TÜRK SAVUNMA SANAYİSİNDEKİ GELİŞMELERİN EKONOMİYE ETKİLERİ (2000-2023)

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 1, 15 - 41, 28.03.2023

Mahmut Küçükoğlu

Öz

Güvenlik ihtiyacı, yeme içme ve barınma gibi ihtiyaçlardan sonra ikincil bir ihtiyaç olarak görülmektedir. Günümüzde teknolojik gelişmelerin yanında silahlanma alanında da büyük gelişmeler görülmektedir. ‘Barış içerisinde istiyorsan savaşa hazır olmalısın’ gerçeğine uygun olarak birçok devlet, savunma harcamaları için bütçelerinden önemli bir pay ayırmak gereği duymaktadır. Özellikle savaş riski ile karşı karşıya olan devletler, savunma güçlerini arttırabilmek için büyük çaba harcamaktadırlar. Etkili bir savunma yapabilmek ve diğer ülkelerin tehditlerine karşı caydırıcılık gücünün artması için güçlü bir savunma donanımına sahip olmak gerekmektedir.
Toplumsal niteliği olan ve tam kamusal mal ve hizmet sınıfında olan güvenlik ve savunma ihtiyaçlarının karşılanması kamu hizmeti olarak görülmekte ve toplumu iç ve dış tehdit ve tehlikelere karşı koruyacak olan kurum olan devlet mekanizmasının ülke savunması için gerekli olan faaliyetleri yerine getirmesi gerekmektedir.
Stratejik öneme sahip olan savunma sanayisinde dışa bağımlılığın minimum seviyede olması gereklidir. Savunma sanayisi ülkelerin ulusal güvenliği yanında teknoloji geliştirme ve ileri teknoloji ile üretilen ürünlerin ihracatı açısından da önemli bir sektör olarak görülmektedir. Türk savunma sanayisi az zamanda oldukça büyük bir ilerlemeler kaydetmiştir.
Bu çalışmada, Savunma sanayi ve Savunma harcamalarının özelliklerinin yanında Savunma harcamalarının nedenleri ve etkileri üzerinde durulacak ve devamında Türkiye’de Savunma sanayinin gelişimi incelenerek özellikle 2000 yılı sonrasında Dünyadaki durum ve Türkiye’de Savunma sanayinin yapısı ve ekonomik gelişmeye etkileri özetlenerek çeşitli önerilerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Savunma Harcamaları, Savunma Sanayi Gelişimi, Ekonomik Gelişme

THE EFFECTS OF DEVELOPMENTS IN THE TURKISH DEFENSE INDUSTRY ON THE ECONOMY (2000-2023)

Öz

The need for security is seen as a secondary need after needs such as food and shelter. Today, besides the technological developments, there are also great developments in the field of armament. In line with the fact that 'if you want peace, you must be ready for war', many states feel the need to allocate a significant share of their budgets for defense expenditures. Especially the states that are facing the risk of war are making great efforts to increase their defense forces. It is necessary to have a strong defense equipment in order to be able to make an effective defense and to increase the deterrence power against the threats of other countries.
Meeting the security and defense needs, which have a social character and are in the category of full public goods and services, is seen as a public service, and the state mechanism, which is the institution that will protect the society against internal and external threats and dangers, must perform the activities necessary for the defense of the country.
In the defense industry, which has strategic importance, foreign dependency should be at a minimum level. The defense industry is seen as an important sector in terms of the national security of the countries, as well as the development of technology and the export of products produced with advanced technology. The Turkish defense industry has made great progress in a short time.
In this study, besides the characteristics of the defense industry and defense expenditures, the reasons and effects of the defense expenditures will be emphasized, and then the development of the defense industry in Turkey will be examined and the situation in the world especially after 2000 and the structure of the defense industry in Turkey and its effects on the economic development will be summarized and various suggestions will be made.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Defense Expenditures, Defense Industry Development, Economic Development

