VARDİYALI (POSTALAR HALİNDE) ÇALIŞANLARIN TOPLUMSAL CİNSİYET ALGILARI: SAKARYA İLİ ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 46 - 65, 10.03.2022

Beyza Nur Demirkır Abdurrahman Benli

Öz

Biyolojik cinsiyetleri gereği kadınlar ve erkekler birbirinden farklıdır. Bu durum doğal bir süreci ifade etmektedir. Ancak biyolojik cinsiyetleri gereği kadınlara ve erkeklere yüklenen özellikler ve roller, toplumsal cinsiyet kavramının doğmasına neden olmuştur. Bu durum ise doğal olmayan bir süreci ifade etmektedir. Biyolojik cinsiyetin toplumsal cinsiyete dönüşmesi, toplumsal yaşamın özel alan ve kamusal alan olarak ayrılması ve özel alanın kadın merkezli olarak tanımlanmasından kaynaklanmıştır. Bu nedenle de toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri meydana gelmiştir. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği, toplumsal yaşamın kamusal alan ve özel alan olarak ayrılması sonucunda bireylerin; fırsatlardan, kaynaklardan, hizmetlerden, haklardan tamamen eşit biçimde yararlanamamasıdır. Bu çalışmanın amacı, vardiyalı çalışanların maruz kaldıkları toplumsal cinsiyet eşitsizliği sorunlarının neler olduğunu tespit etmektir. Aynı zamanda vardiyalı çalışanların toplumsal cinsiyet algılarını belirlemek de çalışmanın diğer amacını oluşturmaktadır. Bu iki amaç doğrultusunda, Sakarya ilinde gıda sektöründe aynı iş yerinde vardiyalı çalışan, evli, çocuğu olan, 10 kadın ve 10 erkek olmak üzere toplamda 20 işçiyle yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşme (mülakat) tekniği kullanılmıştır. Görüşme sonuçlarından elde edilen verilen çözümlenebilmesi için ise içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. İçerik analiz yöntemi aracılığıyla benzer ve farklı cevaplar temalar oluşturularak bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Biyolojik Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği, Vardiyalı Çalışanlar, Sakarya

GENDER PERCEPTIONS OF EMPLOYEES IN THE SHIFT WORK: THE CASE OF SAKARYA PROVINCE

Öz

Men and women are different from each other due to their biological sexes. This situation represents a natural process. However, the characteristics and roles attributed to women and men due to their biological genders have led to the emergence of the concept of gender. This situation represents an unnatural process. The transformation of biological sex into gender resulted from the separation of social life into private and public spheres and the definition of the private sphere as woman-centered. For this reason, gender inequalities have occurred. As a result of gender inequality, the separation of social life into public and private spheres, individuals; It is the inability to benefit from opportunities, resources, services and rights completely equally. The aim of this study is to determine the gender inequality problems that shift workers are exposed to. At the same time, determining the gender perceptions of shift workers is another aim of the study. In line with these two purposes, semi-structured in-depth interview technique was used with a total of 20 workers, 10 women and 10 men, working in shifts in the same workplace in the food industry in Sakarya, who are married, have children. Content analysis method was used to analyze the data obtained from the interview results. An evaluation was made by creating similar and different answers and themes through the content analysis method.

Anahtar Kelimeler

Biological Sex, Gender, Gender Inequality, Shift Workers, Sakarya.

