Ekoeleştirel Bir Perspektiften Yönetmenin İnsan Dışı Doğayla İlişkisi

Yıl 2020, , 148 - 163, 29.05.2016

Özge Nilay Erbalaban Gürbüz

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.673370

Öz

Ekosistem tüm canlı türlerinin birbirleriyle kurdukları ilişkiyle dönüşen, değişen ve hareket eden bir bütünlüktür. Oysa Antik Yunan’da Sokratik dönemle birlikte tüm ilgi odağı canlı türleri arasında insana kaymıştır. İnsan dışındaki tüm evren insan tarafından ve insana yararı ölçüsünde değerlendirilmiştir. İnsan merkezci bu tutum insan ve hayvan arasındaki ilişkiyi de dönüşüme uğratmıştır. Bu insan merkezci tutum kültür ve sanat ürünlerine de yansımaktadır. Binlerce yıldan bu yana hayvanlar eğlence sektöründe, kötü koşullar altında çalıştırılmaktadır. Çağdaş bir eğlence ve sanat biçimi olarak sinema tarihinde de benzer örnekler bulunmaktadır. Bu çerçevede sahip olduğu teknik donanımı ve iradesi karşısında insana boyun eğmekten başka çaresi olmayan hayvan oyuncuların haklarını gözetmek nasıl mümkün olabilir? Bu makale çağdaş Türk Sinemasından örnek filmlerle hayvan oyuncuların istismar edilmemelerini güvence altına almanın yöntemlerini tartışacaktır. Bu tartışmanın zeminini ekoeleştiri ve canlı merkezcilik oluşturmaktadır. Bu çerçevede makalenin ilk bölümü hayvan ve insan tanımlarının felsefedeki iki geleneğine değinecek sonrasında ise konuyla ilgili mevcut yasalar, bu yasaların kapsamı, sınırlılıkları ve öneriler tartışılacaktır. Yönetmenin sorumlulukları etik kapsamdan yasal zorunluluklar çerçevesine çekilecektir.

Anahtar Kelimeler

Felsefede hayvan, Ekoeleştiri, Çağdaş Türk Sineması

Kaynakça

• Aristoteles. (2017). Poetika. (F. Akderin, Çev.) Say Yay.
• Aristoteles. (2018). Hayvanların Hareketleri Üzerin, Bütün Yapıtları 1. (F. Akdemir, Çev.) İstanbul: Say Yay.
• Çıplak, C. (2018). Filmdeki iki kargadan biri kötü muameleden öldü, 20 Aralık 2019 tarihinde Cumhuriyet Gazetesi sitesi: http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/kultur-sanat/942737/filmdeki-iki-kargadan-biri-kotu-muameleden-oldu.html sitesinden alındı.
• Erkızan, H. (2014). Aristoteles'te İnsanın Doğası Üzerine. Cogito, Yaz (77), 237-247.
• Garrard , G. (2017). Ekoeleştiri Ekoloji ve Çevre Üzerine Kültürel Tartışmalar. (E. Genç, Çev.) İstanbul: Kolektif Kitap.
• Glotfelty, C. (1996). Literary Studies in an Age of Environmental Crisis Cheryll Glotfelthy and Harold Fromm içinde, The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology (s. xv-3). Georgia: The University of Georgia Press.
• Gürses, H., & Ertuna, I. (2019). Animals, Plants, and Landscapes: An Ecology of Turkish Literature and Film (Perspectives on the Non-Human in Literature and Culture) . New York: Routledge.
• Hayvanları Koruma Kanunu, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/07/20040701.htm, Erişim Tarihi: 01.01.2020)
• Hayvanların Korunmasına Dair Uygulama Yönetmeliği, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/05/20060512-7.htm, Erişim Tarihi: 01.01.2020)
• Katapult Film (Yapımcı)& Kara, M. (Yönetmen). (2016). Kalandar Soğuğu [Sinema Filmi]. Türkiye
• Mcdonald, S. (2004, Summer). Toward An Eco Cinema. Interdıscıplinary Stıdies in Literature and Environmet, 11(2), 107-132.
• Mcdonald, S. (2013). The Ecocinema Experience. S. Rust, S. Monani, & S. Cubitt içinde, Ecocinema Theory and Practice (s. Bölüm 1, Ön izleme). New York: Routledge.
• Müjdeji, K., Mater, Ç. Ve diğerleri (Yapım) &Müjdeci, K. (Yöneten). (2015). Sivas [Sinema Filmi].Türkiye.
• Platon. (2015). Timaios. (F. Akderin, Çev.) İstanbul: Say.
• Rizzo, V. (2012). Detailed Discussion of the Legal Protections of Animals in Filmed Media Aralık 20, 2019 tarihinde Animal Law Legal Center sitesi: https://www.animallaw.info/article/detailed-discussion-legal-protections-animals-filmed-media adresinden alındı.
• Rueckert , W. (1996). Literature and Ecology: An Experiment in Ecocirticism. H. F. Cheryll Glotfelty and Harold Fromm içinde, Literary Studies in an A The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary (s. 105-124). Georgia: The University of Georgia Press.
• Saraçoğlu, V (Yapımcı) & Saraçoğlu, V. (Yönetmen). (2018). Borç [Sinema Filmi]. Türkiye
• Simondon, G. (2019). Hayvan ve İnsan Üzerine İki Ders. (E. Sünter, Çev.) İstanbul: Norgunk.
• Timofeeva, O. (2018). Hayvanların Tarihi. (B. Aksoy, Çev.) İstanbul: Kolektif Kitap.
• Ülgen, G. O. (2019). Aristoteles'te ve Derrida'da Hayvan Sorunu. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,Danışman Nazile Kalaycı.
• Zeyno Film, Memento Films ve Diğerleri (Yapımcı) & Ceylan, N. B. (Yönetmen). (2014). Kış Uykusu [Sinema Filmi]. Türkiye.