NAHÇIVAN KARABAĞLAR TÜRBESİ VE ANADOLU’YA YANSIMASI

Yıl 2022, Sayı: 2, 28 - 34, 30.03.2022

Hüseyin Yurttaş Burak Muhammet Gökler

Öz

Nahçıvan’ın Kengerli Rayonu’nda yer alan Karabağlar Zaviyesi ve Türbesi, Türk Sanatı’nın önemli örneklerinden birisidir. Zaviyenin cephesinde yer alan çifte minareli giriş Nahçıvan’ın ikinci erken örneği olması bakımından ehemmiyet arz etmektedir. Zaviyenin arka kısmında yer alan ve XIV. yüzyılın ikinci çeyreğine tarihlendirilen türbe, iki katlı bir tasarım diline sahiptir. Türbenin alt katı dıştan onikigen, içten ise dört kollu plan şemasını yansımaktadır. Yapının ikinci katı ise 12 dilimli gövdesi ile dikkat çekmektedir. Gövde üzerindeki bu dilimleme, türbenin üst örtüsüne da benzer bir şekilde yansımıştır. Malzemesi, süsleme dekorasyonu ve giriş kapısı ile dikkatleri üzerine toplayan yapının Anadolu’daki yansımaları Konya Mevlâna Türbesi’nin (1394) ve Akşehir Seyyid Mahmud Hayrani Türbesi (1409-1410) dilimli kasnak kısımlarında görülmektedir. Tuğla ve sırlı malzeme ile inşa edilen bu yapılar, Anadolu’daki Türk Sanatının ender örnekleri arasında yerini almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nahçıvan, Karabağlar Türbesi, Dilimli Gövde, Anadolu

Nahçivan Karabaglar Tomb and Its Reflection in Anatolia

Öz

Karabağlar Zaviye and Tomb located in Kengerli Rayon of Nakhchivan is one of the important examples of Turkish Art. The twin minaret entrance on the facade of the zawiya is important in that it is the second early example of Nakhchivan. Located at the back of the lodge and dated to the second quarter of the 14th century, the tomb has a two-story design language. The lower floor of the tomb reflects the dodecagon plan from the outside and the four-armed plan from the inside. The second floor of the building draws attention with its 12-slice body. This slicing on the body is similarly reflected on the top cover of the tomb. The reflections of the structure, which attracts attention with its material, ornamental decoration and entrance door, in Anatolia are seen in the sliced pulley parts of Konya Mevlâna Tomb (1394) and Akşehir Seyyid Mahmud Hayrani Tomb (1409-1410). These structures, built with brick and glazed materials, are among the rare examples of Turkish Art in Anatolia.

Anahtar Kelimeler

Nakhchivan, Karabağlar Tomb, Sliced Body, Anatolia.

Kaynakça

• Ahundov, A. (1966). Nahcivan sözücünün menşei. Nahcivan Tarihinin Sahifeleri, 46-50.
• Aliyev, V. (1966). Nahcivan şehrinin yaranması tarihi ve onun tedgigi problemi. Nahcivan Tarihi Sahifeleri, 51-54.
• Aslanapa, O. (1979). Kırım ve Kuzey Azerbaycan’da Türk eserleri.İstanbul.
• Bakırcı, N. (2007). Konya Mevlâna Dergâhı. İstem, 193-204.
• Bakırcı, N. (2020).Kubbe-i Hadrâ’nın Karamanoğlu döneminden günümüze değişen çinileri. İstem, 541-557.
• Binark, İ. (1992). Osmanlı Devleti ile Azerbaycan Hanlıkları arasındaki münasebetlere dair arşiv belgeleri, Karabağ-Şuşa, Nahcivan, Baki, Gence, Şirvan, Şeki, Rvan, Kuba, Hoy, I,.Ankara.
• Buniyatov, Z. (1991). Azerbaycan . TDV. İslam Ansiklopedisi, 322-324.
• Büyük Selçuklu Mirası.(2013, 6 10). İstanbul. https://www.selcuklumirasi.com: https://www.selcuklumirasi.com/architecture-detail/radkan-kumbeti (Erişim Tarihi: 10.06.2021) adresinden alındı
• Büyük Selçuklu mirası.(2013). C.3, İstanbul.
• Demiralp, Y. (2009). Seyyid Mahmud-ı Hayrani Türbesi. TDV. İslam Ansiklopedisi, 68-69.
• Etnur, İ. (1996). 1918-1921-ci İller Nahcivan’da siyasi ve harvi vaziyet. Nahcivan tarihinin sahifeleri, 142-145.
• F. Aliyev-M. Aliyev. (1996). Nahcivan Hanlığı.Baki.Karamağralı, H. (1964-65). Mevlânâ Türbesi. Türk Etnoğrafya Dergisi, 38-42.
• Karamanlı, H. M. (2006). Nahcıvan. TDV. İslam Ansiklopedisi, 294-297.
• Karpuz, H. (2004). Mevlânâ külliyesi. TDV. İslam Ansiklopedisi, 448-452.
• Kozan, A. (2012). Türkiye Selçukluları döneminde Akşehir’de bir sufi: Seyyid Mahmud Hayrani ve zaviyesi. VakıflarDergisi, 43-64.
• Küçükdağ, Y. (1996). 1251/1835 tarihli Mevlânâ Türbesi ve Çelebi Efendi konağı tamir ve inşa defteri. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 181-206.
• Küçükdağ, Y. (2004). Seyyid Mahmud-ı Hayrani ve Akşehir’de Seyyid Mahmud-ı Hayrani manzumesi. İstem, 59-69.
• Kürkçüoğlu, E. (2007). Nahçıvan tarihi.Erzurum.Memmedov, R. (1977). Nahçivan Şehrinin tarihi oçerki.Baki.
• Memmedzade, K., & Salamzade, E. (1985). Azerbaycan mimarlığının Nahçivan mektebi abideleri.Baki.
• Naxcivan. (2022, 3 29). http://naxcivan.cg.mfa.gov.tr/Mission/ShowInfoNote/254049 adresinden alındı
• Osman Eravşar, Haşim Karpuz, vd,. (2013). Büyük Selçuklu mirası C.3.İstanbul.
• Öztuna, Y. (1989). İslam devletleri I.Ankara.Seferli, H. (2017). Nahçıvan’ın Türk-İslam medeniyeti abideleri.Nahçıvan.
• Spuler, B. (1987). İran Moğalları.Ankara.
• Yazar, T. (2007). Nahcivan’daki Türk mimarisi (başlangıcından 19. yüzyılın sonuna kadar.Ankara.