (2003). A panel data analysis of Bangladesh’s trade: the gravity model approach. Proceedings of the 5th Annual Conference of the European Trade Study Group (ETSG2003). European Trade Study Group.
• RAIHAN, S. (2016). Advanced issues of gravity model. United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (ESCAP). 07/05/2021 tarihinde https://www.unescap.org/sites/default/files/Day2_S6_Advanced_issues_Grav ityModel.pdf adresinden erişilmiştir.
• RAMOS, R., & SURINACH, J. (2016). A gravity model of migration between the ENC and the EU. Tijdschrift Voor Economische En Sociale Geografie, 108(1), 21-35.
• RAULT, C., SOVA, R., & SOVA, A. (2007). Modeling international trade flows between Eastern European countries and OECD countries. IZA Discussion Papers, 2851.
• SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI. (2017). 2017 Türkiye iller arası ticaret verileri. 08.05.2021 tarihinde https://gbs.sanayi.gov.tr/ adresinden erişilmiştir.
• SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI. (2020). Türkiye iller arası ticaret verileri. Ankara: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı.
• SANDALCILAR, A. R. (2012). Türkiye’nin BRIC ülkeleriyle ticari potansiyeli: Panel çekim modeli yaklaşımı. Journal of Yasar University, 25(7), 4164-4175.
• SILVA, J. S., & TENREYRO, S. (2006). The log of gravity. The Review of Economics and statistics, 88(4), 641-658.
• SILVA, S. J., & NELSON, D. (2012). Does aid cause trade? Evidence from an asymmetric gravity model. The World Economy, 35(5), 545-577.
• STAY, K., & KULKARNI, K. G. (2016). The gravity model of international trade, a case study: The United Kingdom and her trading partners. Amity Global Business Review, 11, 28-39.
• ŞAHİN, D. (2017). Bölgesel kalkınmada dış ticaretin rolü: TR81 bölgesi örneği. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(13), 55-67.
• TABAN, S. & Kar, M. (2015). Kalkınma Ekonomisi. Bursa: Ekin Yayınevi.
• TATLICI, Ö., & KIZILTAN, A. (2011). Çekim modeli: Türkiye'nin ihracatı üzerine bir uygulama. Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, 287-299.
• TENREYRO, S. (2007). On the trade impact of nominal exchange rate volatility. Journal of Development Economics, 82(2), 485-508.
• TIMSINA, K. P., & CULAS, R. J. (2020). Do free trade agreements increase Australian trade: An application of Poisson Pseudo Maximum Likelihood estimator?. Journal of East-West Business, 26(1), 56-80.
• TINBERGEN, J. (1962). Shaping the world economy: Suggestions for an international economic policy. Twentieth Century Fund, New York.
• TOBIN, J. (1958). Estimation of relationships for limited dependent variables. Econometrica, 26, 24-36.
• TOLUNAY, A. & AKYOL, A. (2006). Kalkınma ve kırsal kalkınma: Temel kavramlar ve tanımlar, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 7(2), 116- 127.
• TORRES-REYNA, O. (2007). Panel data analysis: fixed and random effects using Stata. 07/05/2021 tarihinde http://www.princeton.edu/~otorres/Panel101.pdf adresinden erişilmiştir.
• TUTAR, F., & Demiral, M. (2007). Yerel ekonomilerin yerel aktörleri: Bölgesel kalkınma ajansları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(1), 65- 83.
• TÜİK. (2021a). İl bazında gayri safi yurtiçi hasıla istatistikleri. 06.05.2021 tarihinde TÜİK Gösterge (tuik.gov.tr) adresinden erişilmiştir.
• TÜİK. (2021b). Yıllara göre il nüfusları, 2000-2020. 06.05.2021 tarihinde TÜİK Gösterge (tuik.gov.tr) adresinden erişilmiştir.
• TWEEDLE, J., BROWN, M., & BEMROSE, R. (2017). Going the distance: Estimating the effect of provincial borders on trade when geography matters. Ottawa: Statistics Canada.
• WESTERLUND, J., & WİLHELMSSON, F. (2011). Estimating the gravity model without gravity using panel data. Applied Economics, 43(6), 641-649.
• WOOLDRIDGE, J. M. (2002). Econometric analysis of cross section and panel data. Cambridge: MIT Press.
• WOOLDRIDGE, J. M. (2012). Introductory econometrics: A modern approach 5th edition. Mason, OH: Thomson South-Western.
• YANG, S. & MARTİNEZ-ZARZOSO, I. (2014). A panel data analysis of trade creation and trade diversion effects: The case of ASEAN–CHINA free trade area. China Economic Review, 29, 138-151.
• YANG, Y., LIU, Y., & FAN, M. (2018). Online inter-provincial trade in China. Information Systems and e-Business Management, 16(4), 831-842.
• YAŞAR, E., & KORKMAZ, İ. (2018). Çekim modelinin iller arası ticaret ilişkilerine uygulanması: Kütahya örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (56), 97-114.
• YAVİLİOĞLU, C. (2002). Kalkınmanın anlambilimsel tarihi ve kavramsal kökenleri. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(1), 59-77.
• YILMAZ, R. (2020). İller arası ticaretin belirleyicileri: Tekirdağ ili örneği. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 9(2), 69-74.