Kaynakça

• ASO (2021), https://www.aso.org.tr/ozdebir-ankara-savunma-sanayiinde-dunyanin-onemli-merkezlerinden-biri-olacaktir-3935 Erişim Tarihi:7.11.2022
• AY, H. (2013), Kamu Maliyesi, İzmir.
• AYAM(2021),https://ayam.com.tr/arastirma/turkiyede-son-5-yilda-yasanan-gelismeler-savunma-sanayi-2015-2020/ Erişim Tarihi:7.11.2022
• AYHAN, A. (2002). Dünden Bugüne Türkiye'de Bilim-Teknoloji ve Geleceğin Teknolojileri. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım
• BAKIRCI, F.S, BAYRAK, R., ÖNAL, S. (2016), “Toplam Faktör Verimliliği Savunma Sanayi Örneği”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 30, Sayı: 4.
• BARAN, T. (2018). “Türkiye’de Savunma Sanayi Sektörünün İncelenmesi ve Savunma Sanayi Sektörü Harcamalarının Ekonomi Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi”, Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4 (2), Doı: 10.29131/Uiibd.429369
• BAŞAR,S., KÜNÜ,S (2012) “Savunma Harcamalarının İktisadi Büyümeye Etkisi”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Journal of the Institute of Social Sciences Sayı : 10, Sonbahar
• BAYRAM,O.,(2020), “Savunma Sanayinin Gelişiminin İhracat-İthalat Dengesi Üzerindeki Etkileri”,Güvenlik Stratejileri Dergisi, Cilt: 16 Sayı: 33
• BİLİCİ,Y.,(2021), “Savunma Sanayi Harcamalarının Türkiye Ekonomisine Makro Ekonomik Etkilerinin İncelenmesi”, İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi
• BULUTOĞLU, K. (2008). “Kamu Ekonomisine Giriş Demokraside Devletin Ekonomik Bir Kuramı”, Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara, 7. Basım.
• CANBAY, Ş., MERCAN D. (2017). “Savunma Harcamalarının Ekonomik Büyüme ve Cari İşlemler Dengesine Etkisi: Türkiye Örneği”, Journal of Emerging Economies and Policy. 2 (2)
• DOĞAN, İ., (2022), “Türkiye’de Savunma Sanayi Sorunlarının Bütünleştirilmiş Ahp-Kfg Yöntemiyle Belirlenmesi ve Çözüm Önerilerinin Geliştirilmesi”, Gümüşhane Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü,
• ERDİNÇ, Z., AYDINBAŞ G., (2022). “Ulusal ve Uluslararası Güvenlik Kapsamında Savunma Harcamalarını Etkileyen Etmenler: OECD Ülkeleri Üzerine Bir Analiz”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, Sayı:34
• İŞCAN, İ. H. (2004). Uluslararası İlişkilerde Klasik Jeopolitik Teoriler ve Çağdaş Yansımaları. Uluslararası İlişkiler, Cilt: 1, Sayı: 2
• KENNEDY, P. (2015). Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri (12. Basım). (Çev.) B. Karanakçı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• KOBAN, E., (1998). “Savunma Harcamaları, Ekonomik Etkileri ve Türkiye’deki Gelişimi”, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Sayı: 355, Ankara
• KORKMAZYÜREK, H.,(2018), “Stratejik Savunma Yönetimi Temel Kavramları ve Esasları”, Hiper Yayın
• MSB (2022) “MSB 2022 Yılı Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu”
• ÖZDEN, B. A., AKÇA, İ., (2021) “Türkiye Savunma Sanayinin Ekonomi Politik Haritası” https://vicdaniret.org/ Erişim Tarihi:7.11.2022
• ÖZGÜR KOÇBULUT, Ö., ALTINTAŞ, H, (2021), “Savunma Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: OECD Ülkeleri İçin Panel Eşik Değer Analizi”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Cilt:28, Sayı:2.
• ÖZTÜRK, Z., YAKICI ÖKSÜZ, D. (2019), “Türkiye’de Savunma Sanayinin Sanayi Sektörünün Gelişim Sürecindeki Rolü”, Umuttepe Yayınları
• PEHLİVAN, O., (2019), “Kamu Maliyesi”, Celepler Matbaacılık Yayın ve Dağıtım, Trabzon
• SASAD, (2022), 2021 Performans Raporu, https://www.sasad.org.tr/uploaded/Sasad-Performans-Raporu-2021.pdf, Erişim Tarihi:3.11.2022
• SASAD,(2021b).Tersaneler Genel Müdürlüğü. Erişim: 25/10/2022 adresi https://www.sasad.org.tr/uploaded/MSB-Tersaneler-Genel-Mudurlugu.pdf
• SASAD,(2022a). Kurumsal Erişim: 25/10/2022 adresi https://www.sasad.org.tr/kurumsal
• savunmasanayist.com, (2023), (https://www. /savunma-sanayinin-2023-yili-ihracat-hedefi-aciklandi/ Erişim Tarihi:12.01.2023
• savunmasanayi.org, (2022), https://www.savunmasanayi.org/roketsanin-kritik-sistemlerde-yurt-disina-bagimliligi-neredeyse-kalmadi/ Erişim Tarihi:7.11.2022
• SAYGILI, Z.,(2022), “Savunma Sanayi ve Savunma Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği (2002-2019), Altınbaş Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi
• SETA,(2022), (Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı) “Türk Savunma Sanayii Modeli ve Teknolojik Dönüşüm” SETA Yayınları 197, Ankara
• SEZGİN, Ş., SEZGİN, S., (2018), “Dünya’da ve Türkiye’de Savunma Sanayi: Genel Bir Bakış”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (Asead), Cilt:5, Sayı :12
• SSB (Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayi Başkanlığı), (2018-2022 Savunma Sanayi Sektörel Strateji Dökümanı)
• SSB,(2022), (https://www.ssb.gov.tr/WebSite/contentlist.aspx?PageID=47&LangID) (Erişim Tarihi:25.10.2022)
• STM, (2021), “Türk Savunma Sanayiinin Yükselişi ve Ambargolar: Kritik Teknoloji, Bileşen ve Alt Sistemlerde Yerlileşme ve Millileşme Hamlesi” STM Savunma Teknolojileri Mühendislik ve Ticaret A.Ş., Optimist Yayın Grubu, İstanbul
• TRTHABER (2022), https://www.trthaber.com/haber/gundem/tayfun-fuzesinin-menzili-ilk-kez-aciklandi-720930.html Erişim Tarihi:7.11.2022
• UYGUR, E. (2002), “Terörün Ekonomik yapıya Etkileri”. Dünya’da ve Türkiye’de Terör Konferansı Bildirileri. Ankara: TCMB Yayınları
• ÜÇLER, G. (2017), “Türkiye’de Savunma Harcamaları ve İşsizlik Oranları: 1980-2014 Dönemi İçin Ekonometrik Bir Analiz”, Journal of Yaşar University, 12 (46),
• YAKICI ÖKSÜZ, D., ÖZTÜRK, Z., (2019), “Türkiye’de Savunma Sanayinin Sanayi Sektörünün Gelişim Sürecindeki Rolü” Dünden Bugüne Ekonomi Yazıları II, Umuttepe Yayınları
• ZİYLAN, A. (1998). Savunma Sanayi ve Tedarik. Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
• ZİYLAN, A. (2004). Ulusal Teknoloji Yeteneği ve Savunma Sanayi. Ankara: Savunma Sanayicileri Derneği Yayını.