TÜRKİYE’DE CARİ AÇIK, REEL DÖVİZ KURU VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİLER: VAR VE GRANGER NEDENSELLİK ANALİZİ

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 3, 213 - 225, 10.09.2021

Ayşe Sağdıç Yakup Koray Duman

Öz

Bu çalışmada, cari açık, döviz kuru ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki 2003Q1-2018Q3 dönemine ait üçer aylık veriler kullanılarak araştırılmıştır. Türkiye’de bu dönemler arasında yer alan 2008 küresel krizi kukla değişken olarak analize dahil edilmiştir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye ekonomisi için cari işlemler açığı ile ekonomik büyüme ve reel efektif döviz kuru arasındaki ilişkiyi zaman serisi analiziyle incelemektir. Çalışmada VAR analizi yapılarak etki-tepki analizi, varyans ayrıştırma ve Granger nedensellik analizi yapılmıştır. Granger nedensellik analizi sonuçları reel efektif döviz kuru ile cari açık arasında çift yönlü nedensellik ilişkinin olduğunu ekonomik büyümeden cari açığa doğru ise tek yönlü nedensellik ilişkisinin olduğunu göstermektedir. Ayrıca reel efektif döviz kurundan ekonomik büyümeye doğru tek yönlü nedensellik ilişkisinin olduğu tespit edilmiştir. Yapılan çalışma sonucunda görüldüğü gibi ekonomik büyüme ve reel döviz kuru cari açık üzerinde etkiler yaratmaktadır. Ülkemizde orta çıkan bu cari açık sorunun nedenleri, büyümenin ithalata bağlı olması, ara mal ve sermaye mallarında ithalatın artması, enerjide dışa bağımlılık, sıcak para girişlerinin olması, tasarrufların yatırımlardan az olması şeklinde sıralanabilir. Ortaya çıkan cari açık sorunu kapatmak için tasarrufların arttırılması, yüksek teknoloji içeren katma değeri yüksek ürünler üreterek ihracat gelirlerinin arttırılması, doğrudan yabancı yatırımların artırılması ve dışarıdan borçlanılması gibi çözüm önerileri bulunmaktadır

Anahtar Kelimeler

var nalizi, cari açık, reel kur

Kaynakça

• Akçağlayan, A.(2015). Türkiye’de Cari Açık, Büyüme, Kur ve Sermaye Hareketleri Arasındaki Nedensellik İlişkisi”. EY International Congress on Economics II (EYC2015), November 5-6, Ankara
• Çiftçi, N.(2014). “Türkiye’de Cari Açık, Döviz Kuru ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkiler: Eş Bütünleşme Analizi”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1):129-142
• Duman, K (2017) “Türkiye’de Cari İşlemler Dengesi Ve Ekonomik Büyüme İlişkisi” Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (FESA) Research of Financial Economic and Social Studies (RFES), Cilt: 2 - Sayı: 4,
• Erbaykal, E. (2007). ”Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Döviz Kuru Cari Açık Üzerinde Etkilimidir? Bir Nedensellik Analizi”. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 3(6):81-88
• Ersungur, Ş.M., Doru, Ö. ve Aslan, M.B.(2017).” Türkiye’de GSYH ve Döviz Kuru Hareketlerinin Cari Denge Üzerindeki Etkisi: VAR Analizi Yaklaşımı”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 31(3)
• Gervais, O., Schembri, L. ve Suchanek, L.(2011). “ Extarnal Stability Real Exchange Rate Adjusment and The Exchange Rate Regime in Emerging- Market Econemies”. International Economic Analysis Department Bank of Canada
• Gnimassoun, B.ve Mignon, V.(2013). “Current-Account Adjustments and Exchange-Rate Misalignments”. CEPII Working Paper Henry, C. ve Longmore, R.(2003). “ Current Account Dynamics and The Real Effective Exchange Rate: The Jamaican Experince”. Research and Economic Programming Bank Of Jamaica
• Kasman, A.vd.,(2005). “Cari Açık Büyümenin mi Aşırı Değerli TL’nin mi Sonucudur?”. İktisat, İşletme ve Finans, 233, 88-98 Kesikoğlu, F., Yıldırım, E. ve Çeştepe H. (2013). “Cari Açığın Belirleyicileri: 28 OECD Ülkesi İçin Panel Veri Analizi”. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2):15-34
• Sarıtaş, H., Genç, A. ve Avcı, T. (2018). “ Türkiye’de Enerji İthalatı, Cari Açık ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: VAR ve Granger Nedensellik Analizi”. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(2):181-200
• Sever, E. ve Demir, M.(2007). “Türkiye’de Bütçe Açığı ile Cari Açık Arasındaki İlişkilerinin VAR Anali İle İncelenmesi”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(1):47-63
• Sönmezler, G., Akduğan, U.ve Gündüz, İ.O.(2017). “Türkiye’de Cari Açık Sorunun Reel Döviz Kuru ve İthalatın İhracata Bağımlılığı Açısından Değerlendirilmesi”. Maliye Finans Yazıları, (208):105-122