MERKEZ BANKASI DİJİTAL PARA BİRİMLERİNE GLOBAL BİR BAKIŞ AÇISI

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 3, 370 - 383, 28.09.2023

Hakan Kara , Seyyide Yapan , Salih Mutlu

Öz

Dijital paraların gerçek hayatta olası rolü ve geleceği hakkında değerlendirme yapmak suretiyle kripto para birimlerinin ve merkez bankası dijital para birimlerinin (CBDC) dinamik görüntüsünün bir çerçevesini sunmayı amaçlamaktadır. Son zamanlarda yaşanan parasal sıkılaşma ile birlikte CBDC daha fazla gündeme gelecek bu konu üzerinde daha fazla durulacaktır. Fed’in faiz artırımları sonucu piyasada parasal sıkılaşmanın etkisi ile küçük sermayeli bankalar iflas etmiş banka mudileri mevduatlarındaki parayı çekmeye çalışınca da bankalar fiziki olarak bu paraları ödeme noktasında karşılayamayacağından finansal anlamda ufak çaplı kriz meydana gelmiştir. Öyle ki Fed şahin duruşundan ödün vermek zorunda kalmıştır. Hali hazırda devam eden dijital para birimi dalgasını bunların sosyal ve ekonomik anlamda gerekliliklerini, ana itici güçlerini ve paranın değişim serüvenini teknolojik gelişmeler ışığında tarihsel bir perspektiften göstermeyi hedeflemektedir. Bunun dışında CBDC’nin uygulama alanı bulmasıyla birlikte ekonomik ve sosyal olarak ne gibi riskler ve avantajlar barındırabileceği ortaya koyulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

MERKEZBANKASIDİJİTALPARALARI, CBDC, PARAPOLİTİKASI

Kaynakça

• AL, İ. & AKYAZI, H. (2019). Merkez Bankası Dijital Parası ve Para Politikasına Yansımaları. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 573-593.
• BECH, M. L. & GARRATT, R. (2017). Central Bank Cryptocurrencies. BIS Quarterly Review September 2017. Obtenido en SSRN:: https://ssrn. com/abstract, 3041906.
• DYSON, B. & HODGSON, G. (2017). “Digital Cash: Why Central Banks Should Start Issuing Electronic Money.” Available at: http://positivemoney.org/wp-content/uploads/2016/01/Digital_Cash_WebPrintReady_20160113.pdf.
• HAZAR, A. & BABUŞCU, Ş. (2017), Banka Aktif Pasif Yönetimi, Ankara: Bankacılık Akademisi Yayınları.
• KIFF, M. J., ALWAZIR, J., DAVIDOVIC, S., FARIAS, A., KHAN, M. A., KHIAONARONG, M. T. & ZHOU, P. (2020). A Survey of Research on Retail Central Cank Digital Currency, WP/20/104. Washington.
• KIM, G. (2020). Why is China Going to Issue CBDC (Central Bank Digital Currency)?. The Journal of Internet Electronic Commerce Resarch, 20(4), 161-177.
• KLEIN, M., GROSS, J. & SANDNER, P. (2020). The Digital Euro and The Role of DLT for Central Bank Digital Currencies. Frankfurt School of Finance & Management GmbH, FSBC Working Paper.
• KOÇ, S. (2020). Paranın Dijitalleşmesi ve Merkez Bankası Dijital Para Olasılığı. Bitlis Eren Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Akademik İzdüşüm Dergisi, 5(2), 196-204.
• KSHETRI, N. (2023). China’s Digital Yuan: Motivations of the Chinese Government and Potential Global Effects. Journal of Contemporary China, 32(139), 87-105.
• KUMHOF, M. & C. Noone, (2018), “Central Bank Digital Currencies - Design Principles And Balance Sheet Împlications”, Bank of England, Staff WP No. 725.
• KUTLU, A., & GÜVEN, A. (2019). From an Emerging Economy Perspective: Central Bank Digital Currency Analysis of Turkey. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3436386.
• KÜÇÜKKIRALI, Z., & AFŞAR, K. E. (2022). Türkiye’de Merkez Bankası Dijital Parasının Potansiyel Etkileri: Swot Analiziyle bir Değerlendirme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (48), 142-158.
• LABOURE, M., H.‐P. MÜLLER, M., HEINZ, G., SINGH, S., & KÖHLING, S. (2021). Cryptocurrencies and Cbdc: The Route Ahead. Global Policy, 12(5), 663-676.
• MANCİNİ-GRİFFOLİ, T., PERIA M. S. M., AGUR, I, KIFF, J., POPESCU, A. & ROCHON, C. (2018), “Casting Light on Central Bank Digital Currency”, IMF Staff Discussion Note, 18/08.
• OZILI, P. K. (2022). Central Bank Digital Currency in Nigeria: Opportunities and Risks. in the New Digital Era: Digitalisation, Emerging Risks and Opportunities, 109, 125-133.
• OZILI, P. K. (2023). Central Bank Digital Currency Research Around the World: a Review of Literature. Journal of Money Laundering Control, 26(2), 215-226.
• ÖZTÜRK, N. & ACAR, O. (2021). Paranın Dönüşümünde Yeni bir Evre: Merkez Bankası Dijital Parası. Uluslararası Muhasebe ve Finans Araştırmaları Dergisi, 3(2), 85-104.
• POLLOCK, A. J. (2018), Testimony to the Subcommittee on Monetary Policy and Trade of the Committee on Financial Services, United States House of Representatives, Hearing on “The future of money: Digital currency, July 18, 2018.
• PRİYADARSHİNİ, D. & KAR, S. (2021). Central Bank Digital Currency (CBDC): Critical Issues and the Indian Perspective. IEG Working Papers No: 444.
• ÜNLÜ, A., KÜLÜNÇ, S., TUTGUN, S. & ÇELİK, R. (2023). Merkez bankalarının Dijital Para İhracı: TCMB Örneği. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 14(1), 1-27. Doi:10.54688/ayd.1164862.
• WADSWORTH, A. (2018). The Pros and Cons of Issuing a Central Bank Digital Currency. Reserve Bank of New Zealand Bulletin, 81(7): 1-21.
• WARD, O. & ROCHEMONT, S. (2019). Understanding Central Bank Digital Currencies (CBDC). Institute and Faculty of Actuaries, 1-52.
• YILDIRIM, E., AFŞAR, K. E., & BEKTAŞ, R. (2023). Merkez Bankası Dijital Para Birimi: Tasarım ve Protokol Mekanizmaları Bağlamında Karşılaştırmalı Bir Analiz. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 16(1), 55-66.
• YÜKSEL, F. (2020). Kripto Varliklar ve Ifrs Kapsaminda Kripto Paralarin Muhasebeleştirilmesi. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 13(2): 429-451. https://cointelegraph.com/news/lack-of-proper-financial-services-boosts-crypto-ownership-in-nigeria-says-report Erişim Tarihi: 18.03.2023
• https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-10-25/shunned-digital-currency-looks-for-street-credibility-in-nigeria?leadSource=uverify%20wall Erişim Tarihi: 29.12.2022
• https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Duyurular/Basin/2021/DUY2021-40 Erişim Tarihi: 23.03.2023
• https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Duyurular/Basin/2022/DUY2022-55 Erişim Tarihi: 23.03.2023