Kaynakça

• Akkaş, İ. (2019). Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Kavramları Çerçevesinde Ortaya Çıkan Toplumsal Cinsiyet Ayrımcılığı. Ekev Akademi Dergisi, 23(77), 97-118.
• Akyol Güner, T. (2010). Çalışma Yaşamında Vardiya Çalışması ve Uyku ile İlgili Özelliklerin Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Zonguldak.
• Aras, G., Belek, U., Erdem Tuzlukaya, Ş., Ertung, C., Gültekin, L., & Güneş, G., … Yıldırım, P. (2013). Toplumsal Cinsiyet ve Yansımaları. (L. Gültekin , G. Güneş, C. Ertung, & A. Şimşek, Ed.) Ankara: Atılım Üniversitesi Yayınları.
• Başfırıncı, Ç., Ergül, B., & Özgüden, B. (2018). İzleyici Gözünden Toplumsal Cinsiyete Meydan Okuyan Reklamlar. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi(20), 199-216.
• Bingöl, O. (2014). Toplumsal Cinsiyet Olgusu ve Türkiye’de Kadınlık. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(Özel Sayı 1), 108-114.
• Buğra, A. (2015). Sosyal Politika ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları: Verimli Bir Birliktelik. 2000’ler Türkiye’sinde Sosyal Politika ve Toplumsal Cinsiyet, (Derleyenler: Saniye Dedeoğlu-Adem Yavuz Elveren, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Butler, J. (2008). Cinsiyet Belası, Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi. (B. Ertür, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Cantek, F. (2011). Mutfakta Pişer, İnternete de Düşer: Yemek Blogları Kadınlara Neler Vaad Ediyor? Kültür ve İletişim Dergisi, 14(1), 9-39.
• Demirbilek, T. (2004). Vardiyalı Çalışmanın Kadının Aile ve Sosyal Yaşamına Etkisi. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4(7), 77-98.
• Eke, H., & Odabaşı, M. (1981). Kapasite Kullanımı Açısından Vardiya Düzeni. Ankara: MPM Yayınevi.
• Ellemers, N. (2018). Gender Stereotypes. Annual Review of Psychology, 69, 275-298.
• Erbil, N. (2019). Üniversite Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutumları ve Yaşam Değerleri Arasındaki İlişki. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 2(1), 33-45.
• Ersoy, E. (2009). Cinsiyet Kültürü İçerisinde Kadın ve Erkek Kimliği (Malatya Örneği). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 209-231.
• Eyrenci, Ö., Taşkent, Ö., & Ulucan, D. (2005). Bireysel İş Hukuku. İstanbul: Legal Yayıncılık.
• Freedman, J. J., Sears, D. O., & Carlsmith, J. M. (1989). Cinsiyet Rolleri. (A. Dönmez, Dü.) Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 22(2), 687-724.
• Gümüşoğlu, F. (2008). Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 2(4), 39-50.
• Işık Demirhan, E. (2021). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Açısından Öğretim Programı ve Ders Kitabı İnceleme (4. Sınıf İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi). Sosyal Bilgilerde Yenilikçi Araştırmalar Dergisi, 4(1), 69-82.
• Kantoğlu, A., Yurteri Çetin, N., & Erdoğan, A. (2018). Ergenlerde Toplumsal Cinsiyet Algılarının Sosyodemografik Özelliklerine Göre Değerlendirilmesi. Konuralp Tıp Dergisi, 10(2), 175-187.
• Kılıç, A. Z., Beyazova, A., Akbaş, H. M., Zara, A., & Serhatlı , İ. (2014). Okul Çağı Çocuklarının Toplumsal Cinsiyet Algıları: Gündelik Yaşam Örnekleriyle Cinsiyetçiliğin Benimsenme Durumuna ve Esneyebilme Olasılığına Dair Bir Araştırma. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 17(2), 121-151.
• Korkusuz, R. (2005). Vardiyalı (Postalar Halinde) Çalışma ve Türk İş Hukukundaki Düzenlenmesi. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9(1-2), 1-18.
• Koyuncu Şahin, M., Esen Çoban, A., & Korkmaz, A. (2018). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Türk Eğitim Sistemindeki Yeri: Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Gözünden. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 735-752.
• Örücü, E., Kılıç, R., & Kılıç, T. (2007). Cam Tavan Sendromu ve Kadınların Üst Düzey Yönetici Pozisyonuna Yükselmelerindeki Engeller: Balıkesir İli Örneği. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 14(2), 117-135.
• Savaş, G. (2018). Türkiye’de Yaşayan Bireylerin Toplumsal Cinsiyet Eşit(siz)liği Algısı. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 1(2), 101-121.
• Savcı, İ. (1999). Toplumsal Cinsiyet ve Teknoloji. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 54(1), 123-142.
• Saygın Sarbay, Z. (2015). Çelik ile Çeliknaz’ın Reklam Kokan Aşkı: Arçelik Reklamlarında Toplumsal Cinsiyet Rolleri. İlef Dergisi, 2(1), 95-114.
• Sönmez, K., & Dikmenli, Y. (2021). İlkokul Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Toplumsal Cinsiyet Açısından İncelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 10(1), 434-458.
• Tanış, S. (2010). Vardiyalı Çalışma Sistemindeki Şikayetlerin İşgören Motivasyonuna Etkisi: Gaziantep İli Halıcılık Sektörü Çalışanları Üzerinde Bir Uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal Cinsiyet ve Rollerinin Algılanışı. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 2(35), 29-56.
• Yağan Güder, S., & Güler Yıldız, T. (2016). Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Toplumsal Cinsiyet Algılarında Ailenin Rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 424-446.
• Yılmaz, O. (2018). Türk İş Hukukunda Postalar Halinde Çalışma. Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(1), 83-